Kur’an’ın Ezeliliği Bağlamında Sebeb-i Nüzûle Dair Çağdaş Değerlendirmeler

Bu makale, Kur’an’ın ezeli olup olmadığı bağlamında sebeb-i nüzûl ilminin değerlendirilmesini konu edinmektedir. Çalışmada ayetlerin şekillenmesi noktasında sebeb-i nüzûl ilmine biçilen rolün, modern dönem düşünürlerinin Kur’an tasavvurlarına göre nasıl farklılaştığının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Çağdaş müelliflerden ezeli Kur’an tasavvurunu kabul etmeyenlere göre sebeb-i nüzûl terkibinde kullanılan sebep, şart anlamı ifade etmektedir ki, bu da, ayetin varlığının sebebe bağlı olması anlamına gelmektedir. Ezeli Kur’an tasavvuruna sahip olanlara göre ise sebep, vesile/bağıntı anlamında olduğundan sebep ile ayetin varlığı değil, sadece inişine vesile olunması kastedilmektedir. Ayrıca Kur’an’ın ezeliliğini kabul edenlere göre Kur’an’ın vahyedilmeden önce tam ve nihai prototipi levh-i mahfûzda mevcut olduğundan, olay ile ayetin inişi ilahi irade tarafından bir denk düşürülme olarak yorumlanmaktadır. Diğer yandan bu tasavvura karşı çıkanlar, nüzul dönemindeki olaylar meydana gelmeden önce bunlardan bahseden ayetlerin varolmasının izah edilemeceğini düşünmektedir. Çünkü inişine sebep olan olaylardan önce ayetlerin varolduklarının kabulü, insan hürriyetini ortadan kaldırarak nüzul dönemini zorunlu tarihe dönüştürmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur'an Tasavvuru, Ezeli Kur'an, Nass-Olgu, Sebeb-i Nüzûl

Modern Evaluations Regarding the Asbāb al-Nuzūl in the Context of Eternity of the Qur’an

This article is about the evaluation of the asbāb al-nuzūl in the context of whether the Qur’an is eternal or not. In the study, it is aimed to determine how the role given to the asbāb al-nuzūl in the shaping of verses differs according to the conceptions of the Qur’an by modern thinkers. According to the contemporary authors who do not accept the eternal Qur’an conception, sabab/reason used in the completion of asbāb al-nuzūl means the condition, which means that the existence of the verse depends on the reason. According to those who have the eternal Qur’an conception, sabab/reason means correlation/relation. For this reason, it is not the existence of the verse, but only the relation for its revelation. According to those who accept the eternity of the Qur’an, since there is already a complete and last prototype of the Quran in al-Lawḥ al-Maḥfūẓ, the event and the revelation of the verse are interpreted as a coincidence by the divine will. On the other hand, according to those who oppose this concept, there is no explanation for the existence of verses that mention them before the events of the nuzūl period occurred. For, the acceptance of the existence of those verses before the events that caused the revelation of the verses abolishes human freedom and causes the period of nuzūl to become a mandatory history.

Keywords:

Tafsir, Qur’an Conception, Eternal Qur’an, The Text-Fact, Asbāb al-Nuzūl,

PDF

___

Ağbal, Davut. “Kur’ân’ın Üç Aşamalı İndirilişi”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/10 (2018), 73-100.
Askerî, Ebû Hilâl. el-Vücûh ve’n-nezâir. thk. Muhammed Osman. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 2007.
Aydın, Hasan. Felsefi Antropolojinin Işığında Hz. Muhammed ve Kuran. İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı, 2014.
Aydınlı, Osman. “İslâm Düşüncesinde Kur’an Tasavvurları ve Kur’an Anlayışımız”. I. Kur’an Sempozyumu 14-15 Ekim 2006. 12-25. Çorum: İslâmî İlimler Dergisi Yayınları, 2007.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 3. Basım, 1979.
Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Basım, 1999.
Demir, Recep. Kur’an Tefsirinde Tarihselci Yöntem. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2013.
Dereli, Muhammed Vehbi. Tefsirde Yanılgı Sebepleri ve Bunlardan Korunma Yolları. Ankara: Fecr Yayınevi, 2009.
Draz, Muhammed Abdullah. En Mühim Mesaj Kur’ân. çev. Suat Yıldırım. İzmir: Işık Yayınları, 1994.
Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2001.
Ersöz, İsmet. “Kur’ân ve İlmu Esbabi’n-Nüzul”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları -III-. 315-323. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002.
Erten, Mevlüt. Nass-Yorum İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
Gedük, Salih. “Kur’ân’ın Mahiyeti Meselesi: Kitap mı Hitap mı?” e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 12/3 (2020), 906-932.
Görgün, Tahsin. İlâhî Sözün Gücü -Varlık ve Bilgi Kaynağı Olarak Kur’ân-. İstanbul: Külliyat Yayınları, 3. Basım, 2017.
Gül, Ali Rıza. “Kur’ân Ayetlerini Tarihlendirmede Nüzul Sebeplerinin Rolü”. Dinî Araştırmalar 7/19 (2004), 191-220.
Güler, İlhami. Sabit Din Dinamik Şeriat. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2002.
Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 17 Nisan 2020. http://sozluk.gov.tr
Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-‘ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrahim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Beyrût: Dâr ve Mektebetu’l- Hilâl, ts.
Hanefî, Hasan. “Esbâb-ı Nüzûlün Anlamı Nedir?” çev. Ahmet Nedim Serinsu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38/ (1998), 225-232.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dârü’t-Tûnusiyye li’n-Neşr, 1984.
İbn Ebû Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Es‘ad Muhammed et- Tayyib. 13 Cilt. Suudi Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 3. Basım, 1419.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İsmâîl. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm. thk. Mahmud Hasan. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1994.
İşcan, Mehmet Zeki. “Halku’l-Kur’an Teorisi ve Dini Düşüncede Yenilik”. Uluslararası Bilim, Ahlak ve Sanat Bağlamında Çağdaş İslam Algıları Sempozyumu ( 26-28 Kasım 2010). ed. Cengiz Batuk-Hasan Atsız. 1/163-174. Samsun: Canikli Belediyesi Yayınları, 2011.
Kara, Ömer. Vahiy-Vâkıa İlişkisi-Metodolojik Bir Yaklaşım-. İstanbul: Bilge Adamlar, 2009.
Kılıç, Recep. Modern Batı Düşüncesinde Vahiy. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 3. Basım, 2019.
Kılıç, Sadık. Mitoloji Kitâb-ı Mukaddes ve Kur’ân-ı Kerîm. İzmir: Nil Yayınları, 1993.
Kılıç, Sadık. “Nesnellikle Öznellik Arasında Yorum”. İslâmî Araştırmalar 9/1-2-3-4 (1996), 103-114.
Kırca, Celal. Hayatın İçinde Hayatla Birlikte Kur’an’ı Anlama -Sorunlar-Yöntemler-. İstanbul: Marifet Yayınları, 2010.
Kotan, Şevket. Kur’an ve Tarihselcilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 2001.
Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzîl ve hakâ’iku’t-te’vîl. thk. Yûsuf Ali Bedîvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t- Tayyîb, 1998.
Ok, Üzeyir. “Kur’an Okumanın ‘Metalinguistik’ Yapısı: Bir Sosyokültürel Aktivite Teorisi Yaklaşımı”. İslâmiyât 6/4 (2003), 151-170.
Öge, Sinan. İlâhî Kelâmın Yapısı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
Özmantar, İbrahim K. İslâm Düşüncesinde Halku’l-Kur’ân Problemi ve Günümüze Yansımaları. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
Özsoy, Ömer. “Kur’an Hitabının Tarihselliği ve Tarihsel Hitabın Nesnel Anlamı Üzerine”. İslâmî Araştırmalar 9/1-2- 3-4 (1996), 135-145.
Öztürk, Mustafa. Kur’an, Vahiy, Nüzûl. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2016.
Öztürk, Mustafa. “Kuran-ı Kerim Çerçevesinde Toplumsal Cinsiyet Meselelerine İlişkin Çözüm Önerileri”. Dini ve Toplumsal Boyutlarıyla Cinsiyet II, Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı. 97-125. İstanbul, 26-27 Mayıs, 2012.
Paçacı, Mehmet. “Soruşturma”. İslâmiyât 7/1 (2004), 132-135.
Pak, Zekeriya. Allah-İnsan İletişimi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2005.
Polat, Fethi Ahmet. Çağdaş İslam Düşüncesinde Kur’ân’a Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yayıncılık, 3. Basım, 2011.
Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1420.
Reçber, Mehmet Sait. “Kur’an Metafiziği: Vahyin İmkânı”. Vahiy ve Peygamberlik. ed. Yusuf Şevki Yavuz. 249-274. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2018.
Reçber, Mehmet Sait. “Soruşturma”. İslâmiyât 7/1 (2004), 146-153.
Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’ân ve Bağlam. İstanbul: Şule Yayınları, 3. Basım, 2018.
Sifil, Ebubekir. Müslümanca Bir Hayat İçin. İstanbul: Rıhle Kitap, 2015.
Soysaldı, Mehmet. Kur’an’ı Anlama Metodolojisi. Ankara: Fecr Yayınevi, 2001.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân es-. el-İtkân fi ulûmi’l-Kur’an. thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: el-Heyetül-Mısriyye, 1974.
Sülün, Murat. Kur’ân Kılavuzu-Mutlak Gerçeğin Sesi-. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
Sülün, Murat. “Vahy, Nübüvvet ve Kur’an’ın Vahyediliş Aşamaları”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11-12 (1993 1994), 99-149.
Şimşek, M. Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 15. Basım, 2017.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed İbn Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
Topuz, Akif. Sorunsallığı Açısından Kur’an Tasavvurları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
Türkmen, Hasan. Mu’tezile’de Kelamullah ve Mahiyeti. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
Wolfson, H. Austryn. Kelam Felsefeleri. çev. Kasım Turhan. Ankara: Kitabevi, 3. Basım, 2016.
Yavuz, Ömer Faruk. “Varlığından Yorumuna Kur’an”. Bilimname 4/11 (2006), 33-72.
Yavuz, Ömer Faruk. Varlık ve Yorum Açısından Kur’an Tasavvuru. Rize: Karadeniz Basın Yayın, 2007.
Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâ‘ik-ı ğavâmizı’t-tenzîl ve uyûni’l-akâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavviz. 4 Cilt. Beyrût: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 3. Basım, 1407.
Zerkeşî, Bedreddin. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’l- Kütübi’l-Arabî, 1957.
Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-irfan fî ulûmil-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrût: Daru’l-Fikr, 1996.