Güler DOĞAN AVERBEK

Biyografi Yazmada ve Muhitleri Belirlemede Takrizin Rolü Emirî Örneği

Âlim, şair ve devlet adamı yetiştirmiş bir aileye mensup olan 16. asır şairi Emirî, ikinci ve dördüncü divanlarını mansıp talebiyle Sultan III. Murad’a sunmuştur. Bu divanların iki farklı nüshasında yer alan altı takrizin çoğu İstanbul uleması tarafından kaleme alınmıştır. Saray nüshasında iki, holograf nüshada ise dört takriz bulunmaktadır. Hakkında şuara biyografilerinde bilgiye rastlanmayan Emirî’nin eserleri için takriz kaleme alanlar, sadece eserlerinden ve resmî belgelerden izini sürebildiğimiz Emirî’nin çevresi hakkında bilgi sahibi olmamıza imkân sunmaktadır. Söz konusu takrizler incelendiğinde, onun ilim ve sanat çevrelerine yakın olduğu görülür. Ayrıca mukarrızların ifadeleri, Emirî’nin, muhitinde bilinen ve saygı duyulan biri olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmada, iki divanı için kaleme alınan takrizlerden hareketle Emirî’nin muhitine ve hayatına ışık tutulmaya çalışılacaktır.

The Role of the Taqriz Genre in Biographies and Reestablishing the Ulama Circles The Case of Emirî

The 16th century poet Emirî belonged to a family who raised many scholars, poets and statesmen. His divans which both include Persian and Turkish poems were presented to Sultan Murad III with hope of an official post. Two different copies of his divans include 6 taqariz. The taqariz were written mostly by scholars in Istanbul. There are two taqariz present in the Palace copy, and four in the fourth divan which is a holograph. Those who wrote taqariz for Emirî’s works, whom we do not have any information in any biographical book of the period, allow us to have valuable knowledge about Emirî’s network. By examining these texts, we can see that Emirî is close to ulama and udaba circles. In addition, the statements of the muqarrizun indicate that Emirî was a known and respected person in these circles. In this study, it will be tried to shed light on the life and network of Emirî, based on the taqariz.

PDF

___

Ahlwardt, W. (1887). Verzeichnis der arabischen handschriften: Die handschriften verzeichnisse der königlichen Bibliothek zu Berlin. Berlin: A. W. Schade’s Buchdruckerei.
Akpınar, İ. (2019). XVI. asır şairlerinden Emîrî’nin mergûbü’l-kulûb tercümesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 89, 147-167.
Andrews, W. G. ve Kalpaklı, M. (2009). Toward a meclis-centered reading of Ottoman poetry. Journal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, 33(1), 309-318.
Aydın, B. ve Günalan, R. (2011). Ruus defterlerine göre XVI. yüzyılda Osmanlı eyalet teşkilatı ve gelişimi. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, 38, 27-160.
Bauer, T. (2013). Mamluk literature as a means of communication. Ubi sumus? Quo vademus? Mamluk studies state of the art içinde (ss. 23-56). Göttingen: V&R unipress.
Bauer, T. (2014). How to create a network: Zaynaddīn al-Āṯārī and his muqarrizūn. Everything is on the move: The Mamluk Empire as a node in (trans-)regional networks içinde (ss. 205-221). Göttingen: V&R unipress.
Beyanî. (1997). Tezkiretü’ş-şuarâ. İ. Kutluk (Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Burak, G. (2015). Sansür, kanonizasyon ve Osmanlı imzâ-takrîz pratikleri üzerine düşünceler. Eski metinlere yeni bağlamlar: Osmanlı edebiyatı çalışmalarında yeni yönelimler içinde (ss. 96-117). İstanbul: Klasik.
Doğan-Averbek, G. (2019). Bolulu Emirî’nin ikinci ve dördüncü divanlarındaki Türkçe şiirler. İstanbul: Kitabevi. Ergun, S. N. (1936). Türk şairleri. İstanbul.
Fetvacı, E. (2011). Sarayın imgeleri. İstanbul: Yapı Kredi.
Güleç, H. (1991). Ayşî Mehmed Efendi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 4, 287. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Güleç, İ., Doğan-Averbek, G. ve Şafak, T. (2019). Gönül erlerinin vasıfları: Emirî’nin Sıfâtü’l-Âşıkîn tercümesi. İstanbul: Büyüyenay.
Güleç, İ. ve Doğan-Averbek, G. (2018). Gölgede kalmış bir şairin bilinmeyen üç tercümesi. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 18, 247-264.
Gür, N. (2014). Klasik Türk edebiyatında takriz. Yayımlanmamış doktora tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gür, N. (2016). Sanatı sanatla ihya etme: Osmanlı yönetici elit sınıfının elitleşme çabası ve takriz yazını. Archivum Ottomanicum, 33, 165-178.
Gür, N. (2017). Edebiyat tarihi yazımında bir kaynak olarak takrizler ve sıra dışı iki örnek. Erdem Dergisi, 71-72, 91-116.
İzgi, C. (2003). Mehmed es-Su’ûdî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi, 28, 526-527. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Kâtip Çelebi. (1971). Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-ktüb ve’l-fünûn. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Kınalızade Hasan Çelebi. Tezkiretü’ş-şu’arâ, A. Sungurhan (Haz.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://ekitap. kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 adresinden erişilmiştir.
Kütükoğlu, B. (2006). Murad III. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 31, 172-176. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Levanoni, A. (2013). A supplementary source for the study of Mamluk social history: The taqārīz. Arabica, 60, 146177.
Müstakîmzâde Süleymân Sa‘deddîn Efendi. (1928). Tuhfe-i hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası.
Naîmâ. Tarih-i Naima: Ravzatü’l-Hüseyn fi hulasati ahbari’l-hafikayn. M. İpşirli (Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Nev‘îzâde Atâyî. (2017). Hadâ’iku’l-hakâyık fî tekmileti’ş-Şakâ’ik: Nev‘îzâde Atâyî’nin Şakâ’ik zeyli. S. Donuk (Haz.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
Nuhoğlu, H. Y. (1989). Ahlwardt, Wilhelm. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2, 28-29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
Rosenthal, F. (1981). Blurbs (taqriz) from fourteenth-century Egypt. Oriens, 27(28), 177-196.
Selanikî Mustafa Efendi. (1989). Tarih-i Selanikî. M. İpşirli (Haz.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Târîh-i Silsile-i Ulemâ. (yazma eser). Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Esad Efendi Koleksiyonu nr. 2142.
Turan, Ş. (1998). Hoca Sâdeddin Efendi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 18, 196-198. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Uzun, M. ve Arslan, A. T. (2010). Takriz. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 39, 472-474. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Uzunoğlu, V. (1997). Ayşî Mehmet Efendi ve el-Münekkahâtü’l-meşrûha fi’l-me’âni ve’l-beyân adlı eseri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Uzunoğlu, V. (2002). Ayşî Mehmet Efendi: Hayatı ve eserleri. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 2(6), 135-142.
Uzunoğlu, V. (2014). Ayşî Mehmed Efendi ve ‘inneme’l-a’mâlu bi’n-niyyât’ hadisinin şerhi. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40, 91-138.
Vesely, R. (2003). Das taqrīz in der Arabischen literatur. Die Mamluken. Studien zu ihrer geschichte und kultur içinde (ss. 379-385). Hamburg.
Woodhead, C. P. (2000). Patronage: Ottoman takriz-writing and literary recommendation in the 17th century. Ç. Balım-Harding ve C. Imber (Ed.). The balance of truth: Essays in honour of Professor Geoffrey Lewis içinde (s. 395406). İstanbul: Isis Press.
Yenipazarlı Vâlî. (2003). Hüsn ü dil: İnceleme-tenkitli metin. M. F. Köksal (Haz.). İstanbul: Kitabevi.