Sürdürülebilir Turizmin Çevre İkilemi: Toplum ve Tüketim

Sanayileşmeyle başlayan yenidünya düzeni, düşünsel ve edimsel açıdan derin bir toplumsal dönüşüme sahne olmuştur. Özellikle çevresel alanda etkisini gösteren bu dönüşüm, doğal kaynak tüketiminin çarpıcı boyutlara ulaşmasıyla çevreci bir imaja bürünmüştür. Sürdürülebilir kalkınma anlayışıyla güç kazanan bu imaj çoğu sektörü olduğu gibi turizmi de etkilemiş ve günümüzde çokça değinilen sürdürülebilir turizm kavramına zemin oluşturmuştur. Diğer yandan sürdürülebilirlik ve turizm olgusunun aynı paydada ele alınması beraberinde farklı söylem ve eleştirilere neden olmuştur. Özellikle çevresel koruma açısından, kavramın günümüzde ne nedenli uygulanabilir olduğu tartışma konusudur. Alanyazında farklı görüşler olmakla birlikte, konunun öncelikle toplumsal uçlarıyla ilişkilendirilmesi önemli görülmektedir. Nitekim sanayi devriminin ideal toplum hayalinin yine insan eliyle oluşan ve çevresel bozulmalarla sınırları çizilen karamsar bir gerçekliğe dönüşmesi dikkat çekicidir. Bu dönüşüm, turizm ve çevre ilişkisinde de kendine yer bulmaktadır. Buna göre turizmden beklenen ekonomik sonuçların beklenmeyen çevre sorunlarıyla çatıştığı görülürken, bu durumun turizmin sürdürülebilirliği konusunda soru işaretleri oluşturduğu düşünülmektedir. Bu nedenle araştırmada sürdürülebilir turizmin çevresel koruma ekseninde uygulanabilirliği, turizmin yapısal özellikleri ve toplumsal dönüşüme eşlik eden olaylar dikkate alınarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sürdürülebilir Turizm, Çevre, Toplum, Tüketim

Environmental Dichotomy of Sustainable Tourism: Society And Consumption

The new world order has witnessed a deep social transformation. This transformation has gained an environmentalist dimension depending on resource overconsumption. This has also influenced tourism and formed a basis for a concept; sustainable tourism. Dealing with sustainability and the tourism on a common ground has led to criticisms. The practicability of this concept is contradictive from the aspect of environment. Concordantly, it is important for the issue to be addressed based on its social aspects. It is also remarkable that the dream of industrial revolution as the ideal society has transformed into a bleak reality characterized by environmental derangement. This manifests itself within the relationship between tourism and environment. Accordingly, tourism activities conflict with environmental problems. This situation raises doubts regarding the sustainability of tourism. This study dwells on the analysis of the practicability of sustainable tourism within environmental protection taking into account the phenomena that accompany social transformation.

Keywords:

Sustainable Tourism Industrialization, Environment, Society, Consumption,

PDF

___

Adak, N. (2010). Geçmişten Bugüne Çevreye Sosyolojik Yaklaşım. Ege Akademik Yaklaşım, 10(1), 371-382.
Akış, S. (1999). Sürdürülebilir Turizm ve Türkiye. Anatolia, Turizm Araştırmaları Dergisi, 10, 36-46.
Altanlar, A. ve Kesim Güniz, A. (2011). Sürdürülebilir Turizm Planlaması İçin Yöre Halkı ve Yerli Turistlerin Davranış ve Beklentilerini Anlamaya Yönelik Bir Araştırma; Akçakoca Örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 3(2), 1-20.
Arıbaş, K. ve Yürüdür, E. (2015). Çevre Sorunları ve Tüketim Kültürü. Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1(2), 30-48.
Aydoğan, F. (2009). Tüketim Kültürünün Gölgesinde Kentler. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 27(2), 203-215.
Aykal, F. D., Gümüş, B. ve Akça, Y. Ö. (2009). Sürdürülebilirlik Kapsamında Yenilenebilir Ve Etkin Enerji Kullanımının Yapılarda Uygulanması. V. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu (YEKSEM) Bildiriler Kitabı, sy: 78-83. Ankara: Elektrik Mühendisleri Odası yayınları.
Aytaç, Ö. (2004). Kapitalizm ve Hegemonya İlişkileri Bağlamında Boş Zaman. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Aralık, 28(2), 115-138.
Aytaç, Ö. (2005). Kapitalizm ve Boş Zaman. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1).
Aytaç, Ö. (2006). Tüketimcilik ve Metalaşma Kıskacında Boş Zaman. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 27-53.
Babu, S. (2008). Tourism Development and Its Emerging Paradigms. In Babu, S. S., Mishra, S. & Parida, B.B. (Eds.), Tourism development revisited: concepts, issues and paradigms (pp 177-197). India: SAGE Publications
Balkaya, F. (2014). Yeni Toplumsal Hareket Çeşidi Olarak Çevreci Hareketler. Global Journal of Economics and Business Studies,3(5), 41-50.
Bayhan, V. (2011). Tüketim Toplumunda Bireyin Ontolojik Mottosu: “Tüketiyorum Öyleyse Varım”. Sosyoloji Konferansları, 43, 221-248.
Baykal, H. ve Baykal, T. (2008). Küreselleşen Dünya’da Çevre Sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
Berber, Ş. (2003). Sosyal Değişme Katalizörü Olarak Turizm ve Etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 205-221.
Beyhan, Ş.G. ve Ünügür, S.M. (2005). Çağdaş Gereksinmeler Bağlamında Sürdürülebilir Turizm Ve Kimlik Modeli. İTÜ Dergisi, Mimarlık, Planlama, Tasarım, 4(2), 79-87.
Bramwell, B. ve Sharman, A. (2000) Approaches to Sustainable Tourism Planning and Community Participation. In Richards, G. & Hall, D (Eds.), Tourism and Sustainable Community Development (pp 17-35). UK: Routledge
Brenner, L., Arnegger, J. ve Job, H. (2008). Management of Nature-Based Tourism in Protected Areas (The Case of the Sian Ka’an Biosphere Reserve, Mexico). In Alejandro D. Ramos and P. S. Jimenez (Eds.), Tourism development: Economics, management and strategy (pp. 47-69). Nova Science Publishers
Briassoulis, H. (2002). Sustainable tourism and the question of the commons.Annals of tourism research, 29(4), 1065-1085.
Butler, R. W. (1993). Tourism-An evolutionary perspective. In J. G. Nelson, R. Butler, & G. Wall (Eds.), Tourism and sustainable development: monitoring, planning, managing (pp. 26-43). Waterloo: Heritage Resources Centre, University of Waterloo.
Butler, R. W. (1999). Sustainable tourism: a state of the art review. Tourism Geographies, 1(1), 7-25.
Buttel, F.H., Dickens, P., Dunlop, RE. ve Gijswijt, A. (2002). Sociological theory and the environment: an overview and introduction. In R. E. Dunlap, F. H. Buttel, P. Dickens & A. Gijswijt (Eds.), Sociological theory and the environment: classical foundations, contemporary insights. (pp.3-32). Rowman & Littlefield Publishers,
Calder, W. ve Clugston, R. (2005). Editorial: education for a sustainable future. Journal of Geography in Higher Education, 29(1), 7-12.
Cater, E. (1991). Sustainable tourism in the Third World: Problems and prospects. London: University of Reading.
Catton Jr, W. R. ve Dunlap, R. E. (1978). Environmental sociology: a new paradigm. The American Sociologist, 13, 41-49.
Ceritli, İ. (2001). Çevreci Hareketin Siyasallaşma Süreci. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 213-226.
Choi, H.C. ve Sirakaya, E. (2005). Measuring residents’ attitude toward sustainable tourism: Development of sustainable tourism attitude scale. Journal of Travel Research, 43(4), 380-394.
Cole, S. (2006). Information and empowerment: The keys to achieving sustainable tourism. Journal of Sustainable Tourism, 14(6), 1-16
Çuhacı, A. (2012). Ulrich Beck’in Risk Toplumu Kuramı. Sosyoloji Dergisi, 3(14), 129-157.
Dağtaş, E. (2006). Tüketim Kültürü, Yaşam Tarzları, Boş Zamanlar ve Medya Üzerine Bir Literatür Taraması. Eğitim Bilim Toplum, 4(14), 4-34. Dolmacı, N. ve Bulgan, G. (2013). Turizm Etiği Kapsamında Çevresel Duyarlılık. Journal of Yaşar University, 8(29), 4853-4871.
Duran, E. (2011). Turizm, Kültür ve Kimlik İlişkisi; Turizmde Toplumsal ve Kültürel Kimliğin Sürdürülebilirliği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 291-313.
Durning, A. (1998). Ne Kadarı Yeterli? Tüketim Toplumu ve Dünyanın Geleceği. (S. Çağlayan, Çev.). Ankara: Tema Vakfı Yayınları.
Faber, N., Jorna, R. ve Van Engelen, J. O. (2005). The Sustainability Of " Sustainability"-A Study Into The Conceptual Foundations Of The Notion Of "Sustainability". Journal of Environmental Assessment Policy and Management, 7(1), 1-33.
Garrod, B. ve Fyall, A. (1998). Beyond the Rhetoric of Sustainable Tourism? Tourism Management, 19(3), 199-212.
Giddens, A. (2013). Sosyoloji. (Haz. C. Güzel). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Gottlieb, R. (1993) Forcing the Spring: The Transformation of the AmericanEnvironmental Movement, Washington, DC: Island Press
Gossling, S., Hall, C. M. ve Weaver, D. B. (2008). Synthesis and Conclusions. In S. Gossling, C.M. Hall, & D.B. Weaver (Eds.), Sustainable Tourism Futures Perspectives on Systems, Restructuring and Innovations (pp 300-306). UK: Routledge.
Gürpınar, E. (1990). Çevre sorunları. İstanbul: Der Yayınları
Gray, P.E. (1989). The paradox of technological development. In Technology and Environment. (J.H. Ausubel et al., eds.), National Academy Press, Washington, DC, pp 192-204.
Grubler, A. (1995). Industrialization as a Historical Phenomenon. International Institute for Applied Systems Analysis.
Ham, S. H. ve Weiler, B. (2012). Interpretation as the centerpiece of sustainable wildlife tourism. In R. Harris, T. Griffin & P. Williams (Eds.), Sustainable Tourism. Butterworth-Heinemann (pp 35-44). Oxford,
Hayta, A.B. (2009). Sürdürülebilir Tüketim Davranışının Kazanılmasında Tüketici Eğitiminin Rolü. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 143-151.
Hayta, A.B. (2014). Postmodern Dönemin Tüketim İmajları: Postmodern Tüketim Kültürü, Tüketim Kalıpları ve Postmodern Tüketici. M. Babaoğul, A. Şener ve B. Buğday (Eds.), Tüketci yazıları (IV). Ankara: TÜPADEM.
Hunter, C. (1997). Sustainable tourism as an adaptive paradigm. Annals of tourism research, 24(4), 850-867.
Johnston, R. J. ve Tyrrell, T. J. (2005). A Dynamic Model of Sustainable Tourism. Journal of Travel Research, 44(2), 124-134.
Kahraman, N. ve Türkay, O. (2006). Turizm ve çevre. Ankara: Detay Yayıncılık.
Kozak, M. A. ve Bahçe, A. S. (2009). Özel İlgi Turizmi. Ankara: Detay Yayıncılık
Küçükkalay, M. (1997). Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 51-68.
Künü, S ve Hopoğlu, S. (2015). Turizm ve Sürdürülebilir Büyüme: Eleştirel Bir Yaklaşım. Doğu Karadeniz Bölgesi Sürdürülebilir Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı (sy.103-111). Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
Lane, B. (2009). Thirty years of sustainable tourism. In S. Gossling, C.M. Hall & D.B. Weaver (Eds). Sustainable Tourism Futures Perspectives on Systems, Restructuring and Innovations (pp 19-32). UK: Routledge.
Levi-Strauss, C. (2014). Modern Dünyanın Sorunları Karşısında Antropoloji (A. Terzi, Çev.). İstanbul: Metis.
Liu, Z. (2003). Sustainable tourism development: A critique. Journal of sustainable tourism, 11(6), 459-475.
Lozano-Oyola, M., Blancas, F. J., González, M. ve Caballero, R. (2012). Sustainable Tourism Indicators As Planning Tools in Cultural Destinations. Ecological Indicators, 18, 659-675.
Mahiroğulları, A. (2005). Küreselleşmenin Kültürel Değerler Üzerine Etkisi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 1276-1288.
Mathieson, A ve Wall G. (1988). Tourism: Economic, Physical and Social Impacts. England: Longman.
Middleton, W.T.C. ve Hawkins, R. (1998). Sustainable Tourism: A Marketing Perspective. Butterworth-Heinemann, Oxford.
Mol, A.J.P. ve Spaargaren, G. (2006). Towards a sociology of environmental flows: a new agenda for twenty-first century environmental sociology. In: Spaargaren, G., Mol, A.J.P., Buttel, F.H. (Eds.), Governing Environmental Flows: Global Challenges to Social Theory (pp. 39–82). Cambridge Massachusetts: MIT Press.
Montagna, J. A. (1981). The industrial revolution. Yale-New Haven Teachers Institute, www.yale.edu/ynhti/curriculum/units/1981/2/81.02.06.x.html Erişim: 8 Mart 2016.
Mutlu, A. (2009). Türkiye’de Çevre Sorunları Literatürünün Baskın Niteliği ve Sosyal Bilimler Yaklaşımının Gerekliliği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(1), 71-82.
Ovalı, P. K. (2007). Kitle Turizmi ve Ekolojik Turizmin Kavram, Mimari ve Çevresel Etkiler Bakımından Karşılaştırılması. YTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(2), 64-79.
Ökmen, M. (1996). Teknoloji, Tüketim ve Çevre Sorunları. Ekoloji Dergisi, 19, 4-7
Roney, S.A. (2011). Turizm, Bir Sistemin Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Sarkım, M. (2008). Değişen Seyahat Eğilimleri Kapsamında Sürdürülebilir Turizm Anlayışının Turizm Politikaları Üzerine Etkileri. 2.Ulusal iktisat Kongresi, 20–22 Şubat 2008, DEÜ İBF iktisat Bölümü, İzmir.
Scaglione, M., Marx, S. ve Johnson, C. (2011). Tourism and Poverty Alleviation Approaches: A Case Study Comparison. In P Keller & T. Bieger (Eds.), Tourism Development After the Crises: Global Imbalances-Poverty Alleviation (pp 207-226). Berlin: Erich Schmidt Verlag.
Sharpley, M. (2002). Sustainability: A Barrier to Tourism Development? In R. Sharpley & D.J. Telfer (Eds.), Tourism and Development: Concepts and Issues, Aspects of Tourism Series 5, (pp. 319-337). Cleavedon: Channel View Publication.
Sharpley, R. ve J. Sharpley (1997). Sustainability and the Consumption of Tourism. In M. J. Stabler (Ed.), Tourism and Sustainability: Principles to Practices, (pp. 231-243). USA: Cab International.
Shaw, G. ve Williams, A. M. (2002). Critical issues in tourism: a geographical perspective (Second Edition). UK: Blackwell Publishers.
Şentürk, Ü. (2008). Modern Kontrol: Tüketim. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 221-239.
Tarlow, P. (2016). Tourism, Terrorism, Morality, and Marketing: A Study of the Role of Reciprocity. In A. Nedelea, M. Korstanje and B. Geaorge (Eds.) Strategic Tools and Methods for Promoting Hospitality and Tourism Services, (pp. 233-246). USA: IGI Global.
Urry, J. (2015). Turist Bakışı. (E. Tataroğlu, İ. Yıldız, Çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
Weinstein, N. D. (1980). Unrealistic optimism about future life events. Journal of personality and social psychology, 39(5), 806-820.
WCED (1987). Our Common Future (Chapter 2: Towards Sustainable Development). www.un-documents.net/ocf-02.htm Erişim: 21 Mart 2016.
Wheeller, B. (1993). Sustaining the ego. Journal of sustainable tourism, 1(2), 121-129.
Yeoman, I. ve Postma, A. (2014). Developing an Ontological Framework for Tourism Futures. Tourism Recreation Research, 39(3), 299-304.
Yücel, F. (2003). Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında çevre korumanın ve ekonomik kalkınmanın karşıtlığı ve birlikteliği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(11), 100-120.
Yücel, M., Altunkasa, F., Güçray, S., Uslu, C. ve Say, N. P. (2006). Adana’da Çevre Duyarlılığı Düzeyinin ve Geliştirme Olanaklarının Araştırılması. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(2), 217-228.