Kerem KARAOSMANOĞLU, Defne KARAOSMANOĞLU

Avrupamerkezciliği eleştirmek: Çıkmazlar ve alternatif bakışlar

Avrupamerkezcilik, zaman içinde değişen ve farklı bağlamların etkisiyle dönüşen bir büyük anlatıdır. Bu büyük anlatının eleştirileri pek çok karşı hareketle kendini göstermiş; fakat bizce bu karşı hareketler, Avrupamerkezciliğin aşılması yönünde yeterli olamamıştır. Biz, bu makalede, Avrupamerkezciliğin eleştirilerini iki ana eksende eleştirerek “merkezcilik” ve “Avrupa” kavramlarını yeniden düşünmeye ve sorgulamaya çalışıyoruz. İlk olarak eleştirilerde sıklıkla rastladığımız merkezciliğe merkezcilik, özcülüğe özcülük ile karşılık vermenin yetersizliği ve sakıncaları üzerine tartışıyoruz. İkinci olarak ise, yine Avrupamerkezciliğin eleştirilerinde gördüğümüz, “Batı ve Batı olmayan” gibi ikili karşıtlıklar üzerine kurulmuş homojen, tekdüze ve tutarlı bir bütün olarak kurgulanan “Avrupa” kavramının kısıtlayıcılığı üzerinde duruyoruz. Bizce Avrupa, Batı ve dolayısıyla Batı olmayan kavramlarının içindeki farklılıkları görünür kılmanın bir yolu, zıtlıkların veya ikili karşıtlıkların ötesinde düşünebilmekle mümkün olabilir. Kültürü bir karmaşıklık üzerinden okuyarak melezlik, bağlamsallık ve kültürlerarası geçişkenliği göz önünde bulundurmak önemlidir. Son olarak bu makalede, Avrupamerkezciliğe karşı durmanın bir yolunun bu kavrama bağlamsal (contextual) olarak yaklaşmak, yani Avrupamerkezciliğin farklı bağlamlardaki değişkenliğine bakmak olduğunu savunuyoruz. İkinci yolunun ise “etki” yerine farklı okuma ve alımlama biçimlerine odaklanmak olduğunu düşünüyoruz. Buna bağlı olarak küçük ve büyük anlatıların birbirini dışlamadığı, disiplinler arası bir bakış sayesinde, ikili karşıtlıklardan kurtulabileceğimizi, indirgenmiş, değişmeyen ve yekpare olarak görülen olguların aslında ne kadar karmaşık, değişken ve çeşitli olduğunu görebileceğimizi iddia ediyoruz.

Criticizing eurocentrism: Limitations and alternatives

Eurocentrism is a grand narrative changing with time and transforming under different contexts. Many critics of this grand narrative have not yet managed to go beyond what they have criticized. In this article, we aim to analyse and question the critique of Eurocentrism from two domains: ‘centrism’ and ‘Europe’. First, we discuss the inadequacy of responding to one centrism with another centrism and one essentialism with another essentialism. Second, we look at how the idea of ‘Europe’ can be restrictive when it is imagined as a homogeneous, uniform and consistent entity. For us, one way of making differences visible within Europe, the West and the rest of the world is closely related to being able to think beyond rigid categories and binary oppositions. Being able to read culture in its complexity by taking into account hybridities, contextual variations and intercultural moments is of utmost importance. In this article, we argue that providing a viable critique of Eurocentrism has to do with understanding and analyzing Eurocentrism in its specific context. To this end, understanding the universal effect of Eurocentrism, its specific readings, the way it is has been received and reinterpreted in different cultures is crucial. Only by adopting an interdisciplinary and/or multidisciplinary outlook without dismissing either a macro or a micro-analysis is it possible to avoid binary oppositions and understand the variable, diverse and complex nature of the supposedly static and homogeneous.

PDF

___

Ahıska, M. (2003). Occidentalism: The historical fantasy of the modern. The South Atlantic Quarterly, 102(2/3), 351-379.
Alatas, S. F., & Sinha, V. (2001). Teaching classical sociological theory in Singapore: The context of Eurocentrism. Teaching Sociology, 29, 316-331.
Amin, S. (2009). Eurocentrism: Modernity, religion and democracy. A critique of Eurocentrism and culturalism. New York: Monthly Review Press.
Belge, M. (2001). Orta Çağ. Doğu Batı, 4(4), 77-84.
Bhabha, H. (1985). Sign taken for wonders: Questions of ambivalence and authority under a tree outside Delhi, May 1817. Critical Inquiry, 12(1), 144-165.
Bhabha, H. (1994). The location of culture. London: Routledge.
Bilge, R. (2001). Türkiye ve Avrupa. İstanbul: Evrim Yayınları.
Bora, T. & Gökmen, Ö. (2002). Hoşgörüye dayalı ayrımcılık. Birikim, 158, 10-15.
Braudel, F. (1995). History of civilizations. New York: Penguin.
Chen, X. (2002). Occidentalism: A theory of counter-doscourse in post-Mao China (second ed.). Lanham: Rowman and Littlefield Publishers.
Cohen R., & Toninato P. (2010). The creolization debate: Analysing mixed identities and cultures. In R. Cohen, & P. Toninato (Ed.), The creolization reader: Studies in mixed identities and cultures (pp. 1-21). London: Routledge.
Çırakman, A. (2001). Avrupa fikrinden Avrupa Merkezciliğe. Doğu Batı, 4(14), 28-46.
Dirlik, A. (1999). Culture against history: Politics of East Asian identity. Development and Society, 28(2), 167-190.
Dirlik, A. (2000). Postmodernity’s histories: The past as legacy and project. Maryland: Rowman and Littlefield.
Eriksen, T. H. (2010a). Small places, large issues: An introduction to social and cultural anthropology. London: Pluto Press.
Eriksen, T. H. (2010b). Creolization and creativity. In R. Cohen, & P. Toninato (Ed.), The creolization reader: Studies in mixed identities and cultures (pp. 68-81). London: Routledge.
Featherstone, M., & Lash, S. (1995). Globalization, modernity and the spatialization of social theory: An introduction. In M. Featherstone, S. Lash, & R. Robertson (Ed.), Global modernities (pp. 1-24). London: Sage Publications.
Grillo, R. D. (2003). Cultural essentialism and cultural anxiety. Anthropological Theory, 3(2), 157-173.
Grossberg, L. (1996). The space of culture, the power of space. In I. Chambers, & L. Curti (Ed.), The postcolonial question: Common skies and divided horizons (pp. 169-188). London: Routledge.
Hannerz, U. (2010). The world in creolization. In R. Cohen, & P. Toninato (Ed.) The creolization reader: Studies in mixed identities and cultures (pp. 376-388). London: Routledge.
Harvey, D. (1993). From space to place and back again: Reflections on the condition of postmodernity.
In J. Bird, B. Curtis, T. Putnam, G. Robertson, & L. Tickner (Ed.), Mapping the futures: Local cultures, global change (pp. 2-29). New York: Routledge.
Kahraman, H. B. (2001). Avrupa: Türk modernleşmesinin Xanadu’su: Türk modernleşmesi kurucu iradesinde yeni bir bakış denemesi. Doğu Batı, 4(14), 8-27.
Mabardi, S. (2010). Hybridity in cultural theory: Encounters of a heterogeneous kind. In R. Cohen, & P. Toninato (Ed.) The creolization reader: Studies in mixed identities and cultures (pp. 247-256). London: Routledge.
Massey, D. (1999). Spaces of politics. In D. Massey, J. Allen, & P. Sarre (Ed.), Human geography today (pp. 279-294). Cambridge: Polity Press.
McLennan, G. (2000). Sociology’s Eurocentrism and the ‘rise of the west’ revisited. European Journal of Social Theory, 3(3), 275-291.
Morley, D. (1996). EuroAm, modernity, reason and alterity: Or, postmodernism, the highest stage of cultural imperialism? In D. Morley, & K. Chen (Ed.), Stuart hall: Critical dialogues in cultural studies (pp. 324-359). London: Routledge.
Morley, D., & Robins, K. (1997). Kimlik mekânları: Küresel medya, elektronik ortamlar ve kültürel sınırlar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Özyar, A. (2005). Anadolu medeniyetleri. In H. Yılmaz (Ed.), Avrupa haritasında Türkiye içinde (s. 40-66). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Pieterse, J. N. (1995). Globalization and hybridization. In M. Featherstone, S. Lash, & R. Robertson (Ed.), Global modernities (pp. 45-68). London: Sage Publications.
Sahlins, M. (1985). The islands of history. Chicago: University of Chicago Press.
Todorov, T. (1992). The conquest of America: The question of the other. New York: HarperPerennial.
Trouillot, M. (1995). Silencing the past : Power and the production of history. Boston: Beacon Press.
Vertovec, S. (2010). Conceiving transnationalism. In R. Cohen, & P. Toninato (Ed.), The creolization reader: Studies in mixed identities and cultures (pp. 266-277). London: Routledge.
Werbner, P. (2001). The limits of cultural hybridity: Ritual monsters, poetic licence and contested postcolonial purifications. Journal of Royal Anthropological Institute, 7, 133-152.
Willis, D. B. (2010). Creolization in transnational Japan-America. In R. Cohen, & P. Toninato (Ed.), The creolization reader: Studies in mixed identities and cultures (pp. 340-352). London: Routledge.
Wolf, E. (1982). Europe and the people without history. Berkeley: University of California Press.