II. Dünya Savaşı Yıllarında İngiliz Büyükelçiliği’nin Erken Cumhuriyet Devri Lider Kadrosu Üzerine Değerlendirmeleri (23 Kasım 1942)

Türkiye, Mihver ve Müttefik devletlerle imzaladığı antlaşmalarla II. Dünya Savaşı’nın dışında kalmaya çalışmıştır. Başka bir deyişle Türk devlet adamları genel politikalarını savaşa dâhil olmama üzerine inşa etti. Bu yüzden Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’ndaki politikaları savaşın gidişatına göre değişiklikler gösterdi. Dolayısıyla Türkiye, Almanya ve İngiltere’nin kendi tarafında savaşa girmesi noktasında rekabet sahası oldu. Özellikle bu doğrultuda İngiltere dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Türkiye’de de önde gelen kişiler üzerinde raporlar hazırlatmış; dönem dönem dış politikasını mevcut notlar doğrultusunda şekillendirmiştir. Bu bağlamda çalışmada İngiliz Büyükelçiliği’nde Müsteşar olarak görev yapan Sir Alexander Knox Helm’in Türkiye’nin politik ve askerî hayatına yön veren kişiler hakkındaki tahlilleri ve gözlemleri yer almıştır. Mevcut notlar Türk Hükümeti’nin önde gelen üyeleri arasındaki ilişkileri ve önceki Türk Hükümetleri ile olan bağlantıları üzerine değerlendirmeleri kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, II. Dünya Savaşı, İngiliz Büyükelçiliği, Müsteşar, Notlar.

British Embassy’s Considerations on Leader Cadres of the Early Republic (23 November, 1942)

Turkey made efforts to stay out of World War II through mutual agreements they signed with Axis Powers and Allied Powers. In other words, Turkish statesmen sustained a general policy towards avoiding involvement in the war. Thus, Turkey’s policies kept changing during the course of World War II. Turkey has become a field of competition between Germany and Britain who tried to convince them to enter the war at their side. To this end, Britain had reports prepared on leading figures of Turkey as well as of other countries of the world and from time to time altered their foreign policies in accordance with these reports. Within this context, Sir Alexander Knox Helm who worked as undersecretary at the British Embassy, prepared a report covering his analyses and observations on leading political and military figures of Turkey. Present notes involve considerations on leading figures of the current Turkish government and their links to members of previous governments.

Keywords:

Turkey, World War II, Counsellor, British Embassy, Notes,

PDF

___

Armaoğlu, F. (2004). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), İstanbul: Alkım Yayınevi.
Aydemir, Ş. S. (2000). İkinci Adam, II, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Bardakçı, M. (2015). Enver, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi, C: II, Kısım: III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Berkes, N. (2005). Unutulan Yıllar, (Yay. Haz: Ruşen Sezer), İstanbul: İletişim Yayınları.
Çelik, R. (2009). I. Dünya Savaşı Sonrası Türk-Alman İlişkilerinde Benzer Yönler ve Durumlar. I. Uluslararası Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Türk- Alman İlişkileri Sempozyumu. (8-10 Ekim), ss.148-158.
Çınar, B. (2004). İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın İki Cepheli Savaş Sorunu. Güvenlik Stratejileri, Cilt: 10, S:20, ss.149-197.
Deringil, S. (2008). Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Ekinci, N. (2002). İnönü Dönemi ve İkinci Dünya Savaşı Yılları. Türkler Ansiklopedisi, XVI. Ankara, ss.1279-1371.
Gündüz, A. (1973). Hatıralarım, (Hazırlayan: İhsan Ilgar), İstanbul: Kervan Yayınları.
Gürün, K. (1991). Türk- Sovyet İlişkileri (1920-1953), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Güvenir, O. M. (1991). 2. Dünya Savaşı’nda Türk Basını, İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
https://dergipark.org.tr/en/download/articlefile/58335,(ErişimTarihi:05.04.2020).
Hugessen, Sir H. K.,(2017). Barışta ve Savaşta Bir Diplomat: Büyük Britanya'nın Türkiye Büyükelçisi Sir Hughe Knatchbull Hugessen’in Anıları, (Çev: Ahmet Özgiray), İstanbul: Er Yayıncılık.
Koç, N. (2018). II. Dünya Savaşı’nda Alman İşgali Altındaki Ülkelere Türkiye Üzerinden Yapılan Yardımlar, bilig, (Kış), S.84, ss.95-121.
Özçelik, M. (2010). İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:29, (2), ss.253-269.
Öztekin, H. (2018). 1944 Irkçılık - Turancılık Davası ve Basındaki Tartışmalar. Selçuk İletişim, 11 (1), ss.212-236.
Tahsin Paşa, (1999). Tahsin Paşa’nın Yıldız Hatıraları Sultan Abdülhamid, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Tevetoğlu, F. (1989). Atatürk - İttihat ve Terakki, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C:5, Sayı:15, (Temmuz), ss.613-623.
The National Archives (TNA), Foreign Office (FO), Londra.
Yalçın, E. S. (2002). Mustafa Kemal Paşa’nın İttihatçılığı, Türkler, XIII, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Yeşilbursa, B. K. (2020). British Perceptions of Turkey and Turks in the Mid-Twentieth Century. Journal of Anglo-Turkish Relations, Volume: 1, Number: 1, (January), p.33-57.