1894'te Vatikan’da Yapılan Birlik Temalı Konferansın Roma Katolik Kilisesi ile Doğu Katolik Kiliseleri Üzerindeki Etkisi ve Osmanlı Devleti’ne Yansımaları

Bu çalışmanın amacı 1894 yılında Vatikan’da gerçekleşen birleşim temalı konferansın Doğu ve Batı Kiliseleri açısından önemini farklı boyutlarıyla ortaya koymaktır. Papa XIII. Leo’nun Haziran 1894’teki davet mektubuyla başlayan bu süreç hem Batı kamuoyunda hem de Osmanlı’da önemli yankı uyandırmıştır. Konferansa katılacak olan dini liderlerin Osmanlı topraklarında yaşayan Doğu Katolik Kilisesi/Uniat mensuplarından olmaları Osmanlı Hükümetinin de konuya hassasiyet göstermesine neden olmuştur. Osmanlı Arşiv Belgelerinde “Şark Kiliseleri Meselesi,” “Şark ve Roma Kiliselerinin Birleştirilmesi” başlıklarıyla ele alınan konferans gündemi, dönemin Batı kaynaklı gazetelerinde ise daha çok “Kiliseler Birliği,” “Papa ve Doğu Kiliseleri” başlıklarıyla gündeme konu olmuştur. Konferansa ve onun amaçladığı hedeflere her bir kesim kendi zaviyesinden bakarak ona göre bir pozisyon almıştır. Bazı çevreler, kiliselerin birleşimine yönelik çabaları dini liturji bağlamında yorumlarken, diğer başkaları ise girişimlerin Papalığın merkezi gücünü kuvvetlendirmeye yönelik olarak değerlendirmiştir. Osmanlı Arşiv Belgeleri ve dönemin gazeteleri ışığında yapılan bu çalışmada, 1894 yılının kasım ayında Vatikan’da gerçekleşen konferans, öncesi ve sonrası ile birlikte ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dinler Tarihi, Vatikan, Osmanlı, Uniat Kiliseler, Orientalium Dignitas, Praeclara Gratulations

The Effect of the Union Themed Conference Held in the Vatican in 1894 on the Roman Catholic Church and the Eastern Catholic Churches and its Reflections on the Ottoman State

The aim of this study is to reveal the importance of the conference themed unity, which was held in the Vatican in 1894, in terms of Eastern and Western Churches, with different dimensions. This process, which started with Pope Leo's invitation letter in June 1894, had a great impact both in the Western public opinion and in the Ottoman Empire. The fact that the religious leaders who will attend the meeting were members of the Eastern Catholics living in the Ottoman lands caused the Ottoman Government to pay attention to the issue. In the Ottoman Archive Documents, the conference agenda was handled with the titles of “The Issue of the Eastern Churches” and “Unification of the Eastern and Roman Churches,” while it was the subject of the agenda with the titles of “The Union of Churches,” “Pope and the Eastern Churches” in the Western newspapers of the period. Each group looked at the conference and its aims within the framework of their own view and took a position accordingly. This study, which was prepared in the light of Ottoman Archive Documents and newspapers of the period, was discussed together with the conference that took place in the Vatican in November 1894.

Keywords:

History of Religions, Vatican, Ottoman, Uniat Churches, Orientalium Dignitas, Praeclara Gratulations,

PDF

___

Attwater, Donald. The Catholic Eastern Churches. London: The Bruce Publishing, 1935.
BOA (Osmanlı Arşivi), Ali Emiri Selim III [AE.SSLM.III]: No. 205, Gömlek No. 12185.
BOA. Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Kalemi [A.DVN]: No. 23, Gömlek No. 99.
BOA. Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Name-i Hümayun Kalemi [A.DVN.NMH]: No. 4, Gömlek No. 12.
BOA. Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Sicilleri Mühimme Defterleri [A.DVNSMHM.d]: No. 115, Gömlek No. 1433.
BOA. Bab-ı Asafi Vakanüvislik Kalemi [A.VKN]: No. 1, Gömlek No. 12.
BOA. Babıali Evrak Odası Evrakı [BEO], No. 219, Gömlek No. 16358; No. 357, Gömlek No. 6762; No. 520, Gömlek No. 38993.
BOA. Cevdet Adliye [C.ADL]: No. 25, Gömlek No. 1502; No. 91, Gömlek No. 5483.
BOA. Cevdet Dahiliye [C.DH]: No. 138, Gömlek No. 6898.
BOA. Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi [DH.MKT]: No. 1802, Gömlek No. 49.
BOA. Hariciye Nezareti İdare [HR.İD]: No. 2041, Gömlek No. 2.
BOA. Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı [HR.MKT], No. 218, Gömlek No. 87; No. 696, Gömlek No. 40.
BOA. Hariciye Nezareti Petersburg Sefareti [HR.SFR.1]: No. 97, Gömlek No. 69; No. 98, Gömlek No. 46.
BOA. Hariciye Nezareti Siyasî Kısmı Belgeleri [HR.SYS]: 28, Gömlek No. 86; No. 28, Gömlek No. 95; No. 1318, Gömlek No. 39; No. 1768, Gömlek No. 48; No. 1768, Gömlek No. 51; No. 1769, Gömlek No. 56; No. 1782, Gömlek No. 53; No. 1785, Gömlek No. 11; No. 1785, Gömlek No. 12; No. 1785, Gömlek No. 13; No. 1785, Gömlek No. 14; No. 1785, Gömlek No. 15; No. 1785, Gömlek No. 16; No. 1786, Gömlek No. 38.
BOA. Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı [HR.TO]: HR.TO. 88, Gömlek No. 49; HR.TO, No. 346, Gömlek No. 25; No. 427, Gömlek No. 47.
BOA. İbnülemin Maliye [İE.ML]: No. 12, Gömlek No. 1040.
BOA. İrade Hususi [İ.HUS]: No. 9, Gömlek No.34.
BOA. İrade Meclis-i Mahsus [İ.MMS]: No. 9, Gömlek No. 370; No. 41, Gömlek No. 1665.
BOA. Meclis-i Vükela Mazbataları [MV]: No. 66, Gömlek No.35; No. 11, Gömlek No. 76.
BOA. Sadaret Eyalet-i Mümtaze Cebel-i Lübnan Evrakı [A.MTZ.CL]: No. 1, Gömlek No. 39.
BOA. Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı [A.}MKT.MHM]: No. 748, Gömlek No. 14.
BOA. Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı [A.MKT.MHM]: No. 491, Gömlek No. 65.
BOA. Yabancı Arşiv Bulgaristan [YB.04]: No. 2, Gömlek No. 93.
BOA. Yıldız Perakende Evrakı Adliye ve Mezahib Nezareti Maruzatı [Y.PRK.AZN]: No. 6, Gömlek No. 78.
BOA. Yıldız Perakende Evrakı Arzuhal Jurnal [Y.PRK.AZJ]: No. 28, Gömlek No. 23.
BOA. Yıldız Perakende Evrakı Elçilik Şehbenderlik ve Ateşemiliterlik [Y.PRK.EŞA]: No. 29, Gömlek No. 43.
BOA. Yıldız Perakende Evrakı Hariciye Nezareti Maruzatı [Y.PRK.HR]: No. 5, Gömlek No. 51.
BOA. Yıldız Perakende Evrakı Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mabeyn Mütercimliği [Y.PRK.TKM]: No. 33, Gömlek No. 55.
BOA. Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı [Y.A.HUS]: No. 291, Gömlek No. 2; No. 291, Gömlek No. 95; No. 312, Gömlek No. 8; No. 314, Gömlek No. 35.
Çoban, Bekir Zakir. Geçmişten Günümüze Papalık. İstanbul: İnsan Yayınları, 2009.
Engelhardt. Tanzimat ve Türkiye. çev. Ali Reşat. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1999.
Fortescue, Adrian. The Uniate Eastern Churches. London: Burns Oates & Washbourne, 1923.
Frazee, Charles A. Katolikler ve Sultanlar Kilise ve Osmanlı İmparatorluğu 1453-1923. çev. Cemile Erdek. İstanbul: Küre Yayınları, 2009.
Guilday, Peter. “The Sacred Congregation de Propaganda Fide (1622–1922)”. The Catholic Historical Review 6/4 (1921), 478-494.
Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2. Basım, 2003.
L’itali. “L’union des Eglises” (29 Kasım 1894).
Levant Herald. “Encore La Question Armenienne Catholique” (04 Haziran 1870).
Levant Herald. “La Question Armeno-Catholique” (26 Mayıs 1870).
Levant Herald. “Les Armeniens Catholiques” (14 Ocak 1871).
Maggiolini, Paolo. “Changes and Developments of the Latin Patriarchate and the Melkite Catholic Church in the Post-Great War Lands of Palestine and Transjordan”. Social Sciences and Missions 32 (2019), 239-280.
Nicault, Catherine. Kudüs (1850–1948), trc. Estreya Seval Vali. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
Sabah Gazetesi (07 Şubat 1308). Sayegh, Maximos IV. The Eastern Churches and Catholic Unity. New York: Herder and Herder, 1963.
Taşpınar, İsmail. “Maruniler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 28/71-72. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Taşpınar, İsmail. “Maruniler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003, 28/71-72.
The Holy See. “Leone XIII Lettera Apostolica Praeclara Gratulationis”. vatican.va. Erişim 18 Ocak 2023. https ://ww w.vat ican. va/co ntent /leo- xiii/ it/ap ost_letter s/doc ument s/hf_ l-xii i_apl 1894 0620_ praec lara- gratu latio nis.h tml
The Holy See. “Lettera Apostolica Orientalium Dignitas Del Sommo Pontefice Leone XIII”. vatican.va. Erişim 21 Ocak 2023. https ://ww w.vat ican. va/content/leo- xiii/ it/ap ost_l etter s/doc ument s/hf_ l-xii i_apl 1894 1130_ orien taliu m-dig nitas .html.
The Holy See. “The Congregation For The Evangelization of Peoples”. vatican.va. Erişim 13 Ocak 2023. https ://ww w.vat ican. va/ro man_c uria/ congr egations/c evang /docu ments /rc_c on_ce vang_ 20100 524_p rofil e_en. html.
The Times. “The Eastern Churches” (26 Ekim 1894), 5.
The Times. “The Eucharistic Congress At Jerusalem” (12 Haziran 1893), 5.
The Times. “The Roman And Eastern Churches Conference” (25 Ekim 1894), 5.
Whooley, John. “The Armenian Catholic Church: A study In History and Ecclesiology”. HeyJ XLV (2004).