Yahudi Filozof İbn Kemmûne'nin Nübüvvet Anlayışının Değerlendirilmesi

Bu makalede 13. yüzyılda yaşayan Yahudi filozof İbn Kemmûne’nin nübüvvet anlayışı ve bu anlayışınnesnelliği ve ilmî değeri incelenecektir. Onun nübüvveti bir filozoftan ziyade kelâmcı zaviyesinden elealdığı görülmektedir. İbn Kemmûne, Hz. Muhammed hakkında hürmetkâr bir dil kullanmakla birlikteİslâm’ın nübüvvet anlayışını şiddetli bir şekilde eleştirmekten geri durmamaktadır. Dönemin İslâmmüelliflerinden özellikle de Fahrettin er-Râzî’den söz etmesi dikkati çekmektedir. Kelâmî birperspektifi olan Tenkihu’l-ebhâs li’l-mileli’s-selâs adlı eserinde İbn Kemmûne Yahudilik’ten başlayarak,Hıristiyanlık ve İslâm’ın peygamberlik anlayışını incelemektedir. Burada İbn Kemmûne’nin tahlilleri veyorumları üzerine bir değerlendirme yapılacaktır. Bu minvalde çalışmamız bir biyografiden ziyade,onun nübüvvet anlayışını değerlendirmekten ibaret olacaktır.

An Evaluation of the Jewish Philosopher Ibn Kammūna's Understanding of Prophethood

In this article, the 13th century philosopher Ibn Kammūna’s understanding of prophethood, objectivity of his understanding and its scientific value will be examined. It is observed that he discusses prophethood more from a theologian’s point of view, than of a philosopher’s point of view. Alongside his courteous language about Muhammad, he does not abstain from severe criticism of Islam’s understanding of prophethood. It draws attention that he makes references to Islamic writers of the period, especially Fakhr al-dīn al-Rāzī. In his theological work Tankīhu'l-abhāth li al-milal al-thalās, Ibn Kammūna studies firstly the Jewish, then the Christian and Islamic perspectives on prophethood. In this study, an evaluation will be made on Ibn Kammūna's analyses and comments. In this regard, this work will be of evaluating his understanding of prophethood, rather than a biography.

PDF

___

ALPER, Ömer Mahir. Aklın Hazzı: İbn Kemmûne’de Bilgi Teorisi. İstanbul: Kitabevi, 2004. 197 s.
ALPER, Hülya. “İmam Mâturîdî'de Akıl-Vahiy İlişkisi: Aklın Önceliği ve Vahyin Gerekliliği”, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 7/2, (2010): 7-29.
ARICI, Mustakim. “İbn Kemmûne’nin Ahlak ve Siyaset Düşüncesi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2011): 41-78.
ASLAN, Abdu lgaffar, Kur’ân’da Vahiy, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
AYĞAN, Fadıl. “Hz. Peygamber’in Nübüvvetini Kanıtlama Açısından Beşâirü’n Nübüvve” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. 2011.
AYĞAN, Fadıl. Son Peygamberi Müjdelemek: Beşairü’n-Nübuvve, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2017. 573 s.
BAĞDADİ, Ebû Mansur Abdülkahir b. Tahir b. Muhammed Temimi Abdülkahir. el-Fark beyne'lfırak ve beyânü'l-fırkati'n-naciye minhum thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Kahire: Dârü't-Türas, ts. 366 s.
BAĞDADİ, Ebû Mansur Abdülkahir b. Tahir b. Muhammed Temimi Abdülkahir. Usûlu ’d-dîn Beyrut: Dârü'l-Âfâkı'l-Cedîde, 1981. 343 s.
BÂKILLÂNÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed Basrî. Temhidü'l-evâil ve telhîsu'ddelâil. thk. İmâdüddin Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü'l-Kütübi's-Sekafiyye, 1986/1407. 568 s.
BERHAH, İnsiye. İbn Kemmûne’ye Göre Nefsin Bilgisi. Trc. Murat Demirkol, Mahmut Caduk, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, 2014, 638-648.
DEMİRİ, Lejla. Muslim-Christian dialogue in the eight century: The nestorian patriarch Timothy I and the Abbasid Caliph al-Mahdi, Yüksek Lisans Tezi: Pontificia Universita Gregoriana Facolta di Missiologia, 2004.
DU ZGU N, Şaban Ali; “Kur’ân’ın Oluşumu (Vahiy Su reci)”, Kelâm Araştırmaları Dergisi 5/2 (2007): 1-14.
EBÜ'L-FAZL, Kemâleddin Abdürrezzâk b. Ahmed. Telhisu mecmui'l-âdâb fî mu'cemi'l-elkab. Thk. Mustafa Cevad. Dımaşk: Vizaretü's-sekâfe ve'l-İrşad, 1962. 4 Cilt. 637.
ERDEMCİ, Cemalettin. “Kelâm İlminde Vahiy”. Milel ve Nihal. 8/1 2011.
el-GAZZÂLÎ, Ebû Hamîd. Fedâihü'l-Bâtıniyye. Thk. Abdurrahman Bedevî. Kahire: ed-Dârü'l- Kavmiyye, 1964. 236 s.
GÖREGEN, Mustafa. Müslüman Yahudi Polemikleri. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2014.
GÖREGEN, Mustafa “İslamî Reddiye Geleneğinde Tebşirat Problemi” Hikmet Yurdu 8/15 (2015): 145-161.
GU RKAN, Salime Leyla, Yahudilik, İstanbul: İsam Yayınları, 2008.
HARMAN, Ömer Faruk. “Milel ve Nihal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiey Diyanet Vakfı Yayınları, 2005. 30: 58.
HARMAN, Ömer Faruk. “Yahudilikte Peygamberlik ve Peygamberler”. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, 9/Prof. Dr. Nihad M. Çetin Hatıra Sayısı. (1995): 127-161.
HARMAN, Ömer Faruk. “Hıristiyanların İslâm’a Bakışı”. Asrımızda Hıristiyan-Mu slu man Mu nasebetleri İstanbul. (1993): 95-110.
İBN FÛREK, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan b. Fûrek el-Ensârî. Mücerred makalati'ş-şeyh Ebi'l- Hasan el-Eş‘arî. Thk. Daniel Gimaret. Beyrut: Dârü'l-Meşrik (Dar el-Machreq), 1987.
İBN KEMMÛNE, İzzüddevle Sa'd b. Mansur b. Sa'd el-İsraili el-Bağdâdî. Tenkîhu’l-ebhâs li’lmileli’s- selâs. Thk. Muhammed Kerimi Zencani Asl, Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 2004.
İBN KEMMÛNE, İzzüddevle Sa'd b. Mansur b. Sa'd el-İsraili el-Bağdâdî. el-Cedid fi'l-hikme. Thk. Hamid Mer’id Kübeysi. Bağdad: Câmiatu Bağdad, 1982. 637 s.
KÂDÎ ABDULCEBBÂR, Ebu’l-Hasan Abdulcebbâr b. Ahmed. el-Muğnî fî ebvâbi't-tevhîd ve'l-adl. Thk. Mustafa es-Sekka. Kahire: ed-Darü’l-Mısriyye, 1963. 17 c.
KAYA, Mahmut. “Farabi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,1995. 12: 156.
KİRKİŞÂNÎ Yakup. Kitâbü’l-envar ve’l-merakib. Nşr. Leon Nemoy. New York: The Alexander Kohut Memorial Foundation, 1940.
LANGERMANN, Y. Tvzi. “İbn Kemmûne’nin el-Kelimâtü’l-Vecîze’sinde Nefs”. Trc. Mehmet Zahit Tiryaki, Nazariyat: İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3/1, (2016): 23-43.
MÂTURÎDÎ, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Kitâbü't-Tevhîd. Thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2003. 718 s.
MEDKUR, İbrahim. Fi'l-felsefeti'l-İslâmiyye menhec ve tatbikuh 3. Bs. Kahire: Dârü'l-Maârif, 1983. 2. C.
MERAL, Yasin. Yahudi Âlim İbn Kemmûne’nin (ö.1286) Kur’an’ın İ’cazıyla İlgili Değerlendirmeleri, Türkiye’de Dinler Tarihi’nin Kurumsallaşması Sürecinde Prof. Dr. Abdurrahman Küçük, 2016, 373-386.
MERAL, Yasin. “Orta Çağ Karaî Bilginlerinin İslam Eleştirisi: Yakup el-Kirkişanî Örneği”, Dinî Araştırmalar, 18/45 (2014): 93-114.
MERAL, Yasin. “İbn Meymūn’un Yemen Mektubu,” Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 54:2 (2013): 1-48.
NESEFİ, Ebu’l-Muin Meymun b. Muhammed. Tebsiretü’l-edille fi usûli’d-dîn. Thk. Hüseyin Atay, Şa'ban Ali Düzgün. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003. 2 C.
NEWMAN, N. A. The Early Christian-Muslim Dialogue: A Collection of Documents from the First Three Islamic Centuries, 632-900 A.D. Hatfield: Interdisciplinary Biblical Research Institute, 1993. 776 s.
ÖZDEMİR, Hacı Ahmet. “Moğol istilası ve Abbasi Devleti'nin yıkılışı (Cengiz ve Hülagu dönemleri) (616-656/1219-1258)” Doktora: Marmara Üniversitesi, 1997. 237 s.
ÖZEN, Adem. “İslam-Yahudi Polemiği ve Tartışma Konuları”, Dîvân: İlmî Araştırmalar, 5/9 (2000): 237-256.
PATTABANOĞLU, Fatma Zehra. “İbn Kemmûne ve Felsefesi”, Doktora Tezi: Marmara Üniversitesi, 2007. 251 s.
PATTABANOĞLU, Fatma Zehra. “Gazzali’den Sonra İslam Düşüncesi Seyrinde İbn Kemmûne’nin Yeri ve Önemi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/1 (2011): 47-63.
PATTABANOĞLU, Fatma Zehra. “İbn Kemmûne’nin Varlık Anlayışı”, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, (2014): 212-235.
PERLMANN, Moshe. Sa’d b. Mansur Ibn Kammuna’s examınation of the inquiries into the three faiths: a thirteenth century essay in comparative religion. California: University of California, 1967. 118 s.
POURJAVADY, Reza-SCMIDTKE, Sabine. a Jewish Philosopher of Baghdad ‘Izz al-Dawla Ibn Kammûna and His Writings, Leiden: Koninklijke Brill NV.
RÂZÎ, Ebu Abdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn Fahruddin. Muhassalu efkari'lmütekaddimin ve'l-müteehhırin mine'l-ulema. Haz. Taha Abdürrauf Sa’d. Kahire: Mektebetü'l- Külliyati'l-Ezheriyye, ts. 256 s.
SAHAS, Daniel J. John of Damascus on Islam: the heresy of the Ishmaelites.. Leiden: E.J. Brill, 1972. 171 s.
SARUHAN, Müfit Selim. “İbn Kemmûne ve Nefs Hakkındaki Görüşleri”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 6/15, (2005): 289-300.
SWANSON, Mark N. “Ibn al-Mahrūma”. Christian-Muslim Relation a Bibliographical History. Leiden: E. J. Brill, 2003. 63-66.
TAŞ, Fatıma Betül. “Yahudi Âlim Sa’d b. Mansûr İbn Kemmûne’nin Beşâ’iru’n-Nubuvve ile İlgili Görüşleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 58/1, (2017): 47-67.
TAŞ, Fatıma Betül. “Yahudi Asıllı Mühtedî Bilgin Samuel bin Yahyâ el-Mağribî’nin (ö. 1175) Yahudiliğe Reddiyesi: İfhâmu’l-Yehûd”, Dinî Araştırmalar, 18/47, (2015): 243-269.
Teftâzânî, Sa’deddin Mesud b. Ömer b. Abdullah. Şerhu'l-makasıd. Beyrut: Daru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2011. 5 Cilt.
TOPALOĞLU, Aydın. “İbn Kemmûne”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 1999. 20: 127-129.