Enis AKAY, Nurhayat DALKIRAN, Şükran DERE

Akarsuların Biyolojik Su Kalitesinin Belirlenmesinde Bentik Makroomurgasızların Kullanımı

Küresel iklim değişikliği sebebiyle iç sularda özellikle akarsularda ciddi boyutta sıkıntılar yaşanmaktadır. Akarsuların mevcut durumlarının belirlenmesi için ve gerekirse önlem alınabilmesi için su kütlelerinde ekolojik durumun hesaplanması gerekmektedir. Ekolojik durumun hesaplanmasında üç temel kalite unsuru (Hidromorfolojik, kimyasal ve biyolojik) kullanılmaktadır. Biyolojik kalite unsurları ise beş organizma grubu kullanılarak belirlenmektedir. Bu çalışmada, biyolojik izleme unsurlarından biri olan bentik makroomurgasızların su kalitesinin belirlenmesindeki rolünü ortaya koymak amaçlanmıştır. Bentik makroomurgasızların sahadan örnekleme metodları ve bentik makroomurgasızların kullanıldığı biyolojik su kalitesinin belirlenmesinde kullanılan metrik tipleri incelenmiştir. Örnek olarak da Yalova’da bulunan bir akarsu olan Yalakdere’nin bentik makroomurgasızları kullanılmıştır. Bentik makroomurgasızlar; heterojen bir grup olmasıyla, çevresel kirliliğe değişik tepki vermesiyle, hayat döngülerinin diğer organizma gruplarına göre daha uzun olmasıyla, teşhisleri ve toplanmalarının kolaylığıyla, yılın her döneminde su kütlelerinde bulunması gibi sebeplerle biyolojik izleme çalışmalarında etkili olarak kullanılan bir organizma grubudur. Ülkemizde de son yıllarda biyolojik su kalitesinin belirlenmesi amacıyla yapılan çeşitli izleme çalışmaları Orman ve Su işleri Bakanlığı aracılığıyla bütün havzalarımızda sürmektedir

Anahtar Kelimeler:

Bentik Makroomurgasızlar, Su Çerçeve Direktifi, Biyolojik su kalitesi

PDF

___

Akay, E., (2015), Yalakdere (Yalova) Bentik Makroomurgasızlarının Biyolojik Su Kalitesinin Değerlendirilmesinde Kullanılması. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Biyoloji Bölümü. Bursa.
Alba-Tercedor, J., Sánchez-Ortega, A. (1988), Un Método Rápido Y Simple Para Evaluar La Calidad Biológica De Las Aguas Corrientes Basado En El De Hellawell. Limnética, 4:51-56.
AQEM Consortium. (2002), Manual For The Application Of The AQEM System. A Comprehensive Method To Assess European Streams Using Benthic Macroinvertebrates, Developed For The Purpose Of The Water Framework Directive. Version, 1. Aquatic İnsects Of North America. 3rd Edition. Kendall/Hunt Publishing, Dubuque, Iowa.
Avrupa Komisyonu, (2000), European Commission Directive 2000/60/EC Of The European Parliament And Of The Council Of 23 October 2000
Avrupa Standardizasyon Komitesi, (2011), Water Quality - Guidance On The Design Of Multimetric Indices CEN/TR 16151
Baptista, D. F., Buss, D. F., Egler, M., Giovanelli, A., Silveira, M. P., Nessimian, J. L. (2007), A multimetric index based on benthic macroinvertebrates for evaluation of Atlantic Forest streams at Rio de Janeiro State, Brazil. Hydrobiologia, 575(1), 83.
Barbour, M.T., Gerritsen, J., Snyder, B.D., Stribling, J.B. (1999), Rapid Bioassessment Protocols For Use İn Streams And Wadeable Rivers: Periphyton, Benthic Macroinvertebrates And Fish, Second Edition. EPA 841-B-99-002. U.S. Environmental Protection Agency; Office Of Water; Washington, D.C.
Barbour, M.T., Plafkin, J.L., Bradley, B.P., Graves, C.G., Wisseman, R.W. (1992), Evaluation Of EPA's Rapid Bioassessment Benthic Metrics: Metric Redundancy And Variability Among Reference Stream Sites. Environmental Toxicology And Chemistry, 11(4):437-449.
Bonada, N.; Rıeradevall, M., Prat, N., Resh, V.H. (2006), Benthic Macroinvertebrate Assemblages And Macrohabitat Connectivity İn Mediterranean-Climate Streams Of Northern California. Journal Of The North American Benthological Society, 25(1): 32-43.
Clews, E., Low, E.W., Belle, C. C., Todd, P. A., Eikaas, H. S., Ng, P. K. (2014), A Pilot Macroinvertebrate İndex Of The Water Quality Of Singapore's Reservoirs. Ecological Indicators, 38: 90-103.
Çevre Koruma Ajansı, (1996), Environmental Protection Agency. National Summary Of Water Quality Conditions. National Water Quality Inventory: 1996 Report To Congress.
Dalkılıç, Y., Harmancıoğlu, N. (2008), Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifinin Türkiye’de Uygulama Olanakları TMMOB, 2. Su Politikaları Kongresi, 415
Dalkıran, N. (2006), Orhaneli Çayı’nın Epilitik Diyatomeleri İle Bentik Omurgasızlarının İlişkilendirilmesi Yoluyla Kirlilik Düzeyinin Saptanması. Doktora Tezi, U.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı. Bursa.
Dodds, W. K., Jones, J. R., Welch, E.B. (1998), Suggested classification of stream trophic state: distributions of temperate stream types by chlorophyll, total nitrogen, and phosphorus. Water Research, 32(5): 1455-1462.
Furse, M.T., Wright, J.F., Armitage, P.D., Moss, D., (1981) An Appraisal Of Pondnet Samples For Biological Monitoring Of Lotic Macro-İnvertebrates. Water Res., 15 679–689.
Ghetti, PF. (1997), Manuale Di Applicazione Indice Biotico Esteso (I.B.E.), Trento: Provincia Autonoma Di Trento. 222 P.
Girgin, S. (2010), Evaluation Of The Benthic Macroinvertebrate Distribution İn A Stream Environment During Summer Using Biotic İndex. International Journal Of Environmental Science & Technology, 7(1): 11-16.
Hering, D., Feld, C. K., Moog, O., & Ofenböck, T. (2006), Cook Book For The Development Of A Multimetric Index For Biological Condition Of Aquatic Ecosystems: Experiences From The European AQEM And STAR Projects And Related İnitiatives. In The Ecological Status Of European Rivers: Evaluation And Intercalibration Of Assessment Methods (Pp. 311-324), Springer, Dordrecht.
Hersek Gölü Yönetim Planı, (2013), Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, 2013.
Hersek Lagünü Sulakalan Biyolojik Çeşitlilik Araştırması, (2012), Orman ve Su İşleri Bakanlığı. Yalova.
International Organization for Standardization, (2012), 10870: 2012. Water Quality–Guidance For The Selection Of Sampling Methods And Devices For Benthic Macroinvertebrates İn Fresh Waters.
Kazancı N., Girgin, S. (1996), Monitoring And Evaluation Of Ecological Situation Of Ankara Stream , Internationale Fachtagung Fluss Und Landschaft, Ökologische Entwicklungskonzepte, Abstract Book P:119, Würzburg , Germany.
Kazancı, N., İzbırak, A., Çağlar, S., Gökçe, D. (1992), Köyceğiz Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi Sucul Ekosisteminin Hidrobiyolojik Yönden İncelenmesi. Özyurt Matbaası, Ankara.
Kazancı, N., Türkmen, G., Ekingen, P., Başören, Ö. (2013), Preparation Of A Biotic İndex (Yeşilırmak-BMWP) For Water Quality Monitoring Of Yeşilırmak River (Turkey) By Using Benthic Macroinvertebrates. Review Of Hydrobiology, 6: 1-29.
Lakew, A., ve Moog, O. (2015), A Multimetric İndex Based On Benthic Macroinvertebrates For Assessing The Ecological Status Of Streams And Rivers İn Central And Southeast Highlands Of Ethiopia. Hydrobiologia, 751(1), 229-242.
Langford, T., Shaw, P., Ferguson, A., Howard, S. (2009), Long-Term Recovery Of Macroinvertebrate Biota İn Grossly Polluted Streams: Re-Colonisation As A Constraint To Ecological Quality. Ecological Indicators, 9(6), 1064-1077.
Mustow, S.E. (2002), Biological monitoring of rivers in Thailand: use and adaptation of the BMWP score. Hydrobiologia. 479: 191 – 229.
Sahtiyancı, Ö.H., (2014), Su Çerçeve Direktifi Kapsamında Çevresel Hedefler ve Önlemler Programı: Büyük Menderes Havzası Örneği. Uzmanlık Tezi. Orman Ve Su İşleri Bakanlığı. Ankara.
Sandin, L., Johnson, R. (2000),The Statistical Power Of Selected İndicator Metrics Using Macroinvertebrates For Assessing Acidification And Eutrophication Of Running Waters. Hydrobiologia, 422-423(0): 233-243.
Sreeja, J. (2018), Biomonitoring Of Paravur Lake İn Kerala Using Macro-Invertebrates. In Environmental Pollution (Pp. 477-485), Springer, Singapore.
Su Yönetimi Bülteni, (2017), Söyleşi. Su Yönetimi Genel Müdürlüğü. (2017), 3 (12), 4-8.
Sukatar, A., Yorulmaz, B., Ayaz, D., Barlas, M. (2006) Emiralem Deresi’nin (İzmir-Menemen) Bazı Fiziko-Kimyasal ve Biyolojik (Bentik Makroomurgasızlar) Özelliklerinin İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 10-3:328-333
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, (2005) Çevre, http://www.mfa.gov.tr/data/AB/AB Muktesebati/27Cevre.pdf, 12.02.2018
Türkmen, G., Kazancı, N. (2008), Bolu İlindeki Bazi Akarsuların Referans İstasyonlarının Saprobik İndeks Kullanılarak Su Kalitelerinin Değerlendirilmesi. Rev. Hydrobio, 1(2): 93-118.
Ulusal Havza Yönetim Stratejisi, (2014), Orman Ve Su İşleri Bakanlığı. Ankara.
Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği, (2016) 10 Ağustos 2016 tarih ve 29797 Sayılı Resmi gazete
Yüzeysel Sular Ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik (2014),11 Şubat 2014 tarih ve 28910 Sayılı Resmi gazete.
Zeybek, M. (2017), Macroinvertebrate-Based Biotic İndices For Evaluating The Water Quality Of Kargı Stream (Antalya, Turkey). Turkish Journal Of Zoology, 41(3), 476-486.