Erken Dönem Tarihî ve Edebî Kaynaklarda Kanije Müdafaası

Arapça “gazâ/gazve” kelimesi ile Farsça “nâme” kelimesinden meydana gelen gazavâtnâme kelimesi düşmanla yapılan savaşları konu alan eserlerin genel adıdır. Gazavât, gazâ kelimesinin çoğuludur. Bu tür eserler belli bir döneme ait olayları ayrıntılı bir şekilde anlattıklarından tarih araştırmacıları için de önemli bir kaynak teşkil eder. Gazavâtnâme geleneği Türk edebiyatında XV. yüzyılda başlar ve XVI. yüzyılda büyük gelişme gösterir. Bu tür eserlerden biri de Osmanlı-Avusturya savaşları sırasında 10 Eylül 17 Kasım 1601 tarihleri arasında Kanije Kalesinin düşmana karşı savunulmasını ele alan gazavatnamelerdir. Bu eserlerde anlatılan savunma destanı günümüze kadar canlı bir biçimde gelmiş ve popülerliğini devam ettirmiştir. Bu yazıda, XVII. yüzyılın ilk yarısında kaleme alınan iki edebî metin çerçevesinde olayın kurgusal bir hale dönüşmesi tarihî kaynaklarla mukayese edilerek gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Gazavatname, Kanije Müdafaası, Tiryaki Hasan Paşa

PDF

___

Ak, Mahmut (2012). “Tiryâkî Hasan Paşa”, DİA, C.XLI, s. 205-207, İstanbul.
Aycibin, Zeynep (2007). Kâtib Çelebi-Fezleke (Tahlil ve Metin), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Doktora Tezi, İstanbul.
Aykut, Nezihi (1997). “Hasanbeyzâde Ahmed Paşa”, DİA, C.XVI, s. 363-364, İstanbul.
Aykut, Nezihi (2004). Hasan Bey-zâde Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Babinger, Franz (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri (Çev. Coşkun Üçok), Kültür Bakanlığı, Ankara.
Baysun, M. Cavid (1950). Tiryaki Hasan Paşa ve Kanije Savaşı, Milli Eğitim Bakanlığı Köy Kitaplığı: 15, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi, İstanbul.
Baysun, M. Cavid (1952). “Reisü’l-küttab Küçük Hasan Bey”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C.II, S. 3-4, s. 97-102, İstanbul.
Baysun, M. Cavid (1953). “Hasan-Beyzade Ahmed Paşa” İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, C. X, s. 321-340, İstanbul.
Büyüker, Nilgün (2011). Kâfzâde Fâizî, Kitâb-ı Leylî vü Mecnûn, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Çabuk, Vahit (1978). Tiryaki Hasan Paşa’nın Gazaları ve Kanije Savunması, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Dávid, Géza (2001). “Kanije”, DİA, C.XXIV, s. 307-308, İstanbul.
Dinç, Beyhan (2005). Peçevi Tarihi (250b-284a) Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü), Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Eckhart, F. (1949). Macaristan Tarihi (Çev. İbrahim Kafesoğlu), Türk Tarh Kurumu, Ankara.
Emecen, Feridun M. (2014). Osmanlı Klasik Çağında Savaş, Timaş Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi (2003). Evliya Çelebi Seyahatnamesi 7. Kitap, Yapı ve Kredi Yayınları, İstanbul.
Hammer, (1333). Devlet-i Osmâniye Târîhi (Çev. Mehmed Atâ), C.VIII, Matbaa-i Âmire, İstanbul.
Hancz, Erika (2007). “Peçuylu İbrahim”, DİA, C.XXXIV, s. 216-218, İstanbul.
Işıldak, Saim (1949). Cafer Ayani Bey “Cihadname-i Hasan Paşa” İstinsah,Tahlil, Tenkit. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Mezuniyet Tezi, İstanbul.
İnalcık, Halil (2014). Devlet-i Aliyye Klasik Dönem (1302-1606), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Kirişçioğlu, Mehmet (1992). “Câfer İyânî”, DİA, C.VI, s. 551-552, İstanbul.
Kirişçioğlu, Mehmet (2001). Cafer Iyânî, Tevârîh-i Cedîd-i Vilâyet-i Üngürüs (Osmanlı Macar Mücadelesi Tarihi, 1585-1595), Kitabevi, İstanbul.
Kütükoğlu, Bekir (1974). Katib Çelebi “Fezleke”sinin Kaynakları, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul.
Levend, Agâh Sırrı (2000). Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavât-nâmesi, Türk Tarih Kurumu. Ankara.
Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Âmire, İstanbul.
Naîmâ (1967). Naîmâ Tarihi (Çev. Zuhuri Danışman), Zuhuri Danışman Yayınevi, İstanbul.
Nâmık Kemal (1290). Kanije (Ahmed Nâfiz ismiyle) İstanbul.
Parmaksızoğlu, İsmet (1981). “Onyedinci Yüzyıl Rumeli Olayları İle İlgili Özel Tarihler ve Osekli İbrahim Efendinin Tarihçesi”, VIII. Türk Tarih Kongresi Bildirleri II. Cilt, s. 1073-1094, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Peçevî İbrahim Efendi (1982). Peçevî Tarihi (Haz. Bekir Sıtkı Baykal), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebi (1297). Târîh-i Solakzâde, İstanbul.
Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebi (1989). Solakzâde Tarihi (Hz. Vahit Çabuk), Kültür Bakanlığı, Ankara.
Yılmazer, Ziya (2003). Topçular Kâtibi Abdülkâdir (Kadrî) Efendi Tarihi (Metin ve Tahlil), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi, III. Cilt, 1. Kısım, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Yakıt, İsmail (2010).Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken Yayınevi, İstanbul
Zinkeisten, Johann Wilhelm (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi C.III (1574-1623) (Çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yayınevi, İstanbul.