27 Mayıs’a Meşruiyet Arayışı: ‘İnkılap Kervanı’nın Sekiz Günlük Yolculuğu

27 Mayıs 1960 sabahı Türk demokrasisi askeri darbeyle tanışmış oldu. Hareket’in mimarları Millî Birlik Komitesi (MBK) adı altında birleşmişler ve seçimle iş başına gelmiş iktidara dönük bu girişimlerini ‘inkılap’ olarak nitelemişlerdir. İnkılap nitelemesiyle, Cumhuriyet’in kuruluş sürecine referans verildiği çok açıktı. Ancak toplumsal destek sağlanamamıştı ve bu eksikliğin giderilmesi gerekiyordu. Hızla işe koyulan MBK kitap, broşür, film ve benzeri iletişim yöntemlerini kullanarak, Darbenin Türk halkı tarafından algılanma şekline de müdahil oldu. 27 Mayıs’ın hatırası olarak para basılması veya sigara üretilmesi bu amaca yönelik girişimlerden sadece birkaçı idi. Halkın tepkisini ölçmede ve Hareket’e meşruiyet kazandırmada çok etkili olacağı tahmin edilen bir yönteme ihtiyaç hissedildi; ‘inkılap’ anlatılacaktı. Önce üniversite öğretim üyeleri ve öğretmenler görevlendirildi. Asıl anlamlı olan ise MBK üyelerinin bizzat bu faaliyetin içinde yer almalarıydı. Bu çalışma, MBK üyelerinin katılımıyla gerçekleşen ve sekiz gün süren yurt gezilerini incelemek suretiyle 27 Mayıs müdahalesine meşruiyet kazandırma girişimini, Hareket’in yapıcıları vasıtasıyla anlamaya çalışmaktadır. Çalışmanın yöntemi belge analizine dayanmaktadır. Kuşku yok ki ‘inkılap’ın birincil veya en etkili ağızlardan Türk halkına anlatılmak istenmesi, meşruiyet arayışı bağlamında son derecede önemli bir girişimdir. ‘İnkılap’ niçin ve kime karşı yapılmıştı, MBK tarafsız mıydı, sivil idareye ne zaman geçilecekti? Bu ve buna benzeyen birçok sorunun cevap bulması, ‘İnkılap Kervanı’nın yola çıkmasıyla mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

27 Mayıs 1960, Millî Birlik Komitesi, meşruiyet, yurt gezileri

May 27 Coup Seeking Legitimacy: The Eight-Day Journey of the ‘Caravan of Revolution’

On the morning of May 27, 1960, Turkish democracy was introduced to military coups for the first time. The architects of the Movement were united under the National Unity Committee (NUC) and identified their interference in the elected government as a ‘revolution’. Clearly, such identification was a reference to the foundation of the Republic. However, the coup lacked social support and such deficiency had to be overcome. The NUC immediately started dealing with this issue by using books, brochures, films and similar communication methods, and hence also intervened in the way the Coup was perceived by the Turkish public. Some examples of such initiatives include the issuance of commemorative coins and cigarettes. It was assumed that explaining the ‘revolution’ would be an effective method in calculating the public's reaction and bringing legitimacy to the Movement. First, university professors and teachers were appointed for this task. Most significantly, the NUC members would also be personally involved in this activity. This study aims to understand the attempt to bring legitimacy to the 27 May intervention through the builders of the Movement by analyzing the nationwide tours attended by the NUC members that lasted eight days. The method of this study is based on a documentary analysis. Undoubtedly, the intention to explain the ‘revolution’ to the Turkish public by the primary and most influential persons involved was a very important initiative in terms of the pursuit for legitimacy. Why and against whom the ‘revolution’ was made? Was the NUC impartial? When would the transition into civil authority take place? These and many other questions would be answered as the ‘Caravan of Revolution’ set off on its journey.

Keywords:

May 27 1960, National Unity Committee, legitimacy, nationwide tours,

PDF

___

Aceral, S. (2007). Akide Şekeri Harekâtı, İstanbul: İgüs Yayınları.
Ahmad, T. B. ve F. Ahmad (1976). Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Altuğ, K. (1976). 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, İstanbul: Koza Yayınları.
Arcayürek, C. (1984). Yeni Demokrasi Yeni Arayışlar 1960-1965, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Aydemir, Ş. S. (1976). İhtilalin Mantığı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Aydemir, Ş. S. (2017). Menderesin Dramı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Aytekin, E. (1967). İhtilal Çıkmazı, İstanbul: Dünya Matbaası.
Baban, C. (1970). Politika Galerisi, İstanbul: Yükselen Matbaası.
Bekata, H. O. (1960). Birinci Cumhuriyet Biterken, Ankara: Çığır Yayınları.
Coicaud, J. M. (2002). Legitimacy and Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
Çavdar, T. (2000). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, 1950-1995. Ankara: İmge Kitabevi.
Çetin, H. (2003). “Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyeti-Meşruiyetin İktidarı”. AÜSBF Dergisi, 58 (3), s. 61-88.
Demirel, T. (2011). Türkiye’nin Uzun On Yılı: Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erkanlı, O. (1973). Anılar…Sorunlar…Sorumlular, İstanbul: Baha Matbaası.
Er, A. (2012). 27 Mayıs’tan 12 Eylül’e Hatıralarım, Ankara: Biltek Yayınları.
Erginer, H. S. (1960). İkinci Cumhuriyetin Eşiğinde, İstanbul: Aydın Güler Kitabevi.
Eroğul, C. (1998). Demokrat Parti, 3.b, Ankara: İmge Kitabevi.
Eroğul, C. (2013). “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-1971”, I. C. Schınk ve E. A. Tonak (ed), Geçiş Sürecinde Türkiye, İstanbul: Belge Yayınları.
Esin, N. (2005). Devrim ve Demokrasi, 2.b, İstanbul: Doğan Kitap.
Esaslar (1960). İnkılap Hakkında Yapılacak Konuşmalar İçin, Ankara: MBK Yayınları.
Giritli, İ. (1961). 27 Mayıs’tan İkinci Cumhuriyet’e, İstanbul: Gençlik Yayınları.
Hale, W. 2014). Türkiye’de Ordu ve Siyaset. Ahmet Fethi (çev), İstanbul: Alfa Yayınları.
Hekimoğlu, M. (1975). 27 Mayıs’ın Romanı, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
İpekçi A. ve Coşar, O. S. (1965). İhtilalin İçyüzü, İstanbul: Uygun Yayınevi.
Kapani, M. (1998). Siyaset Bilimine Giriş, İstanbul: Bilgi Yayınları.
Karal, E. Z. (1960). 27 Mayıs İnkılâbının Sebepleri ve Oluşu, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
Karavelioğlu, K. (2007). Bir Devrim İki Darbe, İstanbul: Gürer Yayınları.
Karpat, K. (2010). Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları.
Kayalı, K. (1994). Ordu ve Siyaset, İstanbul: İletişim Yayınları.
Küçük, S. (2008). Rumeli’den 27 Mayıs’a İhtilalin Kaderini Belirleyen Köşk Harekâtı, İstanbul: Mikado Yayınları.
Lipset, S. M. (1964). Siyasal İnsan, Mete Tunçay (çev), Ankara: Türk Siyasi İlimler Yayınları.
M. B. K. Genel Kurul Toplantısı. (20 Eylül 1960). Cilt 1, 13. Birleşim.
M. B. K Genel Kurul Tutanakları. (29 Eylül 1960). Cilt 1, 14. Birleşim.
Millî İnkılabı Yayma ve Tanıtma Komisyonu 1 Nolu Broşür (1960). 27 Mayıs 1960’ta ele alınan devlet idaresinin durumu, 27 Mayıs’tan itibaren yapılan plan ve yapılacak işler, Ankara: MBK Basımevi.
Özdağ, Ü. (1997). Menderes Döneminde Ordu-Siyaset İlişkileri ve 27 Mayıs İhtilali, İstanbul: Boyut Yayınları.
Özkaya, Ş. (2005). Adım Adım 27 Mayıs, İstanbul: İleri Yayınları.
Seyhan, D. (1966). Gölgedeki Adam, İstanbul: Hür Dağıtım.
Stillman, P. G. (1974). “The Consept of Legitimacy”, Polity, 7(1), pp. 32-56.
Tanör, B. (1998). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tansel, S. (1960). 27 Mayıs İnkılâbını Hazırlayan Sebepler, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
Toker, M. (2020). Yarı Silahlı Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Tunçkanat, H. (1994). 27 Mayıs 1960 Devrimi, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
Türkeş, A. (1975). Temel Görüşler, İstanbul: Dergah Yayınları.
Ulay, S. (1968). Harbiye Silah Başına, İstanbul: Ar Matbaası.
Weber, M. (2012). Ekonomi ve Toplum, L. Boyacı (çev), İstanbul: Yarın Yayınları.
Weiker, W. F. (1967). 1960 Türk İhtilali, M. Ergin (çev), İstanbul: Cem Yayınevi.
Vergin, N. (2016). Siyasetin Sosyolojisi, 6.b, İstanbul: Doğan Kitap.