Davut ATEŞ

Uluslararası politika ve avrupamerkezci tarihyazımı

Tarih, toplumların kolektif hafızasıdır. Hiçbir toplumun tarihi ötekinden bağımsız değildir. Tarihyazımı geleneksel olarak siyasal otoriteler, yani devletler arasındaki ilişkilere odaklanmıştır. Bu bağlamda toplum ve devlet, eş değer olgular olarak kabul edilmiştir. 15. yüzyılın sonunda başlayan coğrafi keşifler ile dünya tarihinde Avrupamerkezci bir bakış açısı hâkim olmuştur. Avrupamerkezci tarihyazımının gelişimi münhasıran tarihyazım alışkanlığının bir sonucu değil, o günkü dünya politikasının genel çehresini yansıtan bir niteliktedir. Tarihçiler, sonuçta bölgesel ve küresel ölçekte etkin olan devletleri esas alarak tarihyazım işine girişmiştir. Bu çalışmada, Avrupamerkezci tarihyazımının uluslararası politika boyutu açıklanmıştır. Tarihyazımı, toplum ve modern devlet arasındaki bağ incelenmiş, Avrupamerkezli modern devletler sisteminin gelişimi gözden geçirilmiş, modern devletler tarafından Avrupa dışı toplumların yeniden inşası süreci değerlendirilmiş, Avrupa dışı toplumların alternatif bir tarihyazımının ne kadar mümkün olduğu tartışılmış ve sonuçta bugünkü Avrupamerkezci tarihyazım alışkanlığının yerleşmesinde modern devletler arası pratiklerin belirleyici işlevlere sahip olduğu ileri sürülmüştür.

International politics and eurocentric historiography

History is a form of the collective memory of societies. The history of any society is not independent of others. Historiography traditionally focused on relations among political authorities, namely, states. Within this context, societies had been equated with states. Geographical discoveries, which began at the end of 15th century, culminated in the emergence of a Eurocentric view of world history. The development of Eurocentric historiography was not an outcome of convention, but rather a reflection of world politics at that time. Historians began to write history by treating states dominant at regional and global scale as basic to their work. In this study, it is explained that international politics has had an important role in the develop- ment of Eurocentric historiography. To this end, historiography and the links between society and modern states are examined; the development of the Eurocentric international system is reviewed; the re-construction of non-European society by modern states is assessed; whether or not non-European societies are capable of an alternative historiography is debated; and, finally, it is claimed that modern international practices have determinative influence in the development of Eurocentric historiography.

PDF

___

Andah, B. (1995). Studying African societies in cultural context. In P. Schmidt, & T. Patterson (Ed.), Making alternative histories: the practice of archeology and history in non-Western settings (pp. 149-183). Santa Fe: Schoold of American Research.
Anderson, B. (1983). Imagined communities: Reflections on the origin and spread of nationalism. Verso: London.
Armitage, D. (2013). The international turn in intellectual history. In D. M. McMahon, & S. Moyn (Ed.), Rethinking modern European intellectual history (pp. 232-252). New York: Oxford University Press.
Ateş, D. (2008). Civilization and universal history in conceptualization of globalization. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 173-188.
Ateş, D. (2009a). Uluslararası ilişkiler disiplininin oluşumu: İdealizm/realizm tartışması ve disiplinin özerkliği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(1), 11-25.
Ateş, D. (2009b). İslam köktenciliği (!) kökeni genel nitelikleri tanımlar ve sınıflamalar. Akademik Orta Doğu, 3(2), 63-96.
Baldwin, D. A. (2002). Power and international relations. In W. Carlsnaes, T. Risse, & B. A. Simmons (Ed.), Handbook of international relations (pp. 177-192). California: Sage.
Biersteker, T. J. (2002). State sovereignty and territory. In Carlsnaes W. Carlsnaes, T. Risse, & B. A. Simmons (Ed.), Handbook of international relations (pp. 257-177). California: Sage.
Bileta, V., & Bubin, A. (Ed.), (2011). East and West: Bridging the difference. Cliohworld Net. http://www. cliohworld.net/docs/isha3.pdf
Bilici, E. İ. (2011). Oryantalist seyahatnamelerde Türk imgesi üzerine bir inceleme: Alexander William Kinglake’in seyahatnamesi Eothen örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2, 1-21.
Bull, H. (1977). The anarchical society: A study of order in world politics. New York: Columbia University Press.
Buzan, B., & Lawson, G. (2013). The global transformation: The nineteenth century and the making of modern international relations. International Studies Quarterly, 57(3), 62-634.
Criss, N. B. (2006). Üniversite öğretiminde siyasi tarihin yeri. G. Erdem (Der.), Türkiye’de siyasi tarihin gelişimi ve sorunları içinde (s. 49-64). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Fırat, M. M. (2006). Dünyada siyasi tarih disiplininin ortaya çıkışı ve gelişimi. G. Erdem (Der.), Türkiye’de siyasi tarihin gelişimi ve sorunları içinde (s. 9-22). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Fukuyama, F. (1992). The end of history and the last man. London: Penguin. Hobbes, T. (1993). Leviathan (Çev. S. Lim). İstanbul: YKY.
Hoffmann, S. (1977). An American social science: International relations. Daedalus, 106(3), 41-60.
Huntington, S. (1993). The clash of civilizations? Foreign Affairs, 72(3), 22-49.
Iriye, A. (2012). World into globe II: The history of history since 1990s. Globality Studies Journal, 30, 1-5.
Jönsson, C. (2002). Diplomacy bargaining and negotiation. In Carlsnaes W. Carlsnaes, T. Risse, & B. A. Simmons (Ed.), Handbook of international relations (pp. 212-234). California: Sage.
Kaya, E. S. (2011). Batılı gözüyle modernleşme arifesinde tecdit. İslam Araştırmaları Dergisi, 25, 27-50.
Koskenniemi, M. (2011). Histories of international law: Dealing with Eurocentrism. Rechtsgeschichte, 19, 152-176.
Köksal, Y. (2010). Tanzimat ve tarih yazımı. Doğu Batı, 51, 193-216.
Küçükkalay, A. M. (2005). Osmanlı’da kapitalizmin gelişememesi tartışmaları üzerine eleştirel bir den- eme. İslami Araştırmalar Dergisi, 18(4), 453-462.
Macpherson, C. (Ed.) (1980). John Locke second treatise of government. Indianapolis: Hackett.
Morgenthau, H. J. (1992). Politics among nations (first brief ed.). New York: McGraw-Hill.
O’Hagan, J. (2002). Conceptualizing the West in international relations: From Spengler to Said. New York: Palgrave Macmillan.
Rashid, K. (2012). Jacob H. Carruthers and the African-centered discourse on knowledge worldview and power. Journal of Pan African Studies, 5(4), 24-45.
Said, E. (2012). Şarkiyatçılık (Çev. B. Ülner) (6. bs.). İstanbul: Metis Yayınları.
Schmidt, B. C. (2002). On the history and historiography of international relations. In Carlsnaes W. Carlsnaes, T. Risse, & B. A. Simmons (Ed), Handbook of international relations (pp. 3-28). California: Sage.
Straumann, B. (2008). The peace of Westphalia as a secular constitution. Constellations, 15(2), 173-188.
Tekeli, İ. (1998). Tarih yazımı üzerine düşünmek. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Teschke, B. (2003). The myth of 1648: Class, geopolitics and the making of modern international relations. London: Verso.
Uludağ, S. (2011) (Der.). İbn-i Haldûn Mukaddime. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ülman, H. (2006). Türkiye’de siyasi tarih yazıcılığı ve siyasi tarihçilerimiz. G. Erdem (Der.), Türkiye’de siyasi tarihin gelişimi ve sorunları içinde (s. 23-30). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Vanthemsche, G. (2006). The historiography of Belgian colonialism in the Congo. In C. Levai (Ed.), Europe and the world in European historiography (pp. 89-119). Pisa: Pisa University Press,
Yurdusev, A. N. (2006). Siyasi tarih ve ideoloji. G. Erdem (Der.), Türkiye’de siyasi tarihin gelişimi ve sorunları içinde (s. 85-101). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.