Neorealizm Kuramı ve Türkiye’nin Doğu Akdeniz Enerji Politikası

Doğu Akdeniz farklı etnik, siyasi, dini, kültürel yapısıyla özellikle 2. Dünya Savaşı sonrası gerilimlerin eksik olmadığı bir bölge olmuştur. Bölgedeki aktörlerin tarihsel sorunları güvenlik kaygılarını besleyen bir etki yaratmıştır. Günümüzde uluslararası ilişkilerin gerilim alanlarından belli başlısının enerji kaynakları ile ilgili olduğu görülmektedir. 2000’li yıllarda Doğu Akdeniz’de keşfedilen hidrokarbon kaynaklar, bölgedeki mevcut gerilimleri artıran bir unsur olmuştur. Türkiye’nin bölgeye ilgisi tarihsel bağları yanında en temel bakış açısıyla yakın dönem Kıbrıs sorunu bağlamında açıklanabilmektedir. Ancak Türkiye genel güvenlik ve enerji güvenliği kaygıları, artan enerji tüketimi ve enerji koridoru / merkezi olma hedefi kapsamında da bölgeyi dış politikasının odak noktasında görmektedir. Bu kapsamda, bölge ülkelerinden, en uzun kıyı uzunluğuna sahip ülkesi Türkiye’nin, bölgeye ilişkin politikalarının incelenmesi önemli görülmektedir.Arap Baharını takiben, Libya ve Suriye iç savaşı gibi çatışma alanlarının yaygınlaşması sonrası, bölge dışı güçlerin müdahil olması ile birlikte Doğu Akdeniz son dönemde uluslararası ilişkilerin odak noktasını teşkil etmeye başlamıştır. Aynı zaman diliminde bölgedeki hidrokarbon temelli deniz yetki alanları sorunlarındaki gerilim, uluslararası ilişkiler açısından bölgeye yönelik politikaları ve olayları yönlendiren dinamikleri anlamayı önemli hale getirmiştir. Uluslararası sistemin anarşik yapıda olduğunu kabul eden ve devletler açısından gücü artırmanın yanında güvenliği sağlamanın da önemine odaklanan neorealist kuramın, son gelişmeler ışığında bölge politikalarının anlamlandırılması için uygun bir bakış açısı sunduğu değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’nin Doğu Akdeniz enerji politikası neorealist yaklaşımla analiz edilerek, Türk dış politikasının belirli bir bölümü teorik açıdan incelenecek ve uluslararası ilişkiler disiplinine katkı sağlanmaya çalışılacaktır. Bu kapsamda öncelikli olarak neorealist kuramın analize temel teşkil eden esasları ortaya konulacak, çalışmayla ilişkili olan Doğu Akdeniz’deki siyasal gelişmeler ele alınacak, son olarak Türkiye’nin Doğu Akdeniz enerji politikası analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Neorealizm, Türkiye, Doğu Akdeniz, Enerji Politikası, Hidrokarbon, Doğalgaz

Neorealism Theory and Eastern Mediterranean Energy Policy of Turkey

Because of its various ethnic, political, religious and cultural diversity, Eastern Mediterranean has never been without tension, in particular after World War II. The historical disputes among the regional players contributed to the security concerns. It can be observed today that energy sources are one of the main causes of international conflicts. Hydrocarbon resources, discovered in the eastern Mediterranean in the early 2000s, have become a factor that increases the already existing tension in the region by creating disputes regarding the maritime jurisdiction zones. After the Arab Spring, with conflict zones spreading with Libya and Syrian civil war and outside players getting involved; Eastern Mediterranean has become the focal point of international relations. Neorealist approach, which acknowledges the international system is anarchic and from the viewpoint of the states focuses both on increasing their power and ensuring security; in light of recent events provides a proper perspective regarding the interpretation of the regional policies. Among all the countries in the region, the analysis of the regional policy of Turkey with the longest coastline in the eastern Mediterranean is considered significant. This study aims to contribute to international relations discipline by analyzing certain parts of Turkish Foreign Policy from a theoretical perspective while the energy policy of the country is analyzed in line with neorealist approach. In this context, firstly, basic principles of neorealist theory, which will be the basis of the analysis, will be presented; political developments in the eastern Mediterranean concerning this study will be discussed, lastly the regional policy of Turkey will be analyzed.

Keywords:

Neorealism, Turkey, Eastern Mediterranean, Energy Policy, Hydrocarbon, Natural Gas,

PDF

___

Arı, T. (2018). Uluslararası İlişkiler Teorileri. 9. Baskı, İstanbul: Aktüel.
Aydın, M. (1996). Uluslararası İlişkilerde Yaklaşım, Teori Analiz. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 51(1), 71-114.
Aydın, M. (2004). Uluslararası İlişkilerin “Gerçekçi” Teorisi: Kökeni, Kapsamı, Kritiği. Uluslararası İlişkiler, 1(1), 33-60.
Başeren, S. H. (2010). Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı. İstanbul: Türk Deniz Araştırmaları Vakfı.
Baylis, J. (2008). Uluslararası İlişkilerde Güvenlik Kavramı. Uluslararası İlişkiler, 5(18), 69-85.
BBC. (2019,10 Aralık). Akdeniz: Türkiye-Libya anlaşması bölgede dengeleri nasıl etkiler? Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50682215.
BOTAŞ. (2019). Merkez Ülke Olma Yolunda Dev Bir Adım: TANAP. Erişim adresi: https://www.botas.gov.tr/Icerik/merkez-ulke-olma-yolunda-dev-b/221.
BOTAŞ. (2019). TürkAkım Projesi. Erişim adresi: https://www.botas.gov.tr /Sayfa/turkakim-projesi/123.
Bozdağlıoğlu, Y. (2007). Neorealizm. Haydar Çakmak (ed.). Uluslararası İlişkiler: Giriş, Kavram ve Teoriler. (s.138-149) içinde. Ankara: Platin.
Carr, E. H. (1964). The Twenty Years’ of Crisis 1919-1939: An Introduction to the Study of International Relations, Londra: Macmillan.
Chossudovsky, M. (2009, 08 Ocak) War and Natural Gas: The Israeli Invasion and Gaza’s Offshore Gas Fields. Erişim adresi: https://www.globalresearch.ca/war-and-natural-gas-the-israeli-invasion-and-gaza-s-offshore-gas-fields/ 11680.
DW. (2020, 03 Ocak). EastMed: Belirsizliklerle dolu boru hattı projesi. Erişim adresi: https://www.dw.com/tr/eastmed-belirsizliklerle-dolu-boru-hatt%C4%B1-projesi/a-51883677.
Enerji İşleri Genel Müdürlüğü. (2018). Denge Tabloları, 2018 Yılı Ulusal Enerji Denge Tablosu. Erişim adresi: https://www.eigm.gov.tr/tr-TR/Denge-Tablolari/Denge-Tablolari.
Ersoy, E. (2014). Realizm, R. Gözen (Ed.). Uluslararası İlişkiler Teorileri. (s. 159-187) içinde. İstanbul: İletişim.
Güneş, B. (2018). Libya İç Savaşı ve Kriz Yönetimi. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 7(2), 263 – 291. doi:10.28956/gbd482076.
Hobson, J. M. (2000). The State and International Relations, Camridge: Cambridge University Press. doi.org/10.1017/CBO9780511612442.
Holsti, K.J. (1992). International Politics: a Framework for Analysis. International edition, London: Prentice/Hall.
Hydrocarbon Service Ministry of Energy, Commerce and Industry - Republic of Cyprus. (t.y.). Erişim adresi: http://www.mcit.gov.cy/mcit/ hydrocarbon.nsf/page16_gr/page16_gr?OpenDocument.
IGI Poseidon. (t.y.). Eastmed. Erişim adresi: http://www.igi-poseidon.com/en/eastmed.
Karabulut, B. (2011). Güvenlik, Küreselleşme Sürecinde Güvenliği Yeniden Düşünmek, Ankara: Barış Kitabevi.
Karapınar, N. (2015). Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ve Deniz Alanlarına İlişkin Bazı Kavramlar. Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni. (20), 13-21.
Klare, M. T. (2008). Rising Powers, Shrinking Planet: The New Geopolitics of Energy, New York: Metropolitan Books.
Kızılkaya, E. ve Engin, C. (2004). Enerjinin Jeopolitiği: Dünya Üzerindeki Jeo-Ekonomik Mücadele. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 197-204.
Kökyay, F. (2019a). Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge Bağlamında Doğu Akdeniz. Gökhan Ak (ed.) Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Yazıları. (s. 147-177) içinde. İstanbul: Akademi Titiz.
Kökyay, F. (2019b). Stratejik Güç Petrol, Türkiye’nin Petropolitiği. İstanbul: Der.
Letter dated 14 February 2020 from the Permanent Representative of Greece to the United Nations addressed to the Secretary-General A/74/706.
Mearsheimer, J. J. (1990). Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War. International Security, 15 (1), 5-56.
Mearsheimer, J. J. (1994-1995). The False Promise of International Institutions. International Security, 19(3), 5-49.
Mearsheimer, J. J. (2001). The Tragedy of Great Power Politics. New York: W.W. Norton.
Mearsheimer, J. J. ve Walt, S. M. (2013). Leaving Theory Behind: Why Simplistic Hypothesis Testing is Bad for International Relations. European Journal of International Relations, 19 (3), 427-457.
Milletlerarası Andlaşma. (2019, 26 Aralık). Resmî Gazete (Sayı: 30990) Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191226. pdf.
Ministry of Interior, Republic of Cyprus Press and Information Office. (2020, 16 Ocak). Declaration of the Third Ministerial Meeting of the East Mediterranean Gas Forum (EMGF). Erişim adresi: https://www.pio.gov.cy/assets/pdf/newsroom/2020/01/Third%20EMGF%20 declaration%2015-1-2020.pdf.
Morgenthau, H. J. (1970). Uluslararası Politika. (Çev. Baskın Oran ve Ünsal Oskay). Ankara: Siyasal İlimler Derneği.
Oilprice. 2017. Oil Majors See Huge Opportunity In Eastern Mediterranean. Erişim adresi: https://oilprice.com/Energy/Energy-General/Oil-Majors-See-Huge-Opportunity-InEastern-Mediterranean.html.
Rosecrance, R. N. (1977). Action and Reaction in World Politics, Westport: Praeger.
Rose, G. (1998). Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy, World Politics, 51(1), pp. 144-172. doi:10.1017/S0043887100007814.
Sevim, C. (2010). Petrol Rezervlerinin Zirve Noktasının Enerji Güvenliği Açısından Büyük Enerji Pazarları (ABD, AB, Çin ve Hindistan) Üzerindeki Etkileri, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6(11), 53–72.
Snyder, G. H. (2002). Mearsheimer’s World-Offensive Realism and the Struggle for Security. International Security, 27(1), 149-173.
Tamçelik, S. (2013). BM Güvenlik Konseyi’nin Kıbrıs’la İlgili Aldığı Bazı Kararların Özellikleri ve Analitik Değerlendirmesi (1964-1992). Turkish Studies, 8(12), 1229-1268
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2008). Türkiye’nin Enerji Stratejisi. Erişim adresi: http://www.mfa.gov.tr/data/DISPOLITIKA/Turkiyenin_Enerji_Stratejisi_Ocak2008.pdf
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2011, 21 Eylül). Türkiye – KKTC Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması İmzalanması. Basın açıklaması No: 216.
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2016, 25 Mart). GKRY'nin Açtığı Üçüncü Uluslararası Hidrokarbon Arama İhalesi. Basın açıklaması No: 74.
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2019, 06 Mayıs). ABD Dışişleri Bakanlığı'nın 5 Mayıs 2019 Tarihli Açıklaması Hk. Basın Açıklaması No:128.
Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti İle Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükûmeti Arasında Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun. (2019, 7 Aralık). Resmî Gazete (Sayı: 30971). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/ 20191207.pdf.
Tüysüzoğlu, G. (2013). Savunmacı Realizm ve Saldırgan Realizm Bağlamında Karadeniz Havzası’ndaki Çatışma Gerçekliğinin Değerlendirilmesi. Avrasya Etüdleri. 44(2), 57-85.
United Nations. Chronological lists of ratifications of, accessions and successions to the Convention and the related Agreements. (14 Haziran 2020) Erişim Adresi: https://www.un.org/depts/los/reference_files/ chronological_lists_of_ratifications.htm.
United Nations. (2005). Law of the Sea Bulletin No:57. Newyork.
USGS. (2010). Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Nile Delta Basin Province, Eastern Mediterranean. Erişim adresi: https://pubs.usgs.gov/fs/2010/3027/pdf/FS10-3027.pdf.
USGS. (2010). Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Levant Basin Province, Eastern Mediterranean. Erişim adresi: https://pubs.usgs.gov/fs/2010/3014/pdf/FS10-3014.pdf.
Waltz, K. N. (1979). Theory of International Politics. Massachusetts: Addison-Wesley Publishing Company.
Waltz, K. N. ve Quester, G.H. (1982). Uluslararası İlişkiler Kuramı ve Dünya Siyasal Sistemi. (Çev. Ersin Onulduran). Ankara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi.
Waltz, K. N. (1986). Anarchic Orders and Balances of Power. Robert O. Keohane (Ed.). Neorealism and its Critics (s. 98-130) içinde. New York: Columbia University Press.
Waltz, K. N. (1988). The Origins of War in Neorealist Theory. Journal of Interdisciplinary History, 18(4), 615-628.
Waltz, K. N. (2001). Man, the State and War A Theoretical Analysis. New York: Columbia University Press.
Waltz, K. N. (2008). Uluslararası Politikanın Değişen Yapısı. Uluslararası İlişkiler, 5(17), 3-44.