1866-1869 Girit İsyanı ve Yunanistan: Namık Kemâl’den Tespitler

Girit, 1770 yılından itibaren, Mora ve Sisam Adalarının tesirleri, Yunan Filiki Eterya/Etniki Eterya Derneği’nin çalışmaları, Yunanistan’ın politikaları ve 1856 Islahat Fermanı’nın doğurduğu siyasî ortamdan yararlanan Yunanlıların Megola/Megali İdea fikrini Girit’te yayılması gibi çeşitli nedenlerle sorunların yaşandığı ve dolayısıyla yönetilmesi zor bir coğrafya olmuştur. Bu sorunlar, Girit’te ayrılıkçı düşünceyi ortaya çıkarmış ve ayrılıkçıların isyan etmelerine zemin hazırlamıştır. Yunan hükûmeti ise Girit’te açık tahrik politikası yürüterek bu ayrılıkçı fikirleri derinleştirmiştir. Bunun yanında Yunan hükûmeti, Girit’teki kargaşayı, Avrupa’ya, Hristiyanların katledildiği şeklinde yansıtmış ve büyük güçlerin müdahalesini adaya çekmeye ve bundan yararlanarak Girit’i ele geçirmeye çalışmıştır. Rusya ve Fransa gibi devletlerin konuya dikkat kesilmeleri ise Girit Meselesi’ni uluslararası bir sorun haline getirmiştir. Böylelikle Girit Meselesi’nde Yunanistan’ın rolü de şekillenmiştir. Bütün bunlar, Namık Kemâl’in Girit Meselesi’ndeki birikimlerinden alınmış bilgilerdir. Makalede, Yunanistan’ın Girit Meselesi’ndeki rolü, Namık Kemâl örneğinde Osmanlı aydınının bakış açısıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Namık Kemal, 1866-1869 Girit İsyanı, Yunanistan, Âli Paşa, Osmanlı Devleti.

1866-1869 Crete Rebellion and Greece: Determinations from Namık Kemal

Crete, since 1770, with the influences of Samos and Morea Islands, the activities of Greek Etniki Heteireira, policies of Greece and the idea of Greek Great Design rooting from 1856 Royal Edict of Reform, has been a place where hosts to conflicts and thus, hard to govern. These conflicts caused the appearance of separatist ideas by following supporting policies and they also reflected the situation to Europe as if Christians were being killed, which resulted in the internationalization of Crete Issue. Besides, in this way, the role of Greece got shaped in the Crete Issue. All of the above were the inferences from the knowledge of Namik Kemal. In this article, we will try to clarify Greece's role in Crete Issue and try to present the views of Ottoman intelligentsia with the example of Namik Kemal.

Keywords:

Namık Kemal, 1866-1869 Crete Rebellion, Greece, Ali Pasha, Ottoman State.,

PDF

___

Adıyeke, Ayşe Nükhet, Osmanlı İmparatorluğu ve Girid Bunalımı (19896-1908), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
Anderson, Matthew, Smith Doğu Sorunu 1774-1923, 2. Baskı, çev: İdil Eser, İstanbul: Yapı Kredi Yayını, 2010.
Andıç, Süphan-Fuat Andıç, Sadrazam Âli Paşa Hayatı, Zamanı ve Siyasi Vasiyetnamesi, İstanbul: Eren Yayını, 2000.
Engelhardt Tanzimat ve Türkiye, Türkçesi Âli Reşad, İstanbul: Kaknüs Yayını, 1999.
Karal, Enver Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt: III., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ty.
Namık Kemâl, “[Başlıksız] Şark Meselesine Dair”, Hürriyet, Sayı: 23, 1285/1868: 1-5.
Namık Kemâl, “Avrupa’nın Ahvâl-i Hâzırâsı”, Hürriyet, Sayı: 14, 1285/1868: 1-3.
Namık Kemâl, “Bend-i Mahsûs Girid Meselesi’ne Dairdir”, Tasvîr-i Efkâr, Sayı: 423, 1283/1866: 1-4.
Namık Kemâl, “Devlet-i ‘Aliyye’yi Bulunduğu Hal-i Hater-Nakden Hâlâsın Esbâbı”, Hürriyet, Sayı: 9, 1285/1868: 1-3.
Namık Kemâl, “Gene Mısır Meselesi”, Hürriyet, Sayı: 59, 1286/1869: 1-5.
Namık Kemâl, “Girid Meselesi’ne Dair”, Tasvîr-i Efkâr, Sayı: 425, 1283/1866: 1-2.
Namık Kemâl, “Hasta Adam”, Hürriyet, Sayı: 24a, 1285/1868: 1-2.
Namık Kemâl, “Kurye D’orian’da Görülen Makalenin Mealidir”, Tasvîr-i Efkâr, Sayı: 462, 1283/1866: 1-2.
Namık Kemâl, “Memâlik-i Osmaniye’nin Yeni Mukasemesi”, Hürriyet, Sayı: 20., 1285/1868: 1-5.
Namık Kemâl, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Taksimi”, Tasvîr-i Efkâr, Sayı: 430,10 Teşrin-İ Evvel 1283/1866, Sayı: 430: 1-2.
Namık Kemâl, “Şark Meselesi I”, Külliyat-ı Kemâl Makalât-ı Siyâsiye ve Edebiye, Selanik Matbaası, İstanbul 1909: 1-9.
Namık Kemâl, “Şark Meselesi II”, Külliyat-ı Kemâl Makalât-ı Siyâsiye ve Edebiye, Selanik Matbaası, İstanbul 1909: 9-20.
Namık Kemâl, “Şark Meselesi’ne Dair Layihadır”, Tasvîr-i Efkâr, Sayı: 465, 28 Şubat 1283/1866: 1-3.
Namık Kemâl, “Şark Meselesi’ne Dair”, Tasvîr-i Efkâr, Sayı: 458, 1283/1866: 1-2.
Namık Kemâl, “Veşâvirhüm Fil-Emr”, Hürriyet, Sayı: 4, 1285/1868: 1-4.
Namık Kemâl, “Yine Girid Mes’elesi Tazelendi”, Hürriyet, Sayı: 24, 1285/1868: 2-4.
Namık Kemâl, “Yunan Meselesi”, Hürriyet, Sayı: 27, 1285/1868: 1-5.
Yılmaz, Durmuş, Osmanlı’nın Son Yüzyılı, Konya: Çizgi Kitabevi, 2001.