Kur’ân’a Göre İhtilaf Olgusu ve İslâmî Referansların Göç Bağlamında Kullanılması / The Concept of Controversy in the Quran and Using Islamic References in terms of Migration / ظاهرة الاختلاف من المنظور القرآني والاستشهادات الإسلامية المعاصرة حول الهجرة

Bir insanın diğerinden söz ve davranış bakımından farklı olması şeklinde kapsamlı biçimde tarif edilen ihtilaf, hayatın birçok safhasında kendini göstermektedir. Temeli insanın fıtratına ve sosyolojik varlık olmasına dayanan bu olgu, birçok boyutta karşımıza çıkmaktadır. Bugün dünya üzerinde birçok çatışma, ayrışma, tecrit, sürgün, hicret, savaş ve benzeri süreçler yaşanmaktadır. Ülkemizin güneyinde meydana gelen çatışmalar ve insanlık dramı, esasında insanların yaşadığı ihtilaf olgusunun bir sonucudur. Suriye’deki çatışmalar ve gelişmelere paralel olarak göç, sığınma, göçmen ve sığınmacı gibi kavramlar ülkemizde ve İslam âleminde Kur’ânî kavramlarla ilişkilendirilmeye ve yardım kampanyalarında bu konudaki nasların referans gösterilmesine neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Kur'ân, ihtilaf, göç, hicret, ensar

The Concept of Controversy in the Quran and Using Islamic References in terms of Migration

Difference, described inclusively as one’s being different from another in terms of speech and manner, reveals itself in various stages of human life. Based on human nature and sociological entity of human, this phenomenon surfaces in several dimensions. In today’s world we experience many wars, conflicts, disagreements, exile, migration, war, etc. The Syrian crisis, one of the world’s worst disasters happening across the south eastern border of Turkey, is the result of the phenomenon of difference. The concepts of migration, refugee, and migrant and asylum seeker are associated concepts within the Quran and thereby leading aid campaigns to refer to these principles on the issue.

Keywords:

Quran, difference, migration, hijra, ansar,

PDF

___

Kur'ân-ı Kerîm.

Âlûsî, Ebu’s-Senâ Şihâbuddin Mahmud İbn Abdullah (ö. 1270/1854), Rûhu'l-ma‘ânî fî tefsîri’l-Kur'ân’i’l-azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî (nşr. Ali Abdulbari Atiyye), I-XV, Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, Birinci Baskı, Beyrut 1994.

Arslantürk, Zeki, Amman, M. Tayfun, Sosyoloji, Çamlıca Yayınları, Dördüncü Baskı, İstanbul 2001.

Asım Efendi, Seyyid Ahmed (ö. 1235/1820), Kâmus Tercümesi, I-IV, Matbaa-i Bahriyye, İstanbul 1304.

Batalyevsî, Ebû Muhammed Abdullah İbn Muhammed (ö. 521/1127), el-İnsâf fi’t-tenbîh ale’l-meâni ve’l-esbâbi’l-leti evcebet (nşr. Muhammed Rıdvân ed-Dâye), Daru’l-fikr, Dımaşk 1983.

Baysa, Hüseyin, “İslâm Hukukundaki Himaye Geleneği Muvacehesinde Mültecilik Sistemi”, II. Uluslararası Ortadoğu Konferansları, Kilis 2016.

Bedr Elmas, el-İhtilâf esbâbuhu ve davâbidutuhu, Havliyye Kulliyyeti’da’veti’l-İslâmiyye 2002.

Beğavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes’ud el-Ferrâ (ö. 516), Maâlimu’t-Tenzîl fi’t-tefsîr ve’t-te’vil, I-V, Dâru’l-fikr, Beyrut 1985.

Beğavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes’ud el-Ferrâ (ö. 516), Meâlimu’t-tenzîl (nşr. Muhammed Abdullah en-Nemr ve diğerleri), I-VIII, Riyad 1993.

Cemâl Fâruk Cibrîl Mahmûd, “Ehemmiyyetu murââti edebi’l-ihtilâf fî mesâili’l-ilm ve’d-dîn”, Havliyye Kulliyyeti’d-da’veti’l-İslâmiyye, Merkezu’l-havlî, Nasr 1998.

Cevherî, Ebû Nasr İsmail İbn Hammâd (ö. 400/1009), es-Sıhâh tâcu’l-lüğa ve sıhâhi’l-arabiyye (nşr. Ahmed Abdulğafûr Atâr), I-VII, Dâru’l-ılm li’l-melâyin, Birinci Baskı, Beyrut 1990.

Cide, Ömer, “Ortadoğu’da Göçü Tetikleyen Savaşların Nedeni Olarak Din”, II. Uluslararası Ortadoğu Konferansları, Kilis 2016.

Cürcânî, Seyyid Şerîf, et-Ta'rifât, Dâru’l-kutubi’l-ılmiyye, Beyrut 1983.

Cürcânî, Seyyid Şerîf, Şerhu’l-Mevâkıf (Abdurrahman Umeyra), I-III, Dâru’l-Cîl, Birinci Baskı, Beyrut 1998.

Çınar, Mahmut, “Yesrib'e Göç’ten Türkiye'ye Göç’e Sosyolojik ve Teolojik Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme”, II. Uluslararası Ortadoğu Konferansları, Kilis 2016.

Eren, Erol, Yönetim ve Organizasyon, Beta Yayınları, Beşinci Baskı, İstanbul 2001, s. 544.

Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed İbn Ya’kûb (ö. 817/1414), Basâiru zevi’t-temyîz fi latâifi’l-Kitâbi’l-Azîz (nşr. Muhammed Ali el-Bahhâr), I-VI, Mektebetu’l-irşâd, Birinci Baskı, İstanbul 1996.

Hökelekli, Hayati, “Fıtrat”, DİA, XIII, İstanbul 1995.

http://www.kilismuftulugu.gov.tr.

İbn Abbâd, Ebu’l-Kâsım İsmail (ö. 385/995), el-Muhît fi’l-luğa (nşr. Muhammed Hasen Al Yasin), I-XI, Âlemü’l-kütüb li’l-melâyin, Birinci Baskı, Beyrut 1994.

İbn Abidinzâde, Alâuddin Muhammed İbn Muhammed ed-Dımaşkî (ö. 1306/1889), Kurretu uyûni’l-ahyâr li tekmileti Reddi’l-muhtâr, I-VIII, Âmire, İstanbul 1307.

İbn Âşûr, Muhammed Tahir (ö. 1394/1973), Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr, I-XXX, Dâru Suhnûn, Tunus, ts.

İbn Haldûn, Abdurrahman İbn Muhammed (ö. 808/1406), Mukaddime (nşr. Derviş el-Cüveydî), el-Mektebetu’l-asriyye, Birinci Baskı, Beyrut 1995.

İbn Kayyim, Ebû Abdullah Şemsuddin el-Cevziyye (ö. 751/1350), es-Savâiku’l-mürsele ale’l-cehmiyye ve’l-muattıla, I-IV, Dâru’l-âsıme, Riyâd ty.

İbn Kayyim, Ebû Abdullah Şemsuddin el-Cevziyye (ö. 751/1350), Zâdu'l-maâd fi heydi hayri’l-ıbâd (nşr. Şuayb Arnâvût), I-VI, Müessesetu’r-risâle, Beyrut 1987.

İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail (ö. 774/1373), Tefsîru’l-Kur’ân’i’l-Azîm (nşr. Sâmi İbn Muhammed es-Selâme), I-VIII, Dâru tîbe, Riyad 1997.

İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah İbn Müslim (ö. 276/889), Ğarîbu’l-Kur'ân (nşr. Seyyid Ahmed Sakar), Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, Beyrut 1978.

İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed İbn Mukrim (ö. 711/1311), Lisânu’l-Arap, I-XV, Dâru’l-fikr, Birinci Baskı, Beyrut, ts.

İbn Mülakkın, Sirâcuddîn Ebû Hafs (ö. 804/1401), Tefsîru’l-ğarîbi’l-Kur'ân (nşr. Semir Tâhâ Meczûb), Birinci Baskı, Âlemu’l-kütüb, Beyrut 1978.

İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed (ö. 1328/728), Minhâcu’s-sunneti’n-nebeviyye, I-IV, el-Mektebetu’l-ılmiyye, Beyrut ts.

İhvânu’s-Safâ, Rasâilu İhvâni's-Safâ (nşr. Ârif Tâmir), I-V, Menşûrâtu Uveydât, Beyrut-Pâris 1995.

İsfehânî, Râğıb Ebu’l-Kâsım Hüseyin İbn Muhammed (ö. 502/1108), Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân (nşr. Adnân Dâvûdî), Dâru’ş-Şâmiyye-Dâru’l-kalem, Birinci Baskı, Beyrut-Dımaşk 1992.

Karadâvî, Yûsuf el-Karadâvî, İhtilaflar Karşısında İslâmî Tavır (trc. Osman Arpaçukuru), İlke Yayıncılık, İkinci Baskı, İstanbul 1996.

Kermî, Hasen Saîd, el-Hâdî ilâ lugati’l-Arap, I-IV, Dâru Lübnan, Birinci Baskı, Beyrut 1991.

Mecdî Abdulğaffâr Habîb, el-Hilâf beyne’d-duât ve mazâhiruhu ve esbâbuhu ve ılâcuhu, Havliyye Kulliyeti usûli’d-dîn (2005), yy.

Merâğî, Ahmed Mustafa (ö. 1364/1945), Tefsîru’l-Merâğî, I-X, Dâru’l-fikr. ys. ts., II, 122.

Muhammed Ebû Zehra, İbn Ahmed İbn Mustafa (ö. 1394/1974), İslâm’da İtikadî, Siyasî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi (trc. Sıbğatullah Kaya), Yeni Şafak Yayınları, İstanbul ts.

Muhammed Esed (ö. 1413/1992), Kur’ân Mesajı Meal-Tefsîr (trc. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk), I-III, İkinci Baskı, İşaret Yayınları, İstanbul 1997.

Münâvî, Zeynuddin Muhammed (ö. 1031/1622), Feydu’l-kadîr şerhu Câmii’s-sağîr (nşr. Ahmed Abdusselam), I-VI, Dâru’l-âsıme, Riyad h. 1409.

Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc, Sahîhu Müslim, (nşr. Muhammed Fuad Abdulbaki), I-V, Dâru’l-hadis, Kahire 1991.

Nevin A. Mustafa, İslâm Siyâsî Düşüncesinde Muhalefet (trc. Vecdi Akyüz), İz Yayıncılık, Birinci Baskı, İstanbul 1990.

Râzî, Fahruddin Ebû Abdillah Muhammed İbn Ömer (ö. 606/1209), Mefâtîhu’l-ğayb, I-XXXII, Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, Birinci Baskı, Beyrut 1990.

Reşîd Rızâ (ö. 1354/1935), Tefsîru’l-Menâr, I-XII, el-Heyetu’l-Mısriyyeti’l-âmme li’l-kitâb, yy. 1983.

Semîn Halebî, Ahmed İbn Yûsuf (ö. 756/1355), Umdetu’l-huffâz fî tefsîri eşrafi’l-elfâz (nşr. Muhammed et-Tuncî), I-IV, Âlemu’l-kütüb, Birinci Baskı, Beyrut 1993.

Seyyid Kutub (ö. 1386/1966), Fî zılâli’l-Kur’ân, Dâru’ş-şurûk, Yirmi İkinci Baskı, Beyrut 1994.

Sezen, Yümni, Sosyoloji ve Din Sosyolojide Temel Bilgiler ve Tartışmalar, İFAV, s. 15.

Sicistânî, Ebû Bekr Muhammed İbn Azîz (ö. 330/942), Ğarîbu’l-Kur'ân (nşr. Muhammed Edîb Abdulvâhıd Cemrân), Birinci Baskı, Dâru Kuteybe, yy., 1995.

Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed İbn Ali (ö. 1250/1834), Fethu’l-Kadîr el-câmi’ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye, I-V, Dâru’l-hayr, Dımaşk 1992.

Tâhâ Câbir, Edebu'l-ihtilâf fi'l-İslâm, el-Ma’hedu’lâlemî li’l-fikri’l-İslâmî, Riyâd 1992.

Tantâvî, Muhammed, et-Tefsîru’l-vasît li’l-Kur’ân’i’l-Kerîm, Dâru’n-nehda, Kahire 1998, X, 161; Muhammed Avvâme, Edebu’l-ihtilâf fî mesâili’l-ilm ve’d-dîn, Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 1997.

Uludağ, Süleyman, “İbn Haldun” DİA, XIX, İstanbul 1999.

Umerî, Ekrem Ziya, es-Siratu’n-nebeviyyetu’s-Sahîha, I-II, Mektebetu Ubeykan, Riyad 1998.

Vural, Ahmet, 2010-2012 Yıllarında Okunan Hutbelerin Tahlili (Kilis İli Örneği), Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Kilis 2015.

Zebîdî, Ebu’l-Feyz Murtaza Muhammed İbn Muhammed (ö. 1205/1790), İthâfu's-sâdeti’l-müttakîn bi şerhi İhyâi ulûmi’d-dîn, I-X, yy., ts.

Zebîdî, Muhubbiddin Ebu’l-Feyd Seyyid Muhammed Murtezâ (ö. 1205/1790), Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs (nşr. Ali Şeyri), I-XX, Dâru’l-fikr, Birinci Baskı, Beyrut 1994.