Çevrimiçi Dolandırıcılık (Ponzi Şeması) Mağduriyetine Gösterilen Çevrimiçi Tepkinin Süreci ve Örüntüsü – Türkiye’deki Çiftlik Bank Vakası

Suçun merkezde olduğu sosyal medya etkileşimleri, araştırmacılara gerçek hayatta karşılaşması zor bir fırsat sunmaktadır. Bu fırsat, olayın harareti sırasında verilen toplumsal tepkilere ilişkin verilerinin sosyal medya kanallarında kayıt altına alınmasıdır. Böylece gerçek hayatta ancak olay sırasında toplanıp analiz edilebilecek veriler internet büyük verisi içinde araştırmacıların ilgisini beklemektedir. Araştırma nitel bir durum çalışmasıdır. Araştırmanın amacı, sosyal medyanın sunduğu bu fırsatı kullanarak Türkiye gündemini uzun süre meşgul eden Çiftlik Bank olayı üzerinden Türkiye'de dolandırıcılık suçu mağdurlarına yönelik toplumsal tepkinin seyrini ve örüntüsünü incelemektir. Bu doğrultuda araştırma evrenini sosyal medya kanalları, araştırma alanını bir sosyal medya platformu olan "Ekşi Sözlük", araştırma örneklemini ise "Çiftlik Bank" başlığı altında olaya verilen tepkiler oluşturmaktadır. Örneklemden doküman analizi ile elde edilen 2726 sosyal tepki içeriği veri olarak toplanmıştır. Doküman incelemesi yoluyla örneklemden elde edilen veriler Excel programında kronolojik olarak düzenlenmiştir. Veriler, kod kitabına uygun olarak MAXQDA programı aracılığıyla temalara ve alt temalara ayrılarak sıralı ve karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Bu incelemede araştırmanın amacına en uygun şekilde üç yol izlenmiştir. İlk olarak olayın meydana gelmesinden sonraki süreçte hangi aşamada mağdurlara yönelik toplumsal tepkinin ne olduğu analiz edilmiştir. İkinci yolda tüm aşamalar karşılaştırmalı olarak incelenmiş ve mağdurlara yönelik toplumsal tepki örüntüsüne ulaşılmıştır. Son olarak, kurbanlara yönelik toplumsal tepki modeline ilişkin daha bütüncül bir görüşe ulaşılmıştır. Ulaşılan süreç örüntüsüne ek olarak çalışmanın öne çıkan sonuçları şunlardır: i) Dolandırıcılık sürecinin mağdurlarına yönelik toplumsal tepkinin mihenk taşı mağduriyetin netleşmedir. Mağduriyet netleşmeden önce toplumsal tepki, olayla ilgili "lehte ve aleyhte söylentileri" bilgi olarak birbirleriyle paylaşmak şeklindedir. Ancak mağduriyet netleşmeye başladıkça mağdurlara yönelik alay, hakaret ve küfürlerin arttığı görülmektedir. ii) Araştırmanın bir diğer sonucu da sosyal tepki delici ucun faile değil, mağdura yönelik olmasıdır. iii) Bu bağlamda öne çıkan bir diğer sonuç da mağdurların kendilerini ve mağduriyetlerini dile getiren herhangi bir yanıta rastlanmamasıdır. Buradan hareketle mağdurların toplumsal tepkilere karşı kendilerini savunmak yerine geri çekilme tepkisi verdikleri değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal Değişim, Sosyal Ağlar, Sosyal Medya, Suç, Sosyal Tepki, Mağduriyet

Processes And Patterns of Online Reaction Against Online Fraud (Ponzi Schemes) Victimization – ‘Çiftlik Bank’ Case in Türkiye

Social media interactions, in which crime is at the center, offer researchers an opportunity that is difficult to encounter in real life. This opportunity is the recording of the data of the social reactions made in the heat of the event on the social media channels. Thus, data that can be recorded in real life only to be collected and analyzed by the researcher at the time of the event awaits the attention of researchers in the internet big data. The research is a qualitative case study. The aim of the research is to analyze the course and pattern of the social reaction toward the victims of fraud crime in Türkiye, with reference to the Çiftlik Bank incident, which occupied the agenda of Türkiye for a long time by using this opportunity offered by social media. In this respect, the research universe is social media channels, the research area is "Ekşi Sözlük," a social media platform, and the research sample is the reactions given to the event under the title of " Çiftlik Bank.” 2726 social reaction content obtained from the sample with document analysis was collected as data. The data were divided into themes and sub-themes through the MAXQDA program in accordance with the code book and analyzed in a sequential and comparative manner. In this analysis, three ways were followed in the most appropriate way for the purpose of the research. In the first way, it has been analyzed what kind of social reaction toward the victims at which stage in the process following the occurrence of the event. In the second way, all stages were analyzed comparatively and the pattern of social reaction toward the victims was reached. In the last way, a more holistic view of the pattern of social reaction toward victims is presented. In addition to the process pattern reached, the important results of the study are as follows: i) The cornerstone of the social reaction against the victims of the fraud process is the clarification of the victimization. Before the victimization becomes clear, the social reaction is to share the "rumors for and against" about the case with each other as information. However, as the victimization begins to become clear, it is seen that ridicule, insults, and curses toward the victims increase. ii) Another result of the research is that the social reaction piercing tip is aimed at the victim, not the perpetrator. iii) Another prominent result in this context is that no response from the victims expressing the victims themselves and their grievances was encountered. From this point of view, it is evaluated that the victims give a withdrawal reaction against the social reactions instead of defending themselves.

Keywords:

Social Change, Social Networks, Social Media, Crime, Social Reaction, Victimization,

PDF

___

Aktürk, A.C. (2022 September 2). "Çiftlik Bank" davası sanıklarının yargılanmasına devam edildi. Anadolu Agency. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/ciftlik-bank-davasi-saniklarinin-yargilanmasina-devam-edildi/2675216
Burden, K., & Palmer, C. (2003). Internet crime: Cyber Crime — A new breed of criminal? Computer Law & Security Review, 19(3), 222–227. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/S0267-3649(03)00306-6
Burdiss, J.W. (2007). Bury me not in guyandotte, In J. T. Wells (Ed.). Fraud casebook lessons from the bad side of business. (pp. 510-519). AXFE.
Button, M., Nicholls, C. M., Kerr, J., & Owen, R. (2014). Online frauds: Learning from victims why they fall for these scams. Australian & New Zealand Journal of Criminology, 47(3), 391–408. https://doi.org/10.1177/0004865814521224
Can, M. (2017, December 24). İşte çiflik bank gerçeği. Sabah Gazetesi. https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2017/11/24/iste-ciftlik-bank-gercegi
Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2018). Research design (5th ed.). SAGE Publications
Creswell, J.W. (2013). Qualitative ınquiry and research design choosing among five approaches (4th ed.). SAGE Publications.
Cross, C. (2018). Victims’ motivations for reporting to the ‘fraud justice network.’ Police Practice and Research, 19(6), 550–564. https://doi.org/10.1080/15614263.2018.1507891
Çığır, İ. & Köksal M.A. (2011, November 17-19). Türkiye bilişim suçları raporu 1990-2011. [Conference Presentation]. Second International Information Technology Law Congress, İzmir, Türkiye. https://www.ubhk.org.tr/2011/Upload_Files/FckFiles/file/bildiriler_kitabi.pdf
Çiftlik Bank. (2017, October 1). Çiftlikbank luleburgaz açılışı. [Video]. YouTube. https://youtu.be/8weKHZhD2tU
Cnn Turkish. (2018, March 13). Diriliş Ertuğrul oyuncusu çiftlik bank'ın basın danışmanı çıktı. https://www.cnnturk.com/ekonomi/turkiye/dirilis-ertugrul-oyuncusu-ciftlik-bankin-basin-danismani-cikti
Directorate General For Criminal Records and Statistics. (2020). Judicial statistics. Republic of Türkiye Ministry of Justice. https://adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1692021162011adalet_ist-2020.pdf
Drew, J. M., & Drew, M. E. (2010). The Identification of Ponzi Schemes. Griffith Law Review, 19(1), 51–70. https://doi.org/10.1080/10854668.2010.10854668
Ekşi Sözlük. (n.d.). Çiftlik Bank. Retrieved January 1, 2022 from https://eksisozluk.com/ciftlik-bank--5241300?nr=true&rf=%c3%a7iflik%20bank
Eskişehir Anadolu Gazetesi. (2018, March 17). Tosun'dan sesli mesaj: geçmiş olsun [Video]. YouTube. https://youtu.be/ldLCZUg8eM0
European Commıssıon for Democracy Through Law (2016, February 15). Penal code of Türkiye. https://www.legislationline.org/download/id/6453/file/Türkiye_CC_2004_am2016_en.pdf
Fei, L., Shi, H., Sun, X., Liu, J., Shi, H., & Zhu, Y. (2021). The profile of Ponzi scheme victims in China and the characteristics of their decision-making process. Deviant Behavior, 42(12), 1596-1609.
Frankel, T. (2012). The ponzi scheme puzzle, a history and analysis of con artists and victims. Oxford Üniversity Press.
Fuchs, C. (2012). Social media, riots, and revolutions. Capital & Class, 36(3), 383–391. https://doi.org/10.1177/0309816812453613
Gürel, E. & Yakın, M. (2013). Ekşi sözlük: postmodern elektronik kültür. Selçuk İletişim, 4 (4), 203-219. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/19014/200751
Haber Türk Gazetesi. (2019, May 13). Çiftlik bank mağdurları konuştu. https://www.haberturk.com/ciftlik-bank-magdurlari-konustu-2462227
Hürriyet Gazetesi. (2022, January 20). Sucuklu, peynirli savunma mağdurları çıldırttı. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/sucuklu-peynirli-savunma-magdurlari-cildirtti-41985890
Information Technologies and Communication Authority. (2019 June 11). Bilişim hukuku ve bilişim suçu. https://internet.btk.gov.tr/bilisim-hukuku-ve-bilisim-sucu
İPSOS & Boğaziçi University Faculty of Economics and Administrative. (2017, May). Dijital reklamın ekonomiye katkısı. https://iabtr.org/UploadFiles/Reports/IAB%20Turkiye_DREK05072017164528.pdf
Jacobs, P., & Schain, L. (2011). The never ending attraction of the Ponzi scheme. In Journal of Comprehensive Research (Vol. 9). https://digitalcommons.sacredheart.edu/cj_fac
Law Forum. (2013, October 23). Fifth chamber of the council of state decision no. 2013/76. https://www.kararara.com/forum/viewtopic.php?t=16564
Malum Kişi. (2018a, January 3). Konya tuzlukcu belediye baskani nurettin akbuga konusmasi ciftlik bank inegol sut ve besi sigircil. [Video]. YouTube. https://youtu.be/uGmUQmgfW_8
Malum Kişi. (2018b, January 3). Mehmet cevik basin danismani konusmasi ciftlik bank inegol sut ve besi sigirciligi ciftligi acilis. [Video]. YouTube. https://youtu.be/HPsYHLYHqRk
Medya14.net. (2018, March 14). Göynük müftüsü çiftlik bank açılışında. [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=XbiTVpe5IEc
McLaughlin E. & Muncie J. (edi.). (2001). The Sage Dıctıonary Of Crımınology. London. SAGE Publications.
Ministry of Development. (2018). Eleventh development plan (2019-2023)- digitalization in industry-. https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/SanayideDijitallesmeCalismaGrubuRaporu.pdf
Nash, R., Bouchard, M., & Malm, A. (2018). Twisting trust: social networks, due diligence, and loss of capital in a Ponzi scheme. Crime, Law and Social Change, 69, 67-89.
Nash, R., Bouchard, M., & Malm, A. (2017). Social networks as predictors of the harm suffered by victims of a large-scale Ponzi scheme. Canadian Journal of Criminology and Criminal Justice, 59(1), 26-62.
Penal Code of Türkiye. (2015). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5237.pdf
Saymaz, İ. (2020). Tosun bank. İletişim Yayınları
The World Bank. (n.d.a). Population, total. The World Bank Group. Retrieved November 1, 2022 from https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL
The World Bank. (n.d.). Individuals using the ınternet (% of population). The World Bank Group. Retrieved November 1, 2022 from https://data.worldbank.org/indicator/IT.NET.USER.ZS
TÜBİSAD, TBV & BTS. (2017 December 8). Türkiye’nin dijital atılım stratejisi. http://www.tubisad.org.tr/tr/images/pdf/turkiyenin-dijital-atilim-stratejisi.pdf
TÜSİAD. (2017 April). Dijitalleşen dünyada ekonominin itici gücü: e-ticaret. http://www.eticaretraporu.org/wp-content/uploads/2017/04/TUSIAD_E-Ticaret_Raporu_2017.pdf
Ullah, I., Ahmad, W., Ali, A., & Ullah, S. (2021). Red flags of the Modaraba scam-a ponzi scheme in Pakistan: using victim accounts for better prevention. Crime Prevention and Community Safety, 23, 278-301.
van de Weijer, S. G. A., Leukfeldt, R., & Bernasco, W. (2019). Determinants of reporting cybercrime: A comparison between identity theft, consumer fraud, and hacking. European Journal of Criminology, 16(4), 486–508. https://doi.org/10.1177/1477370818773610
Wearesocial. (2021). Dijital 2021. https://wearesocial.com/uk/blog/2021/01/digital-2021-u