İslam Ahlâk Düşüncesinde Erdemler: Şehrezûrî Örneği1

İslâm ahlâk düşüncesinde erdemler önemli bir yere sahiptir. Erdemlerin asıl sistematik bir yapı içerisinde ahlâki erdemleri ele alan bir içerikle işlenmesi filozoflarla birlikte ortaya çıkmıştır. Bu sınıflandırma geleneği Platon'a kadar uzanan uzun bir tarihi geçmişe sahiptir. Platon'dan beri ahlâkta dört esas erdem kabul edilmiştir. Yine Galen'in nefsin üç gücüne karşılık gelecek şekilde erdemleri tasnifi İslâm düşünce geleneğinde erdem anlayışının temelini oluşturmaktadır. Çalışmamızda Şehrezûrî'nin gelenekle bağı ve bu geleneğe katkıları ortaya konulmaktadır. Şehrezûrî kendinden önceki filozoflarda olduğu gibi erdemleri nefsin kuvvelerine dayandırmaktadır. Platoncu yaklaşımla erdemlerin kaynağının insan nefsinin (nefs-i nâtıka) üç temel gücü olduğunu ifade eden filozofumuz, erdemlerin insan nefsinin kuvvelerinin itidal sınırında olduğunda ortaya çıkacağını belirtir. İtidalden uzaklaşıp ifrât ve tefrît taraflarına meylederse bu durumda erdemsizlikler ortaya çıkar

Virtues in Islamic ethical thought: The Example of Shahrazûrî

Virtues have an important place in Islamic ethic. The handling of the virtues that is within a systematic structure and with content that discusses ethic virtues emerged with the philosophers. This tradition of classification has a long historical background that goes back to Plato. Since Plato, four basic virtues have been accepted. Additionally, Galen’s classification of virtues that corresponds to three forces of nafs, form the basis of concept of virtues in Islamic thought tradition. In this study, Shahrazûrî’s bond to the tradition and his contributions to it, is presented. Shahrazûrî, as philosophers before him, bases virtues on the forces of nafs. The philosopher, with a Platonic approach, indicates that the source of the virtues is the three major forces of the human nafs and virtues come alive when these forces in moderation. If mankind moves away from moderation and tends to be overdoing and understatement, virtuelessness comes to existence

PDF

___

Akarsu, Bedia, Ahlâk Öğretileri, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1982.
Aristo, Eudemos’a Etik, trc. Saffet Babür, Ankara: Dost Kitabevi, 1998.
Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, trc. Saffet Babür, Ankara: Ayraç Yay., 1997.
Çağrıcı, Mustafa, ‘Edep’, DİA, c. X, s. 412-414
Çağrıcı, Mustafa, İslâm Düşüncesinde Ahlâk, İstanbul, Birleşik Yay., 2000.
Çağrıcı, Mustafa, ‘Fazilet’, DİA, c. XII, s. 269-270.
Durak, Nejdet, Aristoteles ve Fârâbî’de Etik, Isparta: Fakülte Kitabevi, 2009.
el-İsfehânî, Râgıb, ez-Zerî‘a ila mekârimi’ş-şeria, thk. Ebü'l-Yezid el-Acemî, Kâhire: Dârü’s-Sahve, 1985.
Fârâbî, Ebû Nasr, Fusûlün Müntezea, nşr. Fevzî M. Neccar, Beyrut: Dâru’lMeşrık, 1986.
Fârâbî, Ebû Nasr, Kitabu’t-Tenbîh alâ sebîlis’s-sa‘âde, thk. Câ‘fer Âl-i Yâsin, Beyrut: Dâru’l-Menâhil, 1985.
Fârâbî, Tahsîlü’s-sa‘âde, thk. Ca‘fer Âl-i Yasin, Beyrut: Darü’l-Endülüs, 1983.
Fusûlün Müntezea, nşr. Fevzî M. Neccar, Beyrut: Dâru’l-Meşrık, Gafarov, Anar, Nasîrüddin Tûsî’nin Ahlâk Felsefesi, İstanbul: İSAM Yay., 2011.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed, İhyâu ‘Ulûmi’d-Din, c. III, trc. Ahmet Serdaroğlu, İstanbul: Bedir Yay., 1974.
Görgün, Necip, eş-Şeceretü’l-İlâhiyye ve Şehrezûrî’nin Felsefesi, İstanbul: Elif Yay., 2004.
Homeros İlyada, trc. Azra Erhat-A. Kadir, İstanbul: Sander Kitabevi, 1967. İbn Kemmûne, el-Cedîd fi’l-Hikme, thk. Hamid Mer’id Kübeysi, Bağdad, 1982.
İbn Miskeveyh, Tehzîbü’l-ahlâk, thk. İbnü’l-Hatîb, el-Matbaatü’l-Asriyye, 1398/1978.
İbn Sînâ, eş-Şifâ el-İlâhiyyât, nşr. G. C. Anawati, Saîd Zâyed, Kâhire h. 1363.
İbn Sînâ, ‘Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi ve İbn Sînâ’nın Yeni Bir Ahlâk Risâlesi’, nşr. Bekir Karlığa, Tıp Tarihi Araştırmaları, sy: VI, s. 133-139, İstanbul 1997.
İbn Sînâ, ‘Mebhas ani’l-kuvâ’n-nefsâniyye’, Ahvâlü’n-Nefs içinde, thk. Ahmed Fuâd el-Ehvânî, Kahire, 1952.
İhvân-ı Safâ, Resâilü İhvâni’s-Safâ ve Hullâni’l-Vefâ I-V, haz. Arif Tâmir, BeyrutParis, 1995.
Kaya, Mahmut, İslâm Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi, İstanbul: Ekin Yay. 1983.
Kindî, Ebû Yusuf b. Yakub b. İshak, Resâilü’l-Kindî el-Felsefiyye, nşr. M. A. Ebû Ride, Kâhire: Dâru’l-Fikri’l- Arabiyye, 1950
Korkut, Şenol, ‘Fârâbi’de Siyaset ve Ahlâk’, İslâmiyât, 2003, sy. I, ss. 43 – 59.
Kutluer, İlhan, İslâm Felsefesi Tarihinde Ahlâk İlminin Teşekkülü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1989.
MacIntyre, Alasdair, Erdem Peşinde, trc. M. Özcan, İstanbul: Ayrıntı Yay., 2001.
Platon, Devlet, trc. Sebahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz., İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
Razî, Ebû bekir, et-Tıbbu’r-ruhânî, trc. Hüseyin Karaman, İstanbul: İz Yay., 2004.
Sühreverdî, Ebü'l-Fütuh Şehabeddin Yahyâ b. Habeş b. Emircek, ‘Kitâbu’tTelvihâti’l-levhiyye ve’l-‘arşiyye’, ‘Kelimetü’t-tasavvuf’, Mecmua-i Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk içinde, ed. S. H. Nasr, Necefkulî Habibî, Tahran: Pîjûhişgâh-ı ‘Ulûmi İnsânî Motaleât-i Ferhengî, 2001, c. IV, s. 129.
Tûsî, Nasîruddin, Ahlâk-ı Nâsırî, trc. Anar Gafarov-Zaur Şükürov, İstanbul: Litera Yay., 2007.
Ulaş, Sarp Erk, ‘Erdem’, Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim Sanat Yay., 2002.
Weber, Alfred, Felsefe Tarihi, trc. H. Vehbi Eralp, İstanbul: Sosyal Yay., 1991.