Muammerûn Âlî İsnad Kaynağı Mıdır?: Avâlîler Özelinde Bir İnceleme

Bu makale, hicrî II. ve VIII. asırlar arasında yaşayıp sahâbe ya da tâbiîn neslinden olduğunu iddia eden yalancı râvilerin nakillerinin hadis tarihi içerisindeki etkisini avâlî türü eserler üzerinden ortaya koymayı amaçlamaktadır. Söz konusu kişilerin yalan söylediği asıl konu ömür süreleri olduğundan, isnad sisteminde kendilerine bir yer edinebildilerse öncelikle bunun etkisinin isnadı kısa olan rivayetlerde görünmesi beklenmektedir. Bu vesileyle çalışmada uzun bir ömür sürmenin âlî isnada etkisi belirlendikten sonra normal bir insan ömrünün çok üzerinde yaşadığını ileri süren on altı kişinin hayatı ve iddiaları tabakat türü eserlerden incelenecektir. Sonra bu râvilerin nakilleri hicrî V. ve IX. asırlar arasında telif edilen yirmi avâlî türü eser içerisinden tespit edilecektir. Böylelikle uzun yaşadığını söyleyerek âlî isnad sahibi olduğunu ima eden kişilerin bu tür rivayetler arasında ne kadar yer edinebildiği ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mevzû Hadis, Âlî İsnad, Kezzâb, Muammerûn, Avâlî

Are the Mu‘ammarūn Source of Elevated Isnad?: A Study of the Awālī Genre

This article aims to reveal the effect of the narrations of the ḥadīths by dishonest rāwīs, who lived between hijri 2nd and 8th centuries and claimed to be from the descendants of companions or successors, in the history of the ḥadīth through works of awālī genre. Since the main issue that these people lie about is their lifetimes, if they can find a place for themselves in the isnād system, it is expected that the effect of this will appear first in the narrations with short isnāds. On this occasion, after determining the effect of a long life on elevated isnād, the lives and claims of sixteen people who claim that they live well above an average human lifetime will be examined from the works of the type of biographical dictionaries. Later, the narrations of these narrators will be determined among twenty awālī genres copyrighted between hijri 5th and 9th centuries. In this way, it will be revealed how much people who say that they live long and imply that they have elevated isnads can have a place among such narrations.

Keywords:

Fabricated Tradition, Elevated Isnad, Inventors, Mu‘ammarūn, Awālī,

PDF

___

Âşık, Nevzat. “Hicrî VI. Asırda Sahabi Olduğunu İddia Eden Ebu’r-Ridâ Reten el-Hindî ve Uydurduğu Hadisler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (1992), 47-65.
Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. rdk. İbrahim Hatiboğlu. İstanbul: Hadisevi, 2006.
Bedreddîn İbn Cemâa, Ebû Abdullah. el-Menhelü’r-râvi fi muhtasari Ulûmi’l-hadisi’n-nebevî. thk. Câsim b. Muhammed b. Hamûd ez-Zâmil el-Feccî. Kuveyt: Gıras li’n-Neşr (Gheras Publishing), 2012/1433.
Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmail b. İbrahim Cu’fî. et-Târîhü’l-kebîr. 9 Cilt. Haydarabad, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1943/1362.
Ebû Mûsâ Muhammed b. Ömer el-Isfahânî. Müntehâ ragabâtü’s-sâmiîn fî avâlî ehâdîsi’t-tâbiîn. Dimeşk: Darü’l-Kütübi’l-Ehliyye ez-Zahiriyye, demirbaş no: 258, vr: 23.
Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah b. İshak İsfahani. Kitâbu Târîhi İsbahan. thk. Seyyid Kesrevi Hasan. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990/1410.
Gökalp, Murat. “G. H. A. Juynboll’un İsnadda Muammerûn’un Rolüne Dair İddialarına A‘meş- Ma‘rûr bin Süveyd Özelinde Eleştirel Bir Yaklaşım”. Dinî Araştırmalar, 10 (2001/4), 17-36.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi‘. Ma’rifetu ulûmi’l-hadîs ve Kemmiyeti ecnâsihî. thk. Ahmed b. Fâris es-Sellûm. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 2. Basım, 2010/1431.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Müttefik ve’l-müfterik. thk. Muhammed Sadık Aydın Hamidî. 3 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Kâdirî, 1997/1417.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sabit. Târîhu medîneti’s-selâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 17 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslamî, 2001/1422.
İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcani. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcud & Ali Muhammed Muavvaz. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Sikatüddin Ali b. Hasan b. Hibetullah. Târîhu medîneti Dımaşk. thk. Muhibbüddin Ebî Saîd Ömer b. Garâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1995/1415.
İbnü’l-Adîm, Ebü’l-Kâsım Kemâleddin Ömer b. Ahmed. Bugyetü’t-taleb fî târîhi Haleb. thk. Süheyl Zekkâr. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, t.y.
İbnü'l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed el-Bağdâdî. ed-Duafâ ve'l-metrûkîn. thk. Ebü'l-Fida Abdullah el-Kâdî. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1986/1406.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali. el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Ahmed Ata & Mustafa Abdülkadir Ata; tsh. Nuaym Zerzevir. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992/1412.
İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. el-Cerh ve’t-ta’dîl. 9 Cilt. Beyrut, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1952/1371.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed. Üsdü’l-gâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1989/1409.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcud & Ali Muhammed Muavvaz. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995/1415.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Kitâbu Nazmi’l-leâli bi’l-mieti’l-avâlî. thk. Kemâl Yusuf el-Hût. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990/1410.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 10 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2002/1423.
İbnü’l-Kayserânî, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Tâhir el-Makdisî. Mes’eletü’l-ulüv ve’n-nüzûl fi’l-hadîs. thk. Salâhuddîn Makbul Ahmed. Kuveyt: Mektebetü İbn Teymiyye, 1981/1401.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddin İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 14 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Maârif, 4. Basım, 1981/1401.
İbnü’n-Nedîm, Muhammed b. İshâk. el-Fihrist, trc. Ramazan Şeşen. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî. Ulûmü’l-hadîs li İbni’s-Salâh. thk. ve şerh Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-Fikr & Beyrut: Dârü’l-Fikri’l-Muâsır, 18. Basım, 2012/1433.
Juynboll, Gualtherus Hendrik Albert. “The Role of Mu’mmarūn in the Early Development of the Isnad”. Wiener Zeitschrift für die Kunde Morgenlandes, (1991), 155-75.
Juynboll, G.H.A.. Oryantalistik Hadis Araştırmaları Makaleler. çev. Mustafa Ertürk. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2. Basım, 2020.
Kurt, Rabia. Hadis Rivayetinde Muammerûn Olarak İsimlendirilen Râviler ve Rivayetleri. Maraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Kuzudişli, Bekir. Hadis Rivayetinde Aile İsnadları. İstanbul: İşaret Yayınları, 2007.
Kuzudişli, Bekir. “Hadis Tarih Araştırmalarında Mevzû İsnad Verilerinden Yararlanma İmkânı ve Sorunları”. EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 9/32 (2007), 89-104.
Küçük, Raşit. “İsnad”. Türkiye Diyanet Vakfı Diyanet İslam Ansiklopedisi. 23/154-9. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Kütübî, Salâhüddîn Muhammed b. Şâkir. Fevâtü'l-vefeyât. thk. İhsan Abbas. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, 1973.
Mizzî, Cemaleddin Yusuf b. Abdurrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşar Avvad Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1983/1403.
Okiç, M. Tayyip. Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler. Ankara: Atlas, 2017.
Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdullah. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnaûd & Türkî Mustafa. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2000/1420.
Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdurrahman. Fethü’l-mugîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs li’l-Irâkî. thk. Ali Hüseyin Ali. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sünne, 2003/1424.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Tedrîbü’r-râvi fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. thk. Muhammed Avvame. 5 Cilt. Medine: Darü’l-Yüsr & Cidde: Dârü’l-Minhâc, 2016/1437.
Tanrıverdi, Eyyüp. “Ebû Hâtim Es-Sicistânî’ye Göre Eski Arap Kültüründe “Muammerûn”: Uzun Ömürlüler Kategorisi”, Doğu Araştırmaları: Doğu Dil, Edebiyat, Tarih, Sanat ve Kültür Araştırmaları Dergisi = A Journal of Oriental Studies, 17 (2017/1), 5-37.
Yücel, Ahmet. Senedde ‘Uluvv-Nuzûl ve ‘Avâlîler. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1986.
Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mîzânü'l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed Bîcâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1963/1382.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. el-Mugnî fi’d-duafâ. thk. Nureddin Itr. 2 Cilt. Haleb: Dârü'l-Maârif, 1971.
Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaut & Muhammed Naîm el-Araksûsî. 23 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985/1405.
Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Târîhü’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhir ve’l-a’lâm. thk. Beşşar Avvâd Ma’rûf. 17 Cilt. Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslami, 2003/1424.