TÜRKİYE’DE DOLARİZASYON VE ENFLASYON İLİŞKİSİ

1980 öncesi dönemde Türkiye’de, bireylerin yabancı para kullanımı sınırlı olduğundan dolarizasyon, önemli bir sorun teşkil etmiyordu. 24 Ocak 1980 kararları sonrasında, kambiyo rejimindeki düzenleme yabancı paranın, farklı amaçlarla talep edilmesine zemin hazırlamıştır. Enflasyon, iktisadi ajanların hem satın alma güçlerini hem de ulusal para cinsinden tutulan nakit varlıkların miktarını azaltmaktadır. Enflasyonist dönemlerde bireyler varlıklarını, gayrimenkul, altın ve döviz gibi yatırım araçlarına yatırarak, değersizleşen ülke parasından kaçmak isterler. Uzun yıllardır yüksek enflasyonun gözlendiği Türkiye, bu dolarizasyon sürecini deneyimleyen ülkeler arasındadır. Türkiye’de dolarizasyon ve enflasyon ilişkisinin araştırıldığı bu çalışmada, ekonometrik yöntem olarak Vektör Otoregresif Modeli (VAR) kullanılmıştır. Varyans ayrıştırma sonuçları neticesinde, 10. dönemde enflasyon oranında meydana gelen %1’lik bir değişmenin %0,63’ü dolarizasyon oranı tarafından açıklanırken; aynı dönemde, dolarizasyon oranında meydana gelen %1’lik değişmenin %5,32’i enflasyon oranı tarafından açıklanmaktadır. Değişkenler arasındaki ilişki Johansen Eşbütünleşme Testi ile araştırılmış ve iki değişken arasında uzun dönemli bir ilişkiye rastlanmamıştır. Granger Nedensellik bulgularına göre ise %10 anlamlılık düzeyinde, dolarizasyon oranı enflasyon oranının nedeni olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Dolarizasyon, Enflasyon, Vektör Otoregresif Modeli, Varyans Ayrıştırma, Granger Nedensellik

THE RELATIONSHIP DOLLARIZATION AND INFLATION IN TURKEY

In Turkey in the pre-1980 period, since the use of foreign currency of individuals was confined, dollarization was not a significant problem. After the decisions of January 24, 1980, regulation in the exchange regime paved the way for foreign currency to be demanded for various aims. Inflation decreases both purchasing power of economic agents and amount of cash assets held in national currency. In inflationary periods, individuals want to refrain from worthless national currency by investing their assets in investment instruments such as real estate, gold and exchange. Turkey, where high inflation has been observed for many years, is among the countries that have experiencing these processes of dollarization. In this study which investigated the relationship between dollarization and inflation in Turkey, Vector Autoregressive Model (VAR) was used as econometric method. As a result of the variance decomposition results, 0.63% of a 1% change in the inflation rate in the 10th period is explained by the dollarization rate; In the same period, 5.32% of the 1% change in dollarization rate is explained by inflation rate. The relationship between the variables was investigated by Johansen Cointegration Test and no long-term relationship was found between the two variables. According to the Granger Causality findings, dollarization rate is cause of inflation rate at significance level of 10%.

Keywords:

Dollarization, Vector Autoregressive Model, Variance Decomposition, Granger Causality,

PDF

___

Acar, B. N. & Abuk, D. A. (2004). Türkiye’de Para İkamesi Olgusu ve Para Talebi Fonksiyonunun İstikrarı. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2): 33-55.
Adanur, A. N. (2001). Para İkamesi Süreci ve Türkiye Örneği. Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 7(1): 197-207.
Adeniji, S. (2013). Investigating the Relationship between Currency Substitution, Exchange Rate and Inﬂation in Nigeria: An Autoregressive Distributed Lag (ARDL) Approach. MPRA Paper No. 52551: 1.
Akçay, C., Alper, E. & Karasulu, M. (1997). Currency Substitution and Exchange Rate Instability: The Turkish Case. European Economic Review, 41: 827 - 835.
Akıncı, Ö., Özer, Y. & Usta, B. (2005). Dolarizasyon Endeksleri: Türkiye’deki Dolarizasyon Sürecine İlişkin Göstergeler. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Çalışma Tebliği, No: 05/17.
Bahmani, O. M. & Domaç, İ. (2002). On The Link Between Dollarization And Inflation: Evidence From Turkey. Comparative Economic Studies 45(3): 306-328.
Calvo, G. & Gramont, C. V. (1992). “Currency Substitution in Developing Countries”, IMF Working Paper 92/40: 3.
Chavez, R. M. L. (2012). De-dollarizing the Bolivian Economy:An Empirical Model Approach.
Civcir, İ. (2003). Dollarization and its long-run Determinants in Turkey. http://econturk.org/Turkish economy/Dollarization_in_Turkey_MEP.pdf.
Darıcı, B. (2004). Para İkamesi Olgusu Ve Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dumrul, C. (2010). Türk Ekonomisinde Para İkamesinin Belirleyicilerinin Sınır Testi Yaklaşımı İle Eş-Bütünleşme Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35: 199-23.
Eğilmez, M. (2019). Ekonominin Temelleri. Remzi Kitapevi, 1. Baskı, 197.
Ertürk, E. (1991). Türkiye İktisadında Yeni Bir Boyut, Para İkamesi: Kavram Teori, Oluşum Süreci ve Sonuçları. Bursa: Uludağ Yayınları.
Freitas, M. Lebre de & Francisco José VEIGA; (2006), Currency Substitution, Portfolio Diversification, and Money Demand. The Canadian Journal of Economics, 39(3): 719-743
Gujarati, D. N. (2001). Temel Ekonometri. çeviri: Ümit Şenesen ve Gülay G. Şenesen. Literatür Yayıncılık, İstanbul, 790.
Hakioğlu, D. (1988). Türkiye’de Para İkamesi. TCMB Tartışma Tebliği, No. 8801.
Harrison, B. & Vymyatnına, Y. (2007). Currency Substitution In A De-Dollarizing Economy: The Case of Russia. BOFIT Discussion Papers, 3: 1-42.
Hekim, D. (2008). Para İkamesi Histerisi ve Türkiye Örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1): 27-43.
Hijazeen, I. & Assaf A. (2018). Dollarization in Jordan. International Journal of Economics and Financial Issues 8(2), 14-24.
Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3): 231-254.
Johansen, S. (1991). Estimation and Hypothesis Testing of Cointegration Vectors in Gaussian Vector Autoregressive Model. Econometrica, 59: 1551-1580.
Johansen, S. & Juselius, K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration - with Applications to the Demand for Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2): 169-210.
Kaplan, M., Kalyoncu H. & Yücel F. (2008). Currency Substitution: Evidence From Turkey. International Research Journal of Finance and Economics, 21: 158-162.
Kearney, C. ve Monadjemi, M. (1990). Fiscal Policy and Current Account Performance: International Evidence on the Twin Deficits. Journal of Macroeconomics. 12 (2): 197-219.
Komarek, L. & Melecky, M. (2002). Currency Substitution in a Transitional Economy With an Application to the Czech Republic.
Küçükkale, Y. (1996). Türkiye’de Para İkamesi. Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Lazea, V. & Cozmanca, B. O. (2003). Currency Substitution in Romania. MPRA Paper, 19813:1-25.
Luca, A. & Petrova, I. (2003). What Drives Credit Dollarization in Transition Economies. Is It Firms or Banks Fault, October15: 4.
Mckinnon, R. I. (1985). Two Concepts of International Currency Substitutions. The Economics of the Caribbean Basin, 104.
Melvin, M. (1985). Currency Substitution and Western European Monetary Unification. Economica, 52(205), 79–91.
Mongardini, J. & Mueller, J. (1999). Ratchet Effects in Currency Subtitution: An Application to the Kyrgyz Republic. IMF WP, 102: 1-23.
Neanidis, K. & Savva, C. S. (2009). Financial Dollarization: Short-Run Determinants in Transition Economies.
Olayungbo, O. D. & Ajuwon, T. K. (2015). Dollarization, Inflation and Interest Rate in Nigeria. CBN Journal of Applied Statistics 6, (1(b)): 241-261.
Özkaramete, N. (1996). Türkiye’de Dolarizasyon ve Para İkamesi:1990-1995. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 7 (20): 99-106.
Rodrik, D. (2000). Yeni Küresel Ekonomi ve Gelişmekte Olan Ülkeler. çeviri: S. Gül, Sabah Kitapları, İstanbul, 13.
Saraç, T. B. (2010). Enflasyon Ve Para İkamesi İlişkisi: Türkiye Ekonomisi İçin Ekonometrik Bir Analiz (1994: 01 - 2009: 12). Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1): 147-152.
Sarayevs, V. (2000). Econometric Analiysis of Currency Substitution: A Case of Latvia. http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1016073.
Sarı, İ. (2007). Makro Ekonomik Değişkenlerin Dolarizasyon Sürecine Etkileri. TCMB, Uzmanlık Tezi.
Taşçı, H. M. & Darıcı, B. (2008). Türkiye'de Para İkamesi Ve Ters Para İkamesinin Döviz Kuru Aracılığıyla Senyoraj Geliri Üzerine Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (3): 89-104.
Taşçı, H. M., Darıcı B. & Erbaykal E. (2009). Ters Para İkamesi Süreci ve Döviz Kuru Oynaklığı: Türkiye Örneği”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(1): 102-107.
Tehranchian, A. M. & Behravesh, M. (2011). Testing Currency Substitution in Iran: An Application of Auto Regressive with Distributed Lags (ARDL) Model. American Journal of Scientific Research, Issue 39: 47-54.
Terzi, H. ve Kurt, S. (2007). Dolarizasyon, Enflasyon Ve Reel Döviz Kuru İlişkisinin Var Analizi İle Tespiti. 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi İnönü Üniversitesi, Malatya.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası-TCMB (2018), Elektronik Veri Dağıtım Sistemi, https://evds2.tcmb.gov.tr/.
Türkiye İstatistik Kurumu-TÜİK (2018). http://www.tuik.gov.tr.
Us, V. & Kıvılcım, M. Ö. (2005). Modeling The Persistence of Currency Substitution in the Turkish Economy. Yapı Kredi Economic Review, 16 (1): 3-16.
Yamak, N. & Yamak, R. (1997). Para İkamesi (Dolarizasyon) ve Türkiye Örneği. Doç. Dr. Yaman Aşıkoğlu’na Armağan, SPK Yayın, 56: 1-10.
Zeybek, H. (2014). Dolarizasyon ve Finansman Maliyeti. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi 2(2), 44-61.