Temettuat Defterlerinin Hazırlanmasında İmar Meclisleri'nin Rolü

Tanzimat'la birlikte, Osmanlı Devleti'nin yeniden kalkınmasını gerçekleştirmek, öncelikle ülkenin içinde bulunduğu durumun genel olarak bilinmesine bağlıydı. Bu çerçevede devlet taşranın çeşitli bölgelerinden ikişer vücûh ve kocabaşı Dersaadet'e çağırarak bölgelerinin durumları hakkında detaylı bilgiler almıştır. Vücûh ve kocabaşların verdiği bilgilerin yerinde incelenerek belirlenmesi için de Tanzimat'a dahil olan bölgelerde İmar Meclisleri adı altında meclisler oluşturulmuştur. Vücûh ve kocabaşların hemen hemen hepsinin dile getirdiği en önemli sorun verginin yeniden düzenlenerek adil bir şekilde alınması idi. Bunun yapılabilmesi için de öncelikli olarak ahalinin ve reayanın elindeki temettunun miktar ve niteliğinin belirlenmesi gerekmekteydi. Bundan dolayı vali, defterdar ve kaymakamlar bölgelerinin temettuatlarının belirlenmesi için görevlendirilmiştir. Daha önceki başarısızlığın sebebi olarak gösterilen memurlar yerine yerel yöneticiler bu iş için görevlendirilmiş, bu kişilerin denetimi, işin sürekliliğinin sağlanması ve kısa sürede tamamlanması işi de İmar Meclisi memurlarına verilmiştir. Kendilerine verilen talimatlarda bu işe doğrudan müdahil olmayacaklar, geri planda işin güvenilir bir şekilde bitirilmesini sağlayacaklardır.

Anahtar Kelimeler:

Temettu, Temettuat, İmar, Vücûh ve Kocabaş, Osmanlı

Roles of Development Councils in Preparation of Dividend Books

The recovery of Ottoman Empire with Tanzimat Reform relied heavily on knowing the current state of the country. Within this scope, the government gathered detailed information by calling two for each delegates (vücûh ve kocabaşı) from each region to Dersaadet. Development Councils were opened in regions where Tanzimat Reformation was performed. The most important problem pointed out by vücûh ve kocabaşı was the fair distribution of the taxes. For this to be carried out, the dividend amounts and qualities of the people should had to be known. Therefore, governors, treasurers and district governors were assigned to determine the dividends of regions. Local governors replaced the previous officials who were seen responsible for the failure and Construction Councils made the supervision of these officials. They did not play a prominent role in the progress but they were the responsible ones in the background.

Keywords:

Tanzimat Reformation, Dividend, Construction Councils, Vücûh ve Kocabaş, Ottoman Empire,

PDF

___

Referans1: Sadâret Divan Kalemi Evrakı (A. DVN.) 12/37Referans2: Sadâret Mektûbî Kalemi (A. MKT.) 21/08; 24/36; 25/46; 25/88; 26/37; 26/47; 27/40; 28/05; 29/91; 58/08.Referans3: İrade Mesail-i Mühimme (İ. MSM.) 3/36; 3/45; 4/58.Referans4: Meclis-i Vâlâ Defteri (MVL. d.) 470; 658.Referans5: Akyıldız, Ali. (1993), Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, İstanbul: Eren Yayınları.Referans6: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (2010), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Ankara.Referans7: Çadırcı, Musa. (2013), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara: TTK.Referans8: Çakır, Coşkun. (2012), Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Küre Yayınları.Referans9: Develioğlu, Ferit. (1996), "Temettu-Temettuat", Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 13. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.Referans10: Efe, Ayla. (2002), Muhassıllık Teşkilatı, (Doktora Tezi), Eskişehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mayıs.Referans11: Efe, Ayla. (2011), "İmar Meclisi Raporlarının Kaynak Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme: Tekfurdağı Örneği", Belleten, S. 273, Ağustos, s. 471-503.Referans12: Güran, Tevfik. (1989), Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841-1861), Ankara: TTK.Referans13: Güran, Tevfik. (2006), "Osmanlı Kamu Maliyesi (1839-1918)", Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, Haz. Mehmet Genç ve Örol Özvar, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.Referans14: Komisyon, (2002), “Kocabaşı”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul, s. 140-141.Referans15: Öztürk, Said. (2003), "Türkiye'de Temettuat Çalışmaları" Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 1, S. 1, s. 287-304.Referans16: Pakalın, M. Zeki. (1992), "Temettu Vergisi" Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.Referans17: Quataert, Donald. (2012), "Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri", Tanzimat, haz. Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, s. 731-740.Referans18: Serin, Mustafa. (1998), "Osmanlı Arşivinde Bulunan Temettuat Defterleri", I. Milli Arşiv Şurası 20-21 Nisan 1998 Tebliler ve Tartışmalar, Ankara, s. 717-718.Referans19: Takvim-i Vekâyî, Nu. 287 (17 C. 1261)Referans20: Ünver, Metin. (2009), "Tanzimat Taşrasının İstanbul Buluşması: İmar Meclislerinin Kurulması Süreci", Eski Çağdan Günümüze Yönetim Anlayışı ve Kurumlar, Haz. Feridun Emecen, İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 119-160.