SERKAN DİLEK, Recep ÖZDİREK, HAYRETTİN KESGİNGÖZ

Kayırmacılık Kavramının İslam Ekonomisi Bağlamında İncelenmesi

Kayırmacılık iktisat literatüründe genelde olumsuz yönleri ile ele alınan bir kavramdır. Kayırmacılık; kamu harcamalarının gereksiz yere artması, yolsuzluk, liyakatsiz kişilerin göreve getirilmesi, örgütsel bağlılıkta düşüş ve verimsizlik sonuçlarına neden olmakta; bazı çalışanların da işyerinden ayrılmasını sağlamaktadır. Firmalar mikro bazda, ülkeler de makro bazda hedeflerine ulaşamamaktadır Günümüzde çeşitli ülkelerde de kayırmacılığı önlemek amacıyla çeşitli yasal önlemler alınmaktadır. Firmalar da verimliliği artırmak ve değerli çalışanlarını kaybetmemek için kayırmacılığı engellemeye çalışmaktadır. Öte yandan İslam dininde de kayırmacılığa iyi gözle bakılmamaktadır. Diğer bir ifadeyle kayırmacılığın olumsuzluğu hakkında İktisat ve yönetim literatürü ile İslam dini arasında bir uzlaşı söz konusudur. Bu çalışma kayırmacılığa İslam dini ve geleneksel iktisat teorilerinin bakış açılarını incelemiş ve karşılaştırmıştır. Ayrıca kayırmacılığın maliyetleri, kayırmacılığı önlemenin yolları da araştırılmıştır. Tarihte İslam ve Kuran-ı Kerim’in emirlerini başarı ile uygulamış toplumlarda da kayırmacılıktan mümkün mertebe kaçınılmıştır. Kuran-ı Kerim ve sünnet, kayırmacılığı reddetmektedir. Fakat günümüzde bazı ülkelerde ve firmalarda kayırmacılık örneklerine rastlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kayırmacılık, Yolsuzluk, Nepotizm, İslam Ekonomisi, Çalışma Ekonomisi

Investigation of Favouritism Concept in The Context of Islamic Economics

Favouritism is a concept which is dealt with negatively in economic literature. Favouritism causes unnecessary increase in public expenditures, corruption, employment of unqualified employees, decrease in organizational commitment and inefficiency, leaving of some employees. Firms in micro base and also states in macro base can’t reach their targets. Today some legal measures are taken to prevent nepotism in many countries. Also firms try to prevent nepotism in order to increase efficiency and not to lose valuable employees. On the other hand favouritism is not approved in the religion of Islam. In other words, both economic management literature and Islam religion has consensus about the investigation of negative sides of favouritism. This research investigates and benchmarks the viewpoints of Islam religion and traditional economic theory. Also this paper searches the costs of favouritism and ways to prevent it. In the societies that have successfully implemented the orders of Islam and Quran in history, favouritism was avoided as much as possible. Both Holy Quran and Sunnah refuse nepotism. However, today in some countries and firms, examples of favouritism were seen in some periods.

Keywords:

Favouritism, Corruption, Nepotism, Labor Economics, Islamic Economics,

PDF

___

Abdalla, Hagen F.; Maghrabi, Ahmed S ve Raggad, Bel G. (1998), “Assessing The Perceptions of Human resource Managers Toward Nepotism”, International Journal of Manpower, 19(8), 554-570
Abdalla F. Hayajenh, Ahmed S. Maghrabi, Taher H. Al‐Dabbagh, (1994) "Research Note: Assessing the Effect of Nepotism on Human Resource Managers", International Journal of Manpower, Vol. 15 Issue: 1, pp.60-67
Akan, Hatice (2016), “Erken Cumhuriyet Döneminde Bir Yolsuzluk Olayı: Ali Cenani Bey Davası”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, ıı(3), 135-153.
Aktan, Çoşkun Can ve Dileyici, Dilek (2006), “Devlet Neden Başarısız? Kamu Ekonomisindeki Etkinsizliklerin Kaynakları”, En Az Devlet En İyi Devlet Devletin Başarısızlığının Anatomisi, Editör: Çoşkun Can Aktan, Çizgi Yayınevi.
Bağdigen, Muhlis ve Dökmen, Gökhan (2006), “Yolsuzluklarla Kamu Harcamaları Arasındaki İlişkinin Amprik Bir Analizi: Türkiye Örneği”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 23-38.
Baldemir, Ercan; Özkoç, Hatice ve İşçi, Öznur (2009), “MIMIC Model ve Yolsuzluk Üzerine Türkiye Uygulaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 24(2), 49-63.
Barut, Bahar (2015), “Vekalet Kuramı Perspektifinden Kayırmacılık”, TİDSAD 2(5), 240-250
Bayar, Güzin (2007), “Türkiye’de Yolsuzluğun Nedenleri Ekonometrik Bir İnceleme”, TEK 2007/3
Bayrakçı, Bayram (2000), “Siyasal Yozlaşma ve Ekonomik Gelişmeye Etkileri”, E.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16, 133-163
Beşel, Furkan ve Savaşan, Fatih (2014), “Türkiye’de Yapısal Kırılmalar Altında Yolsuzluk ekonomik Büyüme İlişkisi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 73-86
Bozkurt, Nebi (2000), “İltimas”, DİA, XXII, 154.
Brahms, Kea. S. and Schmitt, Manfred (2017), “It’s All About Something We Call Wasta: A Motivated Moralization Approach To Favoritism In The Jordanian Workplace”, Soc Just Res, 30, 145-170
Büte, Mustafa (2011), “Kayırmacılığın Çalışanlar Üzerinde Etkileri ile İnsan Kaynakları Uygulamaları İlişkisi: Türk Kamu Bankalarına Yönelik Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 383-404
Çuhadar, Seyran Gürsoy (2017), “Sosyal Politika ile Klientalizm İlişkisi: Gıda Bankacılığı Üzerinden Bir Değerlendirme”, Çalışma ve Toplum, 2, 681-702
Demirci, Abdurrahman (2014), “Hz. Muhammed’in Öfke Kontrolü: Hz. Ömer ile Diyalogları Bağlamında”, Mukaddime, 5(2), 113-139
Dilek, Serkan (2017). Oyun Teorisi Eşliğinde Sanayi Ekonomisi. Seçkin Yayınları.
Ekinci, Bilge Timuçin (2017), “Asil-Vekil Arasındaki Kayırmacılığın Vekalet Maliyetleri İle İlişkisi”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 73-96
Eskicioğlu, Osman (1979), İslam Ekonomisinde Gelir Dağılımı, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi
Giannakopoulos, Angelos (2010), Yunanistan ve Türkiye’de Yolsuzluk Algıları ve Bu Algıların Yolsuzlukla Mücadele Politikaları Üzerindeki Etkisi, Turkish Journal of Business Ethics, 3(6)
Görmez, Mehmet; Özafşar, Mehmet Emin; Ünal, İsmail Hakkı; Ünal, Yavuz; Erul, Bünyamin, Martı, Huriye ve Demir, Mahmut (2013), Hadislerle İslam: Hadislerin Hadislerle Yorumu, Bilim Kurulu: Mehmet Görmez, Mehmet Emin Özafşar, İsmail Hakkı Ünal, Yavuz ünal, Bünyamin Erul. Diyanet İşleri Başkanlığı. 2.Baskı, Ankara.Jaskiewicz, Peter; Uhlenbruck, Klaus; Balkin, David and Reay, Trish (2013), “Is Nepotism Good or Bad? Types of Nepotism and Implications For Knowledge Management”, Family Business Review, 26(2), 121-139
Karagöz, Kadir ve Karagöz, Murat (2010), “Yolsuzluk, Ekonomik Büyüme ve Kamu Harcamaları”, Sayıştay Dergisi, 76.
Karahan, Atila ve Yılmaz, Hüseyin (2014), “Nepotizm ve Örgütsel Bağlılık arasındaki İlişkinin İncelenmesi ve Bir Uygulama”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(27), 123-148
Keefer, Philip (2007), “Clientelism, Credibility and the Policy Choices of Young Democracies”, American Journal of Political Science, 51(4), 804-821
Keleş, Hatice Necla; Özkan, Tuğba Kıral ve Bezirci, Muhammed (2011), “A Study On The Effects of Nepotism, Favoritism and Cronyism on Organizational Trust In The Auditing Process In Family Businesses In Turkey”, International Business and Economics Research Journal, 10(9), 9-16
Kiechel, Walter (1984), “How to Relate to Nepotism”, Fortune, Vol. 119, pp. 143-4.
Konu, Aylin ve Ata, Ahmet Yılmaz (2016), “Yolsuzluk ve Ekonomik Özgürlük İlişkisi: AB Ülkeleri Üzerine Yatay Kesit Analizi”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 195- 207
Kurtoğlu, Ayça (2012), “Siyasal Örgütler ve Sivil Toplum Örgütleri Bağlamında Hemşehrilik ve Kollamacılık”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(1), 141-169
Mevdudi, Ebul Ala (2014), İslam Ekonomisinin Temel İlkeleri, Tercüme: Mehmet Emin Asan, Çıra Yayınları.
Meydan, Selda; Büyükbodur, Ayşen Çetinkaya ve Bulut, Sıla (2010), “Yerel Yönetimlerde Klientalist Bakış Açısının Hak Temelli Sosyal Hizmet Yaklaşımı Çerçevesinde İncelenmesi”, 8.Ulusal Sosyal Hizmet Kongresi, 213-224
Mo, Pak Hung (2001), “Corruption and Economic Growth”, Journal of Comparative Economics, 29(1), 66-79
Monte, Alfredo Del ve Papagni, Erasmo (2001), “Public Expenditure, Corruption and Economic Growth: The Case of Italy”, European Journal of Political Economy, 17(1), 1-16
Özkanan, Arzu ve Erdem, Ramazan (2014), “Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar: Kavramsal Bir Çerçeve”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(20), 179-206
Safina, Dinara (2014), “Favouritism and Nepotism In An Organization: Causes and Affects”, Procedia Economics and Finance, 23, 630-634
Snape, Fiona Robertson (1999) Corruption, collusion and nepotism in Indonesia, Third World Quarterly, 20:3, 589-602
Sroka, Wlodzimierz ve Weinhardt, Jolita (2018), “Nepotism and Favouritism In The Steel Industry: A Case Study Analysis”, Forum Scientiae Oeconomia, 6 (1), 31-45.
Tunçbilek, Murat ve Akkuş, Adil (2017), “Nepotizm (Akraba Kayırmacılığı) ve İş Tatmini Arasındaki İlişki ve Safranbolu Konaklama İşletmelerinde Bir Araştırma”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, 169-197.