Sahabe Gözünde Kudüs ve Mescid-i Aksâ

Peygamberler diyarı Kudüs, İslâm’da özel bir yere ve kudsiyete sahiptir. Müslümanların ilk kıblesiolması ve Allah Resûlü’nün İsrâ gecesinde içine girip namaz kıldığı Mescid-i Aksâ’yı bünyesindebarındırması sebebiyle Kudüs, evvela sahabenin sonra da bütün İslâm âleminin ilgi odağı hâlinegelmiştir.Bu makalede, faziletine dair ayet ve hadislerin bulunduğu, tarihî ve manevî değeri yüksekyerlerden biri olan Kudüs topraklarına ve Mescid-i Aksâ’ya gerek Hz. Peygamber döneminde gerekseHz. Peygamber’in vefatından sonra sahabenin gösterdiği ilgi ve bu ilginin sebepleri üzerinde durulacaktır.Ayrıca sahabenin Mescid-i Aksâ’ya ve İsrâ hadisesine fazla önem vermediğine veya ilgi göstermediğinedair günümüzde ileri sürülen bazı farklı görüş ve iddialar eleştirel bir bakış açısıyla ele alınıpdeğerlendirilecek, bu görüş ve iddiaların ne derece doğru veya tutarlı olduğu ortaya konulmayaçalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Sahabe, Kudüs, Mescid-i Aksâ, Beytü’l-Makdis

Jerusalem and Al-Masjid Al-Aqsa According to the Companions of the Prophet

Jerusalem, the land of prophets, has a special place and holiness in Islam. It became the focus ofinterest, primarily for the Companions of the Prophet (PBUH) and also for the whole Islamic world;due to the fact that it was the first qibla (the direction of worship) and also it is the city in which theMasjid al-Aqsa takes place, where the Messenger of Allah (PBU) had entered into it and had worshippedon the night of Isra (journey from Mecca to Jerusalem).In this article, we will dwell on the interest shown by the Companions for the city of Jerusalem andfor Masjid al-Aqsa - about which, there are verses from Quran and hadiths (prophetic narrations)regarding their value and a place having a high historical and spiritual importance-, both at the time ofthe Prophet (PBUH) and following his death and reasons of this interest. Furthermore, we will also dealwith different modern views and claims; asserting that the Companions had not paid due attention orshown interest for Masjid al-Aqsa or the event of Isra (journey from Mecca to Jerusalem); we willexhibit a critical approach on the matter and try to put forward an evaluation on the accuracy orconsistency of those views and claims.

Keywords:

Companions of the Prophet, Jerusalem, al-Masjid al-Aqsa, Bait al-Maqdis,

PDF

___

Abdu’l-Kerim, Muhammed, Kitâbu’l-Mescidi’l-Aksâ, byy, tsz.
Abdu’r-Rezzâk, Ebû Bekir, es-San’ânî, el-Musannef, thk. Habîburrahman el-A’zamî,Beyrut, 1983.
Ağırakça, Ahmet, “Kudüs ve Mescid-i Aksâ’nın İslâm’daki Yeri” Mescid-i Aksâ Sempozyumu, İstanbul Barış Platformu, İstanbul, 2009.
Ahmed b. Hanbel, Müsned, thk. Şuayb Arnavut-Adil Mürşid, Beyrut, 1995.
Ahmed Ömer Haşim, el-Mescidü’l-Aksâ ve Mekânetuhu fi’l-İslâm, Mecelletü’l-Ezher, 53/7, Kahire, 1981. Altun, İsmail, “Hz. Peygamber döneminde Kudüs’te Mescid-i Aksâ Var mıydı?” Turkish Studies, Karşılaştırmalı Dinî Araştırmalar (Comparative Religious Studies),Ankara-Winter 2017, ss. 1-22. Azimli, Mehmet, Siyeri Farklı Okumak, Mekke Yılları, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2010.
________, İsrâ ve Miraç Olayları Üzerine Bazı Mülahazalar, Bilimname: Düşünce Platformu, 2009/1, cilt: VII, sayı: 16, s. 43-58.
Balcı, İsrâfil, İsrâ ve Mi’râc Gerçeği, Ankara, 2014.
Belâzürî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Büldân, thk. Abdullah Enis et-Tübbâ’-Ömer Enis et-Tübbâ’, Beyrut, 1987.
Bozkurt, Nebi, “Kubbetü’s-Sahre”, DİA, 2002, XXVI, 305.
_________, “Mescid-i Aksâ”, DİA, Ankara, 2004, XXIX, 270.
Buhari, Muhammed b. İsmâîl, Sahîhu’l-Buhârî, İstanbul, 1315/1897.
Buhl, F., “Kudüs” İA, İstanbul, 1993, VI, 953-56.
Cabarin, Raid Fethi Halid, “Tarihî Süreçte Mescid-i Aksâ”, Çağdaş Araştırmalar Merkezi (Merkez Dirasat al-Muasarah) Arapçadan çev. Suna Demir, Mescid-i Aksâ Sempozyumu, İstanbul Barış Platformu, İstanbul, 2009, s. 37-49.
Demirci, Muhammed, “Kudus’ün Kısa Tarihi ve Hz. Ömer’in Emannamesi” Mescidi Aksâ Sempozyumu, İstanbul Barış Platformu, İstanbul, 2009, s. 95-96.
Ebû Adirrahman es-Selefî, İs’âdu’l-Ahissâ bi Zikri Sahihi Fedâili’ş-Şâm ve’l-Mescidi’l- Aksâ, byy., tsz.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistanî, Sünen, Kahire, 1988.
Evliya Çelebi, Seyahatname (Kısaltılmış Versiyon), Sadeleştirerek çev. Tevfik Temelkuran- Necati Aktaş- Mümin Çevik), İstanbul, 2006.
Goldziher, I., Muslim Studies, İngilizceye çev. C. R. Barber-S. M. Stern, New York Üniversitesi Yayınları, İngiltere, 1971.
Güç, Ahmet, “Yeryüzünde Üç Büyük Mescid”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1993, cilt: V, sayı: 5.
Harman, Ömer Faruk, “Kudüs”, DİA, Ankara, 2002, XXVI, 324-27.
Heysemî, Nureddin Ali b. Ebî Bekr, Mecmau’z-Zevâid ve Menbau’l-Fevâid, Beyrut, 1967.
Hicazi, Tarık Ahmed, Şia ve Mescid-i Aksâ, Konya, 2010.
Horovitz, J., ‘Mi’râc’, İA, İstanbul, 1979, VIII, 344-45.el-Khatip, Abdullah, Kur’an’da Kudüs, çeviren: Ramazan Işık, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2004, cilt: IX, sayı: 1, ss. 109-143.
İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. Hasan, Târîħu Medînet-i Dımaşķ, thk. Muhibbuddin Ebu Saîd Ömer b. Garâme el-Amrevî, Beyrut, 1995.
İbn Ebî Şeybe, Ebu Bekir Abdullah b. Muhammed, el-Musannef, thk. Muammed Avvâme, Beyrut, 2006.
İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Mustafa Seyyid Muhammed ve Arkadaşları, Kahire, 2000. ________, el-Bidaye ve’n-Nihâye, thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Türkî, Cîze,1998.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen, İstanbul,1981.
İbn Teymiye, Mecmû’u’l-Fetâvâ, thk. Amir el-Cezzar, byy, 2005.
İbnu’l-Cevzî, Cemalüddin Ebu’l-Ferec, Târîhu Beyti’l-Makdis, byy, tsz.
________, Cemalüddin Ebu’l-Ferec, Fedâilü’l-Kuds, thk, Cebrail Süleyman, Beyrut, 1980.
Karadavi, Yusuf, Her Müslümanın Ortak Davası Kudüs, Nida Yayıncılık, İstanbul, 2010.
Koçyiğit, Talat, I. Goldziher’in Hadisle İlgili Bazı Görüşlerinin Tahlil ve Tenkidi,Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1967, cilt: XV, s. 43-55.
Kurtubi, Ebu Abdillah Muhammed, el-Câmiu’l-Ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Türkî, Beyrut, 2006. Makdisî, Ziyauddin Muhammed, Fedâilu Beyti’l-Makdis, thk. Muhammed Mutî’ el- Hâfiz, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1405, s. 69.
Malik b. Enes, Muvatta, thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî, byy, 2004.
Mucîruddîn el-Hanbelî, el-Ünsü’l-Celîl bi Târîhi’l-Kuds ve’l-Halîl, Amman, 1999.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. Haccâc, Sahîhu Müslim, Riyad, 1998.
Nesâî, Ahmed b. Şu’ayb, Sünen, thk. Abdu’l-Fettah Ebû Ğudde, Haleb, 1986.
Önkal, Ahmet - Bozkurt, Nebi, “Cami”, DİA, İstanbul, 1993, VII, 47-48.
Özcan, Mustafa , “Mescid-i Aksâ ve Üçüncü Mabedin Kaderi” Mescid-i Aksâ Sempozyumu,İstanbul Barış Platformu, İstanbul, 2009.
Salah, Raid, “Aksâ Tehlikede”, çev. Mustafa Salah, Mescid-i Aksâ Sempozyumu, İstanbul Barış Platformu, İstanbul, 2009.
Schrieke, B., ‘İsrâ’, İA, İstanbul, 1979, V/II, 1126.
Söylemez, Mahfuz, Kudüs ve Osmanlı Arşiv Vesikaları Işığında Yahudilerin Bölgeye Yerleşmeleri Üzerine Notlar, Siirt Üniversitesi iİahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 1, sayı 2, ss. 33-56.
Şefik, Ahmed Mahmud, Târîhu’l-Kuds, Amman, 1984.Taberî, Ebû Cafer Mummed b. Cerîr, Târîhu’r-Rusûl ve’l-Mulûk, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Kahire, 1119.
Tanyu, Hikmet, “Ağlama Duvarı”, DİA, İstanbul, 1988, I, 474-75.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsâ, Sünen (nşr. Ahmed Muhammed Şâkir), İstanbul 1981.
Wellhausen, J., Arap Devleti ve Sukutu, çev. Fikret Işıltan; İlahiyat Fakültesi Yayınlarından, Ankara 1963.
Ya’kûbî, Târîhu’l-Ya’kûbî, thk. Abdu’l-Emîr Mihnâ, Beyrut, 1993.
Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakaiki Ğavamidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekavîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, thk. Adil Ahmed-Ali Muhammed, Riyad, 1998.
Zerkeşî, Muhammed b. Abdillah, İ’lâmu’s-Sâcid bi Ahkâmi’l-Mesâcid, thk. Ebu’l- Vefa Mustafa el-Merâğî, Kahire, 1999.