AHMED B. HANBEL’İN FAKİHLİĞİYLE İLGİLİ TARTIŞMALAR

ÖZBu çalışma, Ahmed b. Hanbel’in fakihliği ile ilgili tartışmaların sosyo-politikarka planını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ahmed b. Hanbel, herkes tarafındanbir muhaddis olarak kabul edilmekle beraber, onun fakihliği tartışmakonusu olmuştur. Esasında Ahmed b. Hanbel, fakih olmak gibi bir iddiaya sahipolmamış, fıkıh ile ilgili herhangi bir eser telif etmemiş ve yaşadığı dönemde deböyle bir tartışma gündeme gelmemiştir. Mihne sürecinin Ehl-i Hadis’in zaferiylesonuçlanması, hadis ile fıkhın eşitlenmesine ve Ahmed b. Hanbel’in de fakiholarak şöhret kazanmasına neden olmuştur. Bu durum, Ahmed b. Hanbel’in vefatındanbirkaç asır sonra bile onun fakih olup olmadığı ile ilgili tartışmalarıngündeme gelmesine yol açmıştır. Ahmed b. Hanbel’den sonra oluşumu tamamlananHanbeli mezhebinin mensupları, Ahmed b. Hanbel’in fakihliğini ortayakoymaya çalışmış ve bunu kabul etmeyenleri de baskı altına almışlardır.Çalışmamızda öncelikle sözü edilen tartışmaların tarihi arka planı tesbit edilecek,ardından Ahmed b Hanbel’i fakihler arasında saymayan kimselerden sözedilecektir. Daha sonra Ahmed b.Hanbel’in fakih olarak kabul edilmeme sebeplerive fakihliğini ispatlama çabaları üzerinde durulacaktır.Anahtar Kelimeler: Ahmed b. Hanbel, Mihne, Fakih, Muhaddis.ABSTRACTThe Arguments Related with Ahmad. b. Hanbal’s Jurist PersonalityThis study aims to determine socio-political background of argumentsregarding Ahmad b. Hanbal’s jurist personality. Ahmad b. Hanbal is accepteda muhaddith by every scholar; however, his jurist personality became a matterof debate. Fundamentally, Ahmad b. Hanbal did not have any claim as being afaqîh, accommodate any publication related with Fiqh, and such a debate did not become a current issue in the period which he lived. Ending of the Mihna processwith victory of Ahl al-Hadith caused that hadith get up with fiqh, and Ahmadb. Hanbal gained a reputation as a faqîh. This situation conduced the debateswhich is related whether he is a faqîh or not to acquire currency even after a fewcenturies since passing of Ahmad b. Hanbal. After Ahmad b. Hanbal, members ofHanbalism which is fully formed made effort to present his jurist personality andthey tried to suppress people who did not accept this argument.In our research, the debates of historical background will be determined, afterit will be presented some people who do not accept Ahmad b. Hanbal as a faqîh.Afterwards, it will be emphasized on the reasons related with Ahmad b. Hanbal isconsidered as a faqîh and the efforts related with proving his jurist personality.Keywords: Ahmad b. Hanbal, Mihna, Faqîh, Muhaddith.

Anahtar Kelimeler:

Ahmed b. Hanbel, Mihne, Fakih, Muhaddis

The Arguments Related with Ahmad. b. Hanbal’s Jurist Personality

The Arguments Related with Ahmad. b. Hanbal’s Jurist PersonalityThis study aims to determine socio-political background of arguments regarding Ahmad b. Hanbal’s jurist personality. Ahmad b. Hanbal is accepted a muhaddith by every scholar; however, his jurist personality became a matter of debate. Fundamentally, Ahmad b. Hanbal did not have any claim as being a faqîh, accommodate any publication related with Fiqh, and such a debate did not become a current issue in the period which he lived. Ending of the Mihna process with victory of Ahl al-Hadith caused that hadith get up with fiqh, and Ahmad b. Hanbal gained a reputation as a faqîh. This situation conduced the debates which is related whether he is a faqîh or not to acquire currency even after a few centuries since passing of Ahmad b. Hanbal. After Ahmad b. Hanbal, members of Hanbalism which is fully formed made effort to present his jurist personality and they tried to suppress people who did not accept this argument.In our research, the debates of historical background will be determined, after it will be presented some people who do not accept Ahmad b. Hanbal as a faqîh. Afterwards, it will be emphasized on the reasons related with Ahmad b. Hanbal is considered as a faqîh and the efforts related with proving his jurist personality

Keywords:

Ahmad b. Hanbal, Mihna, Faqîh, Muhaddith,

PDF

___

Abdülmecîd Mahmûd Abdülmecîd, el-İtticahâtü’l-Fıkhiyye ‘İnde Ashâbi’l-Hadîs fî’l- Karni’s-Sâlis el-Hicrî, Mektebetü’l-Hâncî, Kahire, 1399/1979.
Akyüz, Vecdi, “Asîlî”, DİA, III, 482.
Ammâra, Muhammed, Teyyârâtu’l-Fikri’l-İslâmî, Dâru’ş-Şurûk, Kahire, 1418/1997
Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Hadisevi, İstanbul, 2006.
Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Hatîb, Târîhu Bağdâd, thk.: Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut, 1422/2001.
Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali, es-Sünenü’l-Kübrâ, thk.: Muhammed Abdulkadir ‘Atâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1424/2003.
Brockelmann, Carl, Târîhu’l-Edebi’l-Arabî (GAL), çev.: Abdulhalim en-Neccâr, Dâru’l- Me’ârif, Kahire, t.y..
Crone-Hinds, Patricia-Martin, God’s Caliph: Religious Authority in the First Centurie- sof Islam, Cambridge University Press, Cambridge, 1986.
Çavuşoğlu, Ali Hakan, “Cristopher Melchert ve Mezheb: Gelenekçi Bir Oryantalistin İslâm Hukuk Tarihi ve Ehl-i Sünnet Yorumu”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 4, 2004, ss. 287-319.
Ebû Nu’aym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah, Hilyetü’l-Evliyâ’ ve Tabakâtu’l-Asfiyâ’, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1409/1988.
Ebû Zehra, Muhammed, İbn Hanbel Hayâtuhu ve ‘Asruhu Ârâûhu ve Fikhuhu, Dâru’l- Fikru’l-‘Arabî, Kahire, t.y..
Te’sîsü’n-Nazar, thk.: Mustafa Muhammed ed-Dımaşkî, Dâru İbn Zeydûn, Beyrut, t.y..
Fueck, J., “The Role of Traditionalism in Islam”, Merlin L. Swartz (Ed.), Studies on Islam, (ss. 99-122), Oxford University Press, New York&Oxford, 1981. 63 İbn Abdilberr, el-İntikâ’, s. 136. 64 İbn Abdilberr, el-İntikâ’, s. 706. 65 İbn Abdilberr, el-İntikâ’, s. 127-128; Macdonald, Development of Muslim Theology, s. 127
128; Makdisi, George, Orta Çağ’da Yüksek Öğretim İslam Dünyası ve Hristiyan Batı, (çev.:
A. Hakan Çavuşoğlu, H. Tuncay Başoğlu), Gelenek Yayınları, İstanbul 2004, s. 46; a.mlf.,
İslâm’ın Klasik Çağında Din Hukuk Eğitim, s. 340.
Ghazzal, Zouhair, “Ulema: Statüsü ve İşlevi”, Youssef M. Choueiri (Haz.), Ortadoğu Tarihi Dini, Siyasi, Kültürel ve Ekonomik Perspektiften..., (ss. 83-102), İngilizceden çev.: Fethi Aytuna, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 2011.
Goldziher, Ignaz, “Ahmed b. Muhammed b. Hanbel”, İ.A., I, 170-173.
Gürkan, Menderes, “Hanbeli Fıkıh Usulünün Doğuşu ve Gelişimi-I”, Erciyes Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 2000, 453-473.
Hallaq, Wael B., “Early Ijtihâd and the Later Construction of Authority”, Lawrence I. Conrad (General Ed.), The Formation of Islamic Law, (ss. 317-349), Ashgate Publishing, Aldershot, 2004.
Hallaq, Wael B., The Origins and Evolution of Islamic Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2005.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf en-Nemerî, el-İstizkâr, thk: Abdülmu’tî Emin Kal’acî, Dâru Kuteybe, Beyrut, 1414/1993.
İbn Ebî Ya’lâ el-Ferrâ’, Ebu’l-Hüseyin Muhammed, Tabakâtu’l-Hanâbile, thk.: Abdur- rahman b. Süleymân el-Useymin, Mektebetü’l-Ubeykân, Riyad, 1425/2005.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed, İ’lâmü’l-Muvakki’în an Rabbi’l-Alemîn, thk.: Tahâ Abdürraûf Sa’d, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1973.
İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim ed-Dineverî, el-Me’ârif, thk.: Servet ‘Akkâşe, Dâru’l- Me’ârif, Kahire, 1388/1929.
İbn Receb, Zeynüddîn Abdurrahman b. Ahmed, ez-Zeyl ‘alâ Tabakâti’l-Hanâbile, thk.: Abdurrahamn b. Süleyman b. el-Useymin, Mektebetü’l-Ubeykân, Riyad 1425/2005.
İbn Receb, Zeynüddîn Abdurrahman b. Ahmed, Şerhu İleli’t-Tirmizî, thk.: Hemmâm Abdurrahîm Sa’îd, Mektebetü’l-Menâr, Ürdün, 1407/1987
İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebî’l-Hasan Ali b. Ebî’l-Kerem Muhammed b. Abdülkerim, el- Kâmil fî’t-Târîh, tsh.: Muhammed Yusuf ed-Dekkâk, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1407/1987.
İşcan, Mehmet Zeki, “Kelam Ezeli İse Din Mahallidir Ezeli Kelamın Düşünsel, Siya- sal, Sosyal Sonuçları Üzerine”, M. Mahfuz Söylemez (Ed.), Mihne Süreci ve İslami İlimlere Etkisi, (ss. 217-226), Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2012.
Kandemir, M. Yaşar, “Ahmed b. Hanbel”, DİA, II, 75-80.
Karaman, Hayreddin, “Ahmed b. Hanbel”, DİA, II, 80-82.
Koca, Ferhat, “Hanbeli Mezhebi”, DİA, XV, 525-547.
Laoust, Henry, “Le Hanbalisme Sous le Califat de Bagdad (241/855-656/1258)”, Revue des Etudes Islamiques, 27, 1959, 67-128.
Macdonald, Duncan B., Development of Muslim Theology, Jurisprudence and Constitu- tional Theory, Darf Publishers Limited, London, 1985.
Makdisî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed, Ahsenü’t-Tekâsîm fî Ma’rifeti’l-Ekâlîm, E. J. Brill, Leiden, 1906.
Makdisi, George, İslâm’ın Klasik Çağında Din Hukuk Eğitim, çev.: Hasan Tuncay Başoğlu, Klasik, İstanbul, 2007.
Makdisi, George, Orta Çağ’da Yüksek Öğretim İslam Dünyası ve Hristiyan Batı, çev.: A. Hakan Çavuşoğlu, H. Tuncay Başoğlu, Gelenek Yayınları, İstanbul 2004.
Matroudi, Abdul Hakim I., The Hanbali School of Law and Ibn Taymiyyah: Conflict or Conciliation, Routledge, London&New York, 2006.
Melchert, Christopher, “Ibn Mujâhid and the Establishment of Seven Qur’anic Rea- dings”, Studia Islamica, 91, 2000, 5-22.
Melchert, Christopher, “Traditionist-Jurisprudents and the Framing of Islamic Law”, Islamic Law and Society, 8 (3), 2001, 383-406.
Melchert, Christopher, Ahmad ibn Hanbal, Oneworld Publications, Oxford, 2006.
Melchert, Christopher, The Formation of The Sunni Schools of Law 9th-10th Centuries C.E., Brill, Leiden&New York&Köln, 1997.
Mez, Adam, Onuncu Yüzyılda İslâm Medeniyeti İslâm’ın Rönesansı, çev.: Salih Şaban, İnsan Yayınları, İstanbul, 2000.
Numan b. Muhammed, el- Kâdî, İhtilâfu Usûli’l-Mezâhib, thk.: Mustafa Ğâlib, Dâru’l-Endülüs, Beyrut 1983, s. 127.
Özmen, Ramazan, “Doğuşundan Tedvînine Hanbelî Fıkıh Usûlü Geleneği ve Özgün- lük Sorunu”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 11, 2008, 189-216.
Özmen, Ramazan, Hanbelî Mezhebi Fıkıh Usûlcülerinin Hadis/Sünnet Metodolojısi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2004.
Özpınar, Ömer, Hadîs Edebiyatının Oluşumu, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2005.
Patton, Walter M., Ahmad b. Hanbal and the Mihna: A Biography of the Imâm Inc- luding an Account of the Mohammedan Inquistion Called the Mihna,218-234 A.H., E. J. Brill, Leiden, 1897.
Sa’dî Ebû Ceyb, Ahmed b. Hanbel: es-Sîre ve’l-Mezheb, Dâru İbn Kesîr, Dımaşk, 1998/1418.
Sâlih b. Ahmed b. Hanbel, Ebu’l-Fadl, Sîretü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk. tlk.: Fûâd b. Abdulmün’im Ahmed, Dârü’s-Selef, Riyâd, 1415/1995.
Semerkandî, Alâüddîn, Tuhfetu’l-Fukahâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1405/1984.
Sorman, Guy, Rifaa’nın Çocukları Müslüman Modernler, çev.: Pulat Tacar, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2006.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, İhtilafu’l-Fukahâ’, Dâru’l-Kutibi’l-İlmiyye, Beyrut t.y..
Tûfî, Ebü’r-Rebî’ Necmeddin Süleyman b. Abdülkavî, Şerhu Muhtasari’r-Ravda, thk.: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1987/1407.
Türkî, Abdullah b. Abdilmuhsin, “el-Mezhebu’l-Hanbelî Menhecuhu’l-Fıkhî ve Eşhe- ru Ricâlihi”, ed-Dirâsâtu’l-İslamiyye, 23 (2), 1408/1988, 5-29.
Türkî, Abdullah b. Abdilmuhsin, Usûlu Mezhebi’l-İmâm Ahmed Dirâsetün Usûliyyetün Mukarenetün, Müessesetü’r-Risâle, y.y., 1410/1990.
Vikor, Knut, Between God and The Sultan: A History of Islamic Law, Oxford Univer- sity Press, New York, 2005.
Zehebî, Şemsüddîn Ebî Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyer-u A’lâmi’n- Nubelâ’, thk.: Şuayb el-Arnaût, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 1402/1982.