‘Milli Bir Felaket’ ve Yaraları Sarma Çabasında Bir Basın Gazetelerde 1939 Erzincan Depremi ve Ulusal Dayanışmanın İnşası

Türkiye’nin yakın tarihindeki en büyük deprem olarak bilinen 1939 Erzincan Depremi toplumsal bellekte yer etmiş acı dönemlerden biridir. 27 Aralık 1939 gecesi 02.00 sıralarında meydana gelen depremde 32 bin 962 kişi yaşamını yitirmiş, 100 bin civarında vatandaş yaralanmış ve şehir bütünüyle enkaz haline gelmiştir. Bu çalışmada söz konusu felaketin basında sunuluşu betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın örneklemini Tan, Cumhuriyet, Akşam ve Ulus gazetelerinin 28 Aralık 1939-31 Ocak 1940 tarihleri arasında yayımlanan sayıları oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında doküman incelemesiyle elde edilen bulgular, dönemin sınırlı iletişim olanakları ve mevsim koşullarının ulaşım ve telgraf hatlarında neden olduğu aksaklıklara rağmen gazetelerin, felaketi gecikmeli de olsa çeşitli yönleriyle aktarmaya çalıştığını göstermektedir. Basın kuruluşları, Anadolu Ajansı ve resmi kaynakların açıklamalarına dayalı enformasyonu sayfalarına yansıtmanın yanı sıra bazı muhabir ve yazarlarını Erzincan’a göndererek olay yerinden haber almışlardır. Basında sunulan başlıca içerikler arasında felaketin etkilediği yerlerdeki çaresizlik, enkaz çalışmaları, depremzedelerin ihtiyaçları ve talepleri, ulaştırılan yardımlar, devlet yetkililerinin felaket bölgelerine yaptığı ziyaretler, can kaybı ve yaralıların durumu ile maddi hasara ilişkin veriler yer almaktadır. Gazetelerde felaketin büyüklüğünü gözler önüne serecek biçimde içeriklere ve görsellere yer verilmiştir. Bununla birlikte basının böylesi olağanüstü bir süreçte ulusal düzeyde bir hassasiyet ve yardımlaşma ağının kurulmasında devletin sesi olarak görev yaptığı görülmektedir. Bu süreçte gazetelerde ulusal aidiyet bilinci ve duygu birliğine dayalı olarak ülke genelinde bir dayanışmayı sağlama çabası ağırlıktadır. Resmi söylemin yeniden üretildiği içeriklerde, topyekun bir yardım seferberliğine katılmanın milli bir vazife olduğu vurgulanarak devletin tüm vatandaşların desteğini beklediği ifade edilmiştir. Ayrıca yaşanan felaketin yalnız depremzedelerin değil ulusun tüm bireylerinin ortak acısı olduğu vurgulanarak ‘milli yas’ söylemiyle ulusal düzeyde bir duygu birliği yaratılmak istenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Dayanışma, Deprem, Basın, Ulus Söylemi

PDF

___

Arpacı, Murat. (2018). Şehrin Çöküşü ve Hafıza Mekânının İnşası: 1939 Erzincan Depremi Üzerine. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 45, 221-238.
Atik, A. ve Bilginer Erdoğan, Ş. (2014). Toplumsal Bellek ve Medya. Atatürk İletişim Dergisi, 6, 1-16.
Aydın, Rıfat. (2018). Ulus, Uluslaşma ve Devlet: Bir Modern Kavram Olarak Ulus Devlet.” Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1), 229-256.
Aydın, N. ve Ergün, E. ( 2018). 1924 Erzurum Depremi ve Gazi Mustafa Kemal Paşa. Tarih ve Günce Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, 1(2), 145-168.
Ayhan, Bünyamin. (2008). Olağanüstü Durumlarda Basının Toplumsal Dayanışma ve Bütünleşmeye Basının Katkısı: Milli Mücadele Dönemi Türk Basını. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 75-99.
Boratav, Korkut. (2005). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
Cem, İsmail. (1977). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi. Cem Yayınevi: İstanbul.
Durna, Tezcan. (2009). Kemalist Modernleşme ve Seçkincilik. Ankara: Dipnot Yayınları.
Ekinci, Oğuzhan. (2018). Adorno, Habermas ve Rotry’de Toplumsal Dayanışma. İnsan ve Toplum, 8(1), 1-36.
Giddens, Anthony. (2018). Sosyoloji. Yay. ve Haz. Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Güner, Muhammed Oğuzhan, ( 2019). Ferdinand Tönnies’in Sosyolojisi ve Alman Sosyal Bilim Geleneğindeki Yeri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Haçin, İlhan, ( 2014). 1939 Erzincan Büyük Depremi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 30(88), 37-69.
Hobsbawm, Eric, (2017). Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik. Çev., Osman Akınhay Çev. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Kaya, Mahmut, (2012). Klasik Sosyolojik Perspektifte Modernleşme Tartışmaları. Birey ve Toplum. 2(4), 111-132.
Koç, Hakan, (2013). Türk Basınının Doğal Afetlere İlişkin Bakış Açısını Belirlemeye Yönelik Bir İnceleme. Journal of World of Turks (ZfWT), 5(2),121-137.
Koçak, Cemil, (2008). Kemalist Milliyetçiliğin Bulanık Suları. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. Milliyetçilik Cilt 4. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.). İstanbul: İletişim Yayınları, 37-43.
Kolukırık, S. ve Tuna, M. (2009). Türk Medyasında Deprem Algısı: Marmara Depremi Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 286-298.
Köker, Levent, ( 2010). Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Timisi, T. ve Dursun, Ç. (1999). Depremin Medyada Yarattığı Gerilim: Devletin ve Bilimin Meşruiyeti Sorunu. Mürekkep, 13, 204-214.
Oran, Baskın, (2003). 1939-1945 Savaş Kaosunda Türkiye: Göreli Özerklik 2. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. Baskın Oran (Der.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Özbek, Meral, (1998). Arabesk Kültür: Bir Modernleşme ve Popüler Kimlik Örneği. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba (Der.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 168-187.
Özçelik, Mücahit, (2010). İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(29), 253-269.
Özer, Ömer, (2010). Liberal Basın. İstanbul: Literatürk Yayınevi.
Smith, Anthony, D, (2010). Küresel Bir Çağda Uluslar ve Milliyetçilik. Sosyoloji Başlangıç Okumaları. Anthony Giddens (Der.). Günseli Altaylar (Çev.). İstanbul: Say Yayınları, 261-275.
Şahin, M. ve Yıldız, F. (2020). İkinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Basınında Tifüs Salgını. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(4), 1440-1462.
Turner, J.H., Beedhley, L. ve Powers, C. H. (2010). Sosyolojik Teorinin Oluşumu. Ümit Tatlıcan (Çev.). İstanbul: Sentez Yayıncılık.
Üstel, Füsun. (2019). “Makbul Vatandaş”ın Peşinde II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Zürcher, Eric.J, (2010). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Yasemin Saner Gönen (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.