2013

TÜRK TİCARET KANUNUNUN “YABANCI TACİRLERİN ACENTELERİNİN DAVADA TEMSİL YETKİSİ”NE İLİŞKİN HÜKMÜNÜN MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Türk Ticaret Kanunu md 105/2, kanundan doğan temsil yetkisinin bir yansıması olarak acentelere müvekkillerini davada temsil yetkisi vermiştir. Buna göre, acente, müvekkil adına yapmış olduğu veya aracılık ettiği sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklarla ilgili olarak akit karşı tarafa dava açabilir. Aynı şekilde, söz konusu sözleşmelere taraf olan kişiler de sözleşmenin karşı tarafı olan müvekkile izafeten acentesine dava açabilir. Türk hukukunda Avukatlık Kanunu md 35 uyarınca davada müvekkili temsil işi avukatlara tanınmakla birlikte, acentelere verilen müvekkillerini davada temsil yetkisi ile bu kurala bir istisna getirilmiş olmaktadır. Ayrıca kanun koyucu, acentenin yabancı tacirler ad ve hesabına üçüncü kişilerle akdettiği ya da aracılık ettiği sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklarda acentenin müvekkilini temsil etmesine ilişkin bu hükme aykırı şartların geçersiz olduğunu hükme bağlamıştır. Söz konusu düzenlemenin yabancı unsur ihtiva etmesinden ötürü milletlerarası özel hukukta yansımaları olacaktır. Bu düzenlemenin hukukî niteliğinin maddî milletlerarası özel hukuk kuralı, doğrudan uygulanan kural ve milletlerarası yetki kuralı bağlamında değerlendirilmesi, çalışmamızın özünü teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Acente, Davada Temsil Yetkisi, Maddî Milletlerarası Özel Hukuk Kuralı, Doğrudan Uygulanan Kural, Milletlerarası Yetki Kuralı

THE EVALUATION OF ARTICLE OF TURKISH COMMERCIAL CODE RELATED TO THE REPRESENTATIVE AUTHORITY OF AGENTS OF FOREIGN MERCHANTS IN A CASE FROM THE ASPECT OF PRIVATE INTERNATIONAL LAW

Article 105/2 of Turkish Commercial Code authorizes agents to represent their clients in a case as a reflection of the authority of representation arising from the law. Accordingly, agents can file a lawsuit against the contractual counterparty in respect of disputes arising from contracts concluded or mediated on behalf of the client. Likewise, persons who are parties to such contracts can file a lawsuit against the agent of client who is the opposite party of the contract. Thus, in Turkish law, in accordance with article 35 of Attorneyship Code, although representation of a client is granted to lawyers in a case, an exception is made to this rule with the authority of representation given to agents in a case. Besides, if an agent represents a foreign merchant, the legislator deems existence of provisions contrary to this rule in the contracts as invalid. This regulation will have implications in private international law as it contains foreign element. The essence of this study is the evaluation of the legal quality of this regulation in the context of substantive private international law rule, mandatory rule and international jurisdiction rule.

Keywords:

Agent, Representation Authority in a Case, Substantive Private International Law Rule, Mandatory Rule, International Jurisdiction Rule,

PDF

___

AKYOL, Şener: Türk Medenî Hukukunda Temsil, Vedat Yayıncılık, İstanbul 2009.
ALTAY, Sıtkı Anlam: “Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Etmesi”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, Ankara 2010.
ARKAN, Sabih: Ticarî İşletme Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, 18. Baskı, Ankara 2013.
ATALI, Murat / ERMENEK, İbrahim / ERDOĞAN, Ersin: Medenî Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2018.
AYAN, Özge: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun Acentelik Kısmında Getirdiği Yenilikler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 2, 2010 (Basım Yılı 2012).
AYHAN, Rıza / ÖZDAMAR, Mehmet/ ÇAĞLAR, Hayrettin: Ticarî İşletme Hukuku Genel Esaslar, Yetkin Yayınları, 6. Baskı, Ankara 2013.
BADR, G. M.: Agency: Unification of Material Law and of Conflict Rules, Recueil Des Cours, Vol. 184, Hague 1984.
CHUAH, J. C. T.: Law of International Trade, Sweet and Maxwell, London 1998.
ÇAĞA, Tahir: “Acenteler Aleyhine Sadır Olan İlamların İcrası”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Bildiriler-Tartışmalar, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1984.
ÇELİKEL, Aysel / ERDEM, B. Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, 15. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2017. DANİŞ AKKAN, Çiğdem: “Acentenin Müvekkili Mahkemede Temsil Yetkisi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. XXIV, S. 4, Aralık 2008.
DOMANİÇ, Hayri / ULUSOY, Erol: Ticaret Hukuku Genel Esaslar, 5. Baskı, Arıkan Yayıncılık, İstanbul 2007.
EKŞİ, Nuray: Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2000.
ERİŞİR, Evrim: Medenî Usul Hukukunda Taraf Ehliyeti, Güncel Yayınevi, İzmir 2007.
FOX, William F.: International Commercial Agreement, A Primer on Drafting, Negotiating and Resolving Disputes, 2nd Ed, Kluwer Law International, Boston 1992.
KALPSÜZ, Turgut: “Müvekkillerine İzafeten Acentalara Karşı Dava Açılması ve Takip Yapılması”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. XII, S. 1, Haziran 1983.
KARAYALÇIN, Yaşar: Ticaret Hukuku Dersleri, I. Giriş-Ticarî İşletme, Ankara 1957.
KAYA, Arslan: Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Birinci Kitap Ticarî İşletme, Yedinci Kısım Acentelik, Beta Yayınları, İstanbul 2013.
KAYIHAN, Şaban: Türk Hukukunda Acentelik Sözleşmesi, 4. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2011.
KINACIOĞLU, Naci: Acente ve Acentelik Sözleşmesi, Ankara 1963.
KOSTROMOV, A. V.: International Unification of the Law of Agency, Institute of Comparative Law McGill University, Montreal 1999.
KURU, Baki / ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder: Medenî Usul Hukuku, 22. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2011.
MOROĞLU, Erdoğan / KENDİGELEN, Abuzer: Notlu-İçtihatlı Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat, Beta Yayınları, İstanbul 2004.
NARBAY, Şafak / UYUMAZ, Murat: “Acentenin Müvekkili Mahkemede Temsil Yetkisi”, Legal Hukuk Dergisi, C. 11, S. 121, 2013.
NOMER, Ergin: Devletler Hususî Hukuku, 21. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2015.
ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice: Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2001.
PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet: Medenî Usûl Hukuku, Ders Kitabı, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2017.
SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral: Avukatlık Hukuku, Barış Yayınları, İzmir 2006.
ŞANLI, Cemal: Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 4. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2011.
ŞANLI, Cemal / ESEN, Emre / ATAMAN FİGANMEŞE, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 6. Baskı, Vedat Yayıncılık, İstanbul 2018.
TEKİL, Fahiman: Ticarî İşletme Hukuku, İstanbul 1997.
TEKİNALP, Gülören: Acenta Sözleşmesine Uygulanan Kanunlar İhtilâfı Kuralı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1972.
TEKİNALP, Gülören / UYANIK, Ayfer: Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, 12. Baskı, Vedat Yayınları, İstanbul 2016.
TEOMAN, Ömer (ÜLGEN, Hüseyin / HELVACI, Mehmet / KENDİGELEN, Abuzer / KAYA, Arslan / NOMER ERTAN, N. Füsun): Ticarî İşletme Hukuku, İkinci Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2008.
TOPÇUOĞLU, Metin: Rekabet Hukuku Açısından Acentelik ve Dağıtım Sözleşmeleri, Asil Yayıncılık, Ankara 2006.
TÜRKEL, Doğuş Taylan: “Müvekkile İzafeten Acenteye Karşı Açılan Davalarda Hukuki Dinlenilme Hakkıyla Bağlantılı Sorunlar”, Haluk Konuralp Anısına Armağan, Ankara 2009.
ÜÇÜNCÜ, S. Hilal: “Acentenin Temsil Yetkisinin Usul Hukuku Kapsamında Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, S. 1-2, 2013.
VERHAGEN, H. L. E.: Agency in Private International Law, The Hague Convention on the Law Applicable to Agency, Kluwer Law International, Dordrecht/Den Haag 1995.
https://www.admin.ch/opc/en/classified-compilation/19110009/201704010000/220.pdf
https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_hgb/englisch_hgb.pdf
http://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-1138.pdf