Vahdet-i Vücûd Ekolü Öncesi Sûfîlerin Tevhîd Konusundaki Pozisyonları: Bâyezîd-i Bistâmî'nin Tevhîd Anlayışı

Diğer ilim türleri gibi Tasavvuf ilminin de birinci derecede önem verdiği tevhîd inancı, sûfîler tarafından akılla idrak edilmenin ötesinde, vicdanla da idrak edilip zevkedilmek istenmiştir. Bâyezîd-i Bistâmî'nin öncülüğünü yaptığı bu tevhîd algısında onlar aklî bilgiyi zevkî bilgi ile de teyit ve test etmeyi arzulamışlardır. İbadet ve tefekkürle desteklenen tevhîd inancı, ruhun ve kalbin gelişimiyle kulun kendinden ve varlık âleminden sıyrılıp Hakk'ta kaybolmayı netice vermekte, Allah bilincinden başka geriye hiçbir şeyin kalmadığı bu derûnî yolculukta kul, gaybet, sekr, fenâ, bekâ, cem' gibi ahvâli yaşayıp tevhîdi zevken idrak etme konumuna yükselebilmektedir. Sûfî, bu mertebede kendine dair bir benlik göremediği gibi, mevcûdâta ait de herhangi bir irade ve icat görememektedir. Artık herşey Vâhid'de kaybolmuş, mâsivâ da yokluğa gömülmüştür. İşte Bâyezîd-i Bistâmî, tevhid akidesini aklen kabul edip iman etmiş olmanın yanında bu hakikatı zevken de idrak etmiş olanların ilklerindendir.

The Position of the Sûfîs in Relation to Tawhid Prior to the Wahdat al-Wujud School: Bayezid al-Bistami's Approach to Tawhid

While Sufism, like the other Islamic sciences, assigns primacy to belief in God's Unity, or tawhid, it demands its Sufi adherents to perceive it experientially through the conscience, beyond a mere rational cognition. In this approach to tawhid pioneered by Bayezid al-Bistami, the Sufis have sought to confirm and test rational knowledge with experiential knowledge. A belief in tawhid buttressed with worship and contemplation leads the servant, via a development of the heart and spirit, to shed their own selfhood and the created realm, to the state of being 'lost in God'. Everything has now become lost in the One, and all other than Him, buried in nihility. In addition to his rational acceptance and belief in the tawhid doctrine, Bayezid al-Bistami is one of the first to have perceived it experientially.

PDF

___

Abdürrezzak, Mahmud, el-Mu'cemü's-Sûfî, Cidde: Dâru Mâcid Asîrî, 2004. Acem, Refik, Mevsûatü Müstalahâti't-Tasavvufi'l-İslamî, Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1999.

Asım Efendi, Kamus Tercemesi, I-IV, İstanbul: Bahriye Matbaası, 1305.

Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed ibn İsmail, el-Câmi'u's-sahîh, I-VIII, İstanbul: el-Mektebetü'l-İslamiyye, 1979.

Cevziyye, İbn Kayyim, Medâricü's-Sâlikîn, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2000.

Cürcânî, Seyyid Şerif, Kitabü't-Ta'rifât, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1983.

Ebû Dâvûd, Süleyman ibn Eş'as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, I-II, Cidde: Dârü'l-Kıble li's-Sekâfeti'l- İslamiyye, 1998.

Herevî, Hâce Abdullah el-Ensârî, Menâzilü's-Sâirîn, trc: Abdürrezzak Tek, Bursa: Emin Yay., 2008.

Hucvîrî, Ali ibn Osman, Keşfü'l-Mahcûb, tlk: İs'âd Abdülhâdî Kandîl, Beyrut: Dâru'n-Nehdati'l-Arabiyye, 1980.

Hucvîrî, Ali ibn Osman, Hakikat Bilgisi, Keşfü'l-Mahcûb, haz: Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yay., 2014.

İbnü'l-Arabî, Muhyiddin, Fusûsu'l-Hikem, Şerh: Abdürrezzak el-Kâşânî, Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Hâlebî, 1966.

------------, el-Fütühatü'l-Mekkiyye, I-IX, Kahire: Mektebetü's-sekâfeti'ddiniyye, 2004.

------------, el-Fenâ fi'l-Müşâhede, tlk: Abdurrahman Hasan Mahmud, Beyrut: Âlemü'l-Fikr, 1996.

------------, Fenâ Risalesi, trc: Mahmut Kanık, İstanbul: İz Yay., 1991.

İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed ibn Yezîd, Sünenü İbn Mâce, I-II, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Kahire: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabiyye, 1975.

İbn Manzûr, Ebû'l-Fazl Muhammed ibn Mükerrem, Lisânü'l-Arab, I-XV, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l -Arabî, 1997.

İsfehânî, Râgıb, Müfredâtu Elfâzı'l-Kur'an, Dimaşk: Dâru'l-Kalem, 2002.

Kara, Mustafa, "Fenâ", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (DİA), (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000), c. XII, s. 333.

Kâşânî, Abdürrezzak, Letâifü'l-A'lâm fî İşârâti Ehli'l-İlhâm, thk: Said Abdülfettah, Kahire: Dâru'l-Kütübi'l-Mısriyye, 1995.

---------, Elf Makam, trc: Abdürrezzak Tek, Bursa: Emin Yay., 2008.

Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed ibn İshak, et-Taarruf li Mezhebi Ehli'tTasavvuf, thk: Dr. Abdulhâlim Mahmud, Abdü'l-Bâkî Sürûr, Kahire: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1960.

Konuk, Ahmed Avni, Fusûsu'l-Hikem Tercüme ve Şerhi, I-IV, Haz: Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yay., 1989

Kuşeyrî, Abdülkerim, er-Risâletü'l-Kuşeyriyye fî İlmi't-Tasavvuf, thk: Muhammed İnaye, Muhammed el-İskenderânî, Beyrut: Dâru'l-Kitabi'lArabî, 2005.

Öğke, Ahmet, Tasavvuf El Kitabı, (Tasavvuf Terimleri başlığı altında), Editör: Kadir Özköse, İstanbul: Grafiker Yay., 2012.

Serrâc, Ebû Nasr et-Tûsî, el-Lüma', thk: Abdülhalim Mahmud, Abdülbâkî Sürûr, Mısır: Dâru'l-Kütübi'l Hadis, 1960.

Seyyid Mustafa Rasim Efendi, Tasavvuf Sözlüğü, (Istılâhât-ı İnsan-ı Kamil, haz: İhsan Kara), İstanbul: İnsan Yay., 2008.

Tirmizî, Ebû İsa Muhammed ibn İsa, el-Câmiu's-Sahîh, I-VI, thk: Beşşar Avvad Ma'ruf, Beyrut: Dârü'l-Garbi'l-İslamî, 1998.

Yılmaz, Hasan Kamil, Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Ensar Yay., 2013.

Zebîdî, Muhammed Murtaza, Tâcu'l-Arus min Cevâhiri'l-Kâmûs, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1967.