Din-Ahlâk İlişkisi Bakımından İslâm Erdem Etiği Tasnif Denemesi

Din-ahlâk ilişkisi din felsefesinin en önemli konularından biridir. Bu çalışmada din ve ahlâk arasındaki ilişki İslâm erdem etiği üzerinden değerlendirilmiştir. Bu kapsamda öncelikle ben ve ötekiyle ilişkili konumlarına göre on temel erdem önerilmiştir. On temel erdemden doğruluk, bilgelik, ölçülülük ve cesaret olmak üzere dört tane temel erdem başlangıç erdemleri; samimiyet sevgi, saygı ve güven şeklinde dört tane orta erdem süreç erdemleri ve son olarak da duyarlılık ve cömertlik şeklinde iki tane üst erdem sonuç erdemleri olarak isimlendirilmiştir. Sonra bu erdemlerin İslâmî arka planı incelenmiştir. Bu incelemeden hareketle adalet, hikmet, iffet, şecaat, ihlâs, muhabbet, takvâ, îmân, merhamet ve ihsan şeklinde on temel İslâmî erdem önerilmiştir. Ayrıca İslâmî erdemlerin insanî erdemlerin anlamlarını zenginleştirdiği ve geliştirdiği görülmüştür. Sonuç olarak din ve ahlâkın birbirlerinden bağımsız ama birbirleriyle bağlantılı olduğuna, dolayısıyla aralarındaki ilişkinin özgür bir uyumluluk olduğuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Din Felsefesi, Din-Ahlak İlişkisi, İslam Erdem Etiği, İnsani Erdem, İslami Erdem

The Classification Study of Islamic Virtue Ethics in Terms of The Relationship Between Religion and Morality

The relationship between religion and morality is one of the most important issues in the philosophy of religion. In this study, the relation between religion and morality is examined through Islamic virtue ethics. Within this scope, at first, ten essential virtues are proposed according to their positions related to the self and the other. Justice, wisdom, moderation, and courage, which are the four basic virtues of the ten essential virtues, have been entitled as the initial virtues; sincerity, love, respect and trust, which are the four central virtues of the ten essential virtues, have been entitled as the process virtues, and finally compassion and generosity, which are the two superior virtues of the ten essential virtues, have been entitled as the result virtues. Afterwards, the Islamic background of these virtues was researched. Based on this research, justice, ḥikma(hidden cause), chastity, bravery, ik̲h̲lāṣ(sincere commitment), fondness, taḳwā (piety), belief, mercy, and beneficence are proposed as the ten essential Islamic virtues. It is seen that Islamic virtues enrich and improve the meaning of humanistic virtues. As a result, it is deduced that religion and morality are independent but consistent, so the relationship between them is a free compatibility.

Keywords:

Philosophy of Religion, Relation between Religion and Morality, Islamic Virtue Ethics, Humanistic Virtues, Islamic Virtues.,

PDF

___

Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınları, 1997.
Ateş, Süleyman. “İhlas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/535-537. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Aydın, Mehmet. Din Felsefesi. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 7. Basım, 1999.
Bartley III, William Warren. Morality and Religion: New Studies in the Philosophy of Religion. London: Palgrave Macmillan, 1971.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nasr. b.y.: Dâru tavki’n-necât, 1422.
Cevizci, Ahmet. Etik: Ahlak Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 3. Basım, 2018.
Çağrıcı, Mustafa. “Adalet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/341-343. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
Çağrıcı, Mustafa. “Cömertlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/72-73. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
Çağrıcı, Mustafa. “İffet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/506-507. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Çağrıcı, Mustafa. “İhsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/544-546. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Çağrıcı, Mustafa. “Îsâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/490-491. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Çağrıcı, Mustafa. “Merhamet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/184-185. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
Çağrıcı, Mustafa. “Şecaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/402-403. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
Fahri, Macid. İslam Ahlâk Teorileri. çev. Muammer İskenderoğlu - Atilla Arkan. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
Gazali, Ebu Hamid Muhammed. İhyâu ‘Ulûmi’d-Dîn. çev. Ahmed Serdaroğlu. 3 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, t.y.
İbn Hazm. Ahlak. çev. Cemaleddin Erdemci - Hasan Hüseyin Bircan. İstanbul: Bilge Adam Yayınları, 2005.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed. Sünen. thk. M. Fuad Abdülbâkî. b.y: Daru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
İbn Miskeveyh. Ahlak Eğitimi, Tehzîbu’l-Ahlâk. çev. Abdulkadir Şener vd. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2018.
İbn Miskeveyh. Tehzîbu’l-Ahlâk. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
İbn Sina. Uyûnu’l-Hikme. Beyrut, Lübnan: Daru’l Kalem, 1980.
Kutluer, İlhan. “Hikmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/503-511. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
Kutluer, İlhan. “Muhabbet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/388-389. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
Müslim, Ebu’l-Hasan İbnü’l-Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. M. Fuat Abdülbâkî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l- Arabî, ts.
Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed. Sünen. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2001.
Özcan, Hanifi. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/216-219. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Plato. Euthyphro. Apology. Crito. Phaedo. Phaedrus. çev. Harold North Fowler. Cambridge: Harvard University Press, 2005.
Plato. The Dialogues of Plato. çev. Benjamin Jowett. London: Humphrey Milford: Oxford University Press, Reprinted., 1892.
Platon. Devlet. çev. Sabahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 37. Basım, 2018.
Sinanoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/212-214. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Tirmizi, Muhammed b. İsa. Sünen. thk. A. Muhammed Şakir. Mısır: Matabaatü Mustafa, 1975.
Uludağ, Süleyman. “Muhabbet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/386-388. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
Uludağ, Süleyman. “Takvâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/484-486. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
Wainwright, William J. Religion and Morality. Aldershot, England; Burlington, VT: Ashgate, 2005.
Yaran, Cafer Sadık. Ahlak ve Etik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
Yaran, Cafer Sadık. Din Felsefesine Giriş. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Basım, 2018.
Yaran, Cafer Sadık. İslam Ahlak Felsefesine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2. Basım, 2012.
Yaran, Cafer Sadık. Müslümanın Edinmesi Gereken Ahlâki Erdemler. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
Genel Türkçe Sözlük. Erişim: 18 Ocak 2021. https://sozluk.gov.tr.