İNSAN VE TOPLUM BİLİMLERİ ARAŞ

XIX. yüzyılda modern devletler, bünyelerindeki farklı toplulukları millî bir bilinç etrafında kendilerine bağlamak için yoğun çaba sarf ettiler. Bu gelişmeler doğrultusunda Osmanlı Devleti'nde de günlük yaşamdan zihniyete kadar hemen her alanda önemli değişimler meydana geldi. Tanzimat dönemi reformlarıyla birlikte başlayan köklü ve kalıcı değişimler, Gayrimüslimlerin Osmanlı idaresi altında varlıklarını sürdürmeleri Babıâli açısından çok önemliydi. Babıâli'ye göre bunu sağlamanın yolu gayrimüslimlerde Osmanlıya yönelik bir mensubiyet duygusu yaratmaktı.Nitekim bu duygu resmî bir Türk dili milliyetçiliği ile inşa edilmeye çalışılmıştır. Söz konusu dil milliyetçiliği, hem Osmanlı Devleti'nin yönetiminde hem de eğitim sisteminde köklü bazı değişiklikleri de beraberinde getirdi. Osmanlı Devleti'nde istihdam edilecek memurlara Türkçe bilme zorunluluğunun getirilmesi, meclis görüşmelerinin Türkçe yapılması, milletvekilliği adaylığında Türkçe okur-yazarlık şartının aranması gibi hususlar, Babıâli'nin bu konudaki hassasiyetlerini açıkça ortaya koyuyordu.

Activities for the Expansion of Turkish in Non-Muslim Schools in the Ottoman State (1876-1908)

In the 19th, modern states have made intensive efforts to gather different communities in their constituents around a national consciousness. In the direction of these developments, important changes took place in every field from everyday life to mind in the Ottoman State. The fundamental and lasting changes that started with Tanzimat have been influential in almost every part of the Ottoman society. Along with these changes, the Ottoman statesmen were disturbed because of the separatist approaches arising from the identity awareness that occurred among the non-muslims. Maintainning the presence of non-muslims under Ottoman rule was very important in term of Ottoman administrators. According to them, the way of achieving this is to create a sense of belonging towards the Ottomans in non-muslims. As a matter of fact, this feeling was tried to be built with an official Turkish language nationalism. Mentioned the language nationalism needed to make some radical changes both in the management understanding of the Ottoman State and in the education system.

PDF

___

(1323), Çocuklara Ta'lîm ve Fezâil-i Ahlâk, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul.
(1975), Abdülhamid'in Hatıra Defteri, Kervan Yayınları, İstanbul.
Alkan, M. Ö. (2000), Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Modernleşme Sürecinde Eğitim- Öğretim İstatistikleri (1839-1924), 6, Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Anderson, B. (1995), Hayali Cemaatler, (çev. İskender Savaşır), Metis Yayınları, İstanbul.
Baskıcı, M. M. vd. (2003), Yaşayan Lozan, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Âli Evrâk Odası [BEO], 641/48013, 22/Z/1312.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dâhiliye Nezâreti Mektûbi Kalemi [DH.MKT.]: 2365/76, 28/S/1318; 2516/30, 13/R /1319; 2536/96, 13/C/1319; 2563/122, 21/Ş/1319.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Siyasi [HR.SYS.]: 124/6, 2/Ca/1283.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İrade: Adliye ve Mezâhib Tasnifi [İ.AZN.]: 39/1318, 17/Ca/1318.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Maarif Nezâreti Mektubî Kalemi [MF.MKT.]: 49/10, 11/Ca/1294; 49/76, 20/Ca/ 1294; 57/196, 13/N/1295; 61/156, 09/Ca/1296; 74/99, 06/R/ 1299; 113/14, 14 /S/1307; 122/116, 25/Ra/1308; 270/36, 27/Z/ 1312; 308/32, 18/L/1313; 409/ 11, 13/Ra/1316; 411/13, 25/Ra/1316; 561/47, 18/S/1319; 606/35, 05/Za/1319; 670/35, 20/B/1320; 671/67, 29/B/1320; 694/ 56, 08/M/132; 721/49, 05/Ca/ 1321; 816/56, 27/N/ 1322; 821/63, 21/L/1322; 2365/76, 28/S/1318.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Rumeli Müfettişliği Arzuhalleri [TRF.1.ŞKT]: 57/5660, 02/Za/1322.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Sadâret Hususî Maruzât Evrakı [Y.A.HUS.]: 316/53, 08/B /1312.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Şurâ-yı Devlet Evrakı [ŞD.] (Yanya 1): 2085/35, 16/M /1310.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Teftîşât-ı Rumeli Evrâkı Rumeli Müfettişliği Selanik Evrâkı (TFR.I.SL.): 33/3250, 25/Z/1321.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Esas Evrak / Kamil Paşa Evrakı [Y.EE.KP.]: 21/2021, 20/Z/1321; 66/43, 16/B/1305.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Esas Evrak [Y.EE.]: 131, 25, 11/C/1309.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı [Y.MTV.]: 24/22, 06/S/1304.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Perakende Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mabeyn Mütercimliği Evrakı [Y.PRK. TKM.]: 15/36, 28/Za/1306.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Perakende Maarif [Y.PRK.MF.]: 2/82, 29/Z /1310.
Bozbora, N. (1997), Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğunun Gelişimi, Boyut Kitapları, İstanbul.
Demirel, M. (2002), Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri, Türkler, Cilt: 15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, (44-60).
Doğan, N. (1994), İlk ve Orta Dereceli Okul Ders Kitapları ve Sosyalleşme (1876- 1918), Bağlam Yayınları, İstanbul.
Ebussüreyya Sami. (1330), Abdulhamid'in Kayguları, Kader Matbaası, İstanbul.
Ebuzziya Tevfik (1973), Yeni Osmanlılar Tarihi, Kervan Yayıncılık, İstanbul.
Eraslan, C.(1995), II. Abdulhamit ve İslam Birliği, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Ergin, O. N. (1977), Türkiye Maarif Tarihi, Eser Matbaası, İstanbul.
Galanti, A. (1953), Türk Harsı ve Türk Yahudisi, Tan Matbaası, İstanbul.
Gellner, E. (2008), Uluslar ve Ulusçuluk, (çev. Büşra Ersanlı), İletişim Yayınları, İstanbul.
Guibernau, M. (1996), Milliyetçilikler, (çev. Neşe Nur Domaniç), Sarmal Yayınları, İstanbul.
Heywood, A. (2006), Siyasi İdeolojiler, (çev. A. K. Bayram vd.), Adres Yayınları, Ankara.
Hobsbawm, E. (1995), 1780'den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik, (çev. Osman Akınhay), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Kandemir, F. (1975), Jön Türklerin Zindan Hatıraları, Muhit Yayınları, İstanbul.
Karal, E. Z. (1995), Osmanlı Tarihi [Islahat Fermanı Devri (1861-1876], Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Koçak, C. (1985), Tanzimat'tan Sonra Özel ve Yabancı okullar, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, II, İletişim Yayınları, İstanbul, (485-494).
Kodaman, B. (1999), Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Krikorian, M. K. (1977), Armenians in the Service of the Ottoman Empire, 1860-1908, Routledge & Kegan Paul Press, Boston.
Lewis, B. (1993), Modern Türkiye'nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Mahmud Cevad, (2001), Ma'ârif-i 'Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İcra'âtı, (haz. Tacettin Kayaoğlu), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
McLuhan, M. (2001), Gutenberg Galaksisi, çev. Gül Çağalı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Mutlu, Ş. (2005), Osmanlı Devleti'nde Misyoner Okulları, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
Müezzinoğlu, E. (2009), Ermeni Azınlık Okullarının Ermeni Milliyetçiliğinin Doğuşundaki Rolü, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler, 2, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, (87-110).
Nizamoğlu, Y. (2013), Yanya Vilayetinin Durumuna Dair Hazırlanan Layihalar ve Sonuçları, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 33, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, (197- 228).
Ortaylı, İ. (1985), Balkanlarda Milliyetçilik, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, 4, İletişim Yayınları, İstanbul, (1026-1031).
Özcan, T. (2007), II. Abdülhamid Dönemi'nde Orta ve Doğu Karadeniz'de Ermeni Olayları, Akis Kitap, İstanbul.
Özyurt, C. (2004), Osmanlı'da Resmi Ulusçuluk ve Dil Politikası, Selçuk İletişim Dergisi, Sayı: 11, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, Konya, (154- 165).
Polat Haydaroğlu, İ. (1990), Osmanlı İmparatorluğu'nda Yabancı Okullar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Sakaoğlu, N. (1993), Osmanlı Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
Sakaoğlu, N. (2003), Osmanlı'dan Günümüze Eğitim Tarihi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Salname-i Nezâret-i Maarif-i Umumiye (1316), Matbaa-yı Amire, Dersaadet. Salname-i Vilayet-i Yanya (1319), Vilayet Matbaası, Yanya.
Smith, A. (2001), Milliyetçilik ve Tarihçiler, (Çev. İsmail Türkmen, Tartışılan Sınırlar Değişen Milliyetçilik) , (der. M. Armağan), Şehir Yayınları, İstanbul.
Smith, A. (2004), Millî Kimlik, (çev. Bahadır Sina Şener), İletişim Yayınları, İstanbul.
Somel, S. A. (2007), Osmanlı Ermenilerinde Kültür Modernleşmesi, Cemaat Okulları ve Abdülhamit Rejimi, Tarih ve Toplum, 5, İletişim Yayınları, İstanbul, (71-92).
Spencer, P. - H. Wollman. (2002), Nationalism: A Critical Introduction, Sage Publications, London.
Şerif, A. (1999), Anadolu'da Tanin, Cilt: I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Vahapoğlu, M. H. (1992), Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, Bo- ğaziçi Yayınları, İstanbul.