Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Medrese Eğitim Sistemi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarında Eğitimin Konjonktürel Boyutu

Bu çalışma Osmanlı Devleti’nin son dönemlerindeki klasik medrese eğitim sistemini ve Türkiye cumhuriyetinin ilk yıllarına denk gelen ulusal eğitim politikasını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Osmanlı Devleti’nde uzun yıllar devlet kadrosunun yetiştirildiği medreseler, Kanuni Sultan Süleyman döneminden sonra siyasi belirsizliklere bağlı olarak toplum ve siyaset üzerindeki eski gücünü ve etkisini yitirmeye başladı. Süreç içinde Osmanlı’nın modernleşme paradigmasına dâhil olması ve Batılı tarzda bir eğitim sisteminin (mekteb) kurulması, medrese eğitiminin, yönetimin dışında kalmasına neden oldu. II. Meşrutiyet dönemine gelindiğinde ise, gerek siyaset sahnesinde gerekse de medrese içinde geliştirilen bir takım ıslahat programları ile bir yenilenme sürecine giren medreseler, tekrar eski gücünü ve önemini elde etmeye çalıştı. Ancak bu tarihsel süreç içinde dünya siyasetinde gelişen ulus devlet ve milliyetçilik söylemleri, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim kurumunu önemli oranda etkiledi. Buna bağlı olarak cumhuriyetin eğitim felsefesi milli duygulara hitap eden ve ulus devletin kurumsal olarak ihtiyaç duyduğu vatandaşın eğitilmesini hedef edinen temel ilkeler ile şekillendi. Bu bağlamda bu çalışma Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, önce ihya daha sonra da konjonktürel nedenlerden dolayı cumhuriyet döneminde ilga edilen medreseleri ve yeni eğitim sistemini sosyo-politik bir zeminde tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Eğitim, Medrese, Ulus-Devlet, Eğitimin Merkezileşmesi, Türkiye Cumhuriyeti

Madrasah Education System in the Late Periods of the Ottoman Empire and The Cyclical Context of the Education in the Early Years of the Republic of Turkey

This study aims to analyze the classical madrasah education system in the late periods of the Ottoman Empire and the national education policy refers to the first years of the Republic of Turkey. Madrasah as an institution where the admin staffs of the Ottoman Empire were educated for a long time, began losing its earlier power and impact on the society and the politics after the era of Suleiman the Magnificent, based on political instability. Within the process, The Ottoman Empire’s involvement in modernization paradigm and establishment of a new education system (mekteb) in a western manner caused the madrasa education to stay out of the management. But along with the II. Constitutional (II. Meşrutiyet) period, madrasah entering a renewal process with some innovation programs in political arena as inside the madrasah, strived to gain its earlier importance and power again. But within historical process, expressions about the nation state and nationalism developed in world policy affected the institution of education of The Republic of Turkey that was newly-established. Accordingly, thought of the republic's education took form with the basic principles aiming to educate the citizens needed by the nation-state institutionally and address to the national feelings. In this context, this study discusses the madrasas which was first recovered in the last periods of The Ottoman Empire and then was abolished in the period of the republic because of the cyclical reasons and the new education system on a socio-political ground.

Keywords:

Education, Madrasah, Nation-State, Centralization in Education, Republic of Turkey,

PDF

___

Ahmed, S. Ve Filipovic, N. (2015). Sultanın Müfredatı: Kanuni Sultan Süleyman’ın 1565 (973) Tarihli Fermanı’nda Buyurduğu Osmanlı Medreseleri Programı. M. Gündüz (Der.) . Osmanlı Eğitim Mirası: Klasik Ve Modern Dönem Üzerine Makaleler (Y. Doğan, Çev.) içinde (s. 122-163). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Akyüz, Y. (2008). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Atatürkün Söylev Ve Demeçleri, (1945). İstanbul: Maarif Matbaacılık.
Bilim, C. Y. (2002). Türkiyede Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Binbaşıoğlu, C. (1999). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Bilimleri Tarihi. Ankara: Tekışık Yayıncılık.
Cicioğlu, H. (1982). Türkiye Cumhuriyetinde İlk Ve Ortaöğretim (Tarihsel Gelişim). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Cihan, Ahmet, And (Firm) Hiperlink. 2007. Osmanlı'da Eğitim. İstanbul: Hiperlink, 2007. Ebook Collection (Ebscohost), Ebscohost (Accessed November 2, 2016).
Cramer, J.F. Ve Browne, G.S. (1974). Çağdaş Eğitim: Milli Eğitim Sistemleri Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme (A. F. Oğuzkan, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Doğan, İ. (2010). Türk Eğitim Tarihinin Ana Evreleri: Kurumlar Kişiler Söylemler. Ankara: Nobel Yayınları.
Durukan, K. (2007). Ideology And Historiography: State, Society And Intelellectuals İn Modern Turkey, University Of Wisconsin-Madison: Yayınlanmamış Doktora Tezi Https://Books.Google.Com.Tr/Books?İd=Jsd2cewli_IC&Pg=PA67&Dq=Nizam%C4%B1+Cedid&Hl=Tr&Sa=X&Ved=0ahukewib--Yto-Bpahwkfywkhxsqdzu4chdoaqgamaa#V=Onepage&Q=Nizam%C4%B1%20cedid%20&F=False
Fortna, B. C. (2005). Mekteb-İ Hümayun: Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İslam, Devlet Ve Eğitim. (P. Siral, Çev). İstanbul: İletişim Yayınları.
Gözübüyük, A.Ş. (2005). Açıklamalı Türk Anayasaları: Yapılışları, Özellikleri Ve Yapılan Değişiklikler. (5. Baskı). Ankara: Turhan Kitabevi.
Gutek, G. L. (2001).Eğitime Felsefi Ve İdeolojik Yaklaşımlar. (N. Kale, Çev). Ankara: Ütopya Yayınları.
Halis,İ. (2005). Tanzimat Dönemi Eğitim Sistemi. Konya: Serhat Kitabevi.
Karpat, K. (1999). Etnik Kimlik ve Ulus-Devletlerin Oluşumu. Osmanlı Ansiklopedisi. Cilt: 2. (s.17-34). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Kenan, S. (2015). Modern Üniversitenin Oluşum Süreci. Osmanlı Araştırmaları. (XLV), 333-367.
Kodaman, B. (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Kütükoğlu, M . (2015). Darül Hilafetil Aliyye Medresesi Ve Kuruluşu Arefesinde İstanbul Medreseleri. İslam Tetkikleri Dergisi, 7(0), 1-219. Retrieved From Http://Dergipark.Gov.Tr/İuislamtd/İssue/1197/14059
Kütükoğlu, M. (2000).XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Maltaş, R. (2011). Sümerlerden Günümüze Eğitim: İlk Ve Ortaçağ-1. Konya: Çizgi Kitabevi.
Ozmon, A., H. ve Craver, S. M. (2008). Philosophical Foundations Of Education. (8. Baskı). Upper Saddle River Pearson, Merrill Prentice Hall.
Ölmez, A. (2014). II. Meşrutiyet Devrinde Osmanlı Medreselerinde Reform Çabaları Ve Merkezileşme, Vakıflar Dergisi. (41), 127-140). Http://Uvt.Ulakbim.Gov.Tr/Uvt/İndex.Php?Cwid=9&Vtadi=TSOS&C=Ebsco&Ano=174706_9543c4f89cb7086004757ecb4362886f&?
Ölmez, A. (2014). II. Meşrutiyet Devrinde Osmanlı Medreselerinde Reform Çabaları Ve Merkezileşme, Vakıflar Dergisi. (41). Ss. 127-140. Http://Uvt.Ulakbim.Gov.Tr/Uvt/İndex.Php?Cwid=9&Vtadi=TSOS&C=Ebsco&Ano=174706_9543c4f89cb7086004757ecb4362886f&?b
Önder, M. (2014). Türk Eğitim Tarihi. (3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
Özodaşık, M. (2006). Yeni Nesil.Konya: Tablet Kitabevi.
Özodaşık, Mç (1999). Cumhuriyet Dönemi Yeni Nesil Yetiştirme Çalışmaları (1923-1950). Konya: Çizgi Kitabevi
Öztürk, M. (2013). Klasik Ve Modern Dönem Osmanlı Medrese Geleneğinde Tefsir Tedrisatı. Medreseler Geleneği Ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Sempozyumu. (2. Cilt). (s.259-280). Muş: Muş Alparslan Üniversitesi.
Sarıoğlu, M. (2012). Türk Eğitim Tarihinden Esintiler. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
Somel, S. A. (2010). Osmanlıda Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908): İslamlaşma, Otokrasi Ve Disiplin (O. Yener, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. Şapolyo, E. B. (1966). Atatürk Ve Maarif Misakı-Pragmatizm-. Türk Kültürü. (40), 383-394.
Türk, E. (1999). Milli Eğitim Bakanlığında Yapısal Değişmeler Ve Türk Eğitim Sistemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Unat, F. R. (1964). Türkiyede Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış.Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Uzunçarşılı, İ.H. (1965). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Yiğitoğlu, m. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nda İslami Perspektifin Gayr-i Müslimlere etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2(4), 21-38.
Zengin, Z. S. (2002). II.Meşrutiyette Medreseler Ve Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.