ŞEYH ABDURRAHMAN-I TÂĞÎ VE NORŞİN TEKKESİ’NDEN YAYILAN KOLLAR

Bitlis’in Güroymak ilçesinin eski adı olan Norşin, bir dönemin ilim ve irfan merkezi olmuştur. Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî’nin (v. 1886) burada kurduğu medrese ve tekke, bölgenin toplumsal ve dinî yapısında derin izler bırakmıştır. “Seyda” lakaplı Şeyh Abdurrahman, burada yetiştirdiği on dokuz halifesi ve binlerce müridi ile Bitlis ve çevresindeki illerin Nakşibendî-Hâlidî meşrebine göre bir tasavvufî yaşantıyı benimsemesinde önderlik etmiştir. Ondan sonra tekkenin şeyhliğini oğlu “Hazret” lakaplı Şeyh Muhammed Diyauddin (v. 1924) yapmıştır. Hazret de aynı şekilde insanların ilim tahsili ve tasavvufî eğitim almak üzere Norşin Tekkesi’ne akın etmelerinde önemli görev üstlenmiştir. Bu tekkenin son dönem meşhur şeyhi ise Şeyh Maşuk Norşinî (v. 1975) olmuştur. Norşin Tekkesi, toplumsal olaylara kayıtsız kalmayıp yeri geldiğinde Osmanlı tarafında cihada katılmış ve büyük mücadeleler vermiştir. Tekkenin bir diğer özelliği de buradan altı farklı kol oluşmasıdır. Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu bölgesinde Halidîlik bu kollar ile daha da yaygınlaşmıştır. Bunlar; Ohin, Çokreş, Zokayd, Hezân, Taşkesenli ve Kırtıloğlu şubeleridir.

SHEİKH ABDURRAHMAN TAĠİ AND THE BRANCHES SPREADİNG FROM THE NORSHİN TAKKA

Norshin, the former name of Bitlis Guroymak district, was a scholarly wisdom and sufism center in the past. The madrasa and takka that Sheikh Abdurrahman Taġi built here left deep traces in the social and religious structure of the region. Sheikh Abdurrahman, whose alias was "Seyda", with his nineteen khalifas and thousands of murids, led the development of Bitlis and its surroundings according to the Naqshbandi- Kkalidi tradition. The next sheikh of the takka, his son Sheikh Muhammad Diyauddin who was also known as “Hazret”, had undertaken an important role in the influx of people to Norshin. The last famous sheikh of takka was Sheikh Mashuk Norshini. Six branches were formed from Norshin in the Eastern and Southeastern regions of Turkey. Khalidiyyah became widespread with these branches. These branches are namely Okhin, Chokrash, Zokayd, Hazân, Tashkasan and Kirtiloglu.

PDF

___

BOA, İ.DH, 962/76124, 04 Z 1302/14 Eylül 1885.
1310 (1893) Salnâme-i Vilayet-i Bitlis, Bitlis Vilayet Matbaası.
1293 Erzurum Salnamesi, Erzurum Vilayet Matbaası.
Adak, Abdurrahman, “Şeyh Cüneyd-i Zokaydî ve Mahtut Bir Şiir Mecmuası”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, S. I, Nisan 2009.
Ahmed Muhtar Paşa, Anadoluda Rus Muharebesi 1876-1877, Sadeleştiren: Enver Yaşarbaş, İstanbul, Petek Yayınları, C. I, 1985
Albayrak, Nurettin, “Dede Paşa”, DİA, TDV, 1994, C. IX
Ayte, Fethullah, “Medreseler”, Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler, C. I, Muş Ünv. Yayınları, Muş 2013.
Baz, İbrahim “Osmanlı’dan Cumhuriyete Norşin Dergâhı ve Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî”, Tasavvuf, S. 34, 2014.
Çokreşî, İbrahim, Kitâbu’l-İşârât (el-Kelimâtu’l-kudsiyye li’s-Sâdât-i’n-Nakşbendiyye içerisinde), Haz. Ahmed Hilmi Kûğî, y.y., 1979
Erdoğan, Abdülkerim, “Erzincanlı Salih Baba”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, Eskişehir, 26-28 Mayıs 2014.
Haznevî, Abdurrahim, et-Tarîkatu’n-Nakşbendiyye, , Mektebetu Seyda, Diyarbakır 2015.
Haznevî, Alaeddin, Hazret ve Şah-ı Hazne: Hayat ve Menkıbeleri, Çev. Abdullah Demiray, Semerkand Yayınları, İstanbul 2012.
Kavak, Abdulcebbar. Mevlânâ Hâlid-i Nakşibendî ve Hâlidîlik, Nizamiye Akademi, İstanbul, 2016.
Kevmanî, Muhammed Hadiy-i, Divan, Haz. Muhammed Seydaoğlu, Nûbihar Yayınları, İstanbul 2011.
Korkusuz, Şefik, Nehrî'den Hazne'ye Meşayih-i Nakşibendî, , Pak Ajans Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul 2010.
Korkusuz, Şefik, Tezkire-i Meşayih-i Amid, Kent Yayınları, İstanbul 2014.
Norşinî, Muhammed Diyauddin, Risâletü Hazreti’ş-Şeyh Muhammed Diyauddin fî tercemeti âbâihi (el- Kelimâtu’l-kudsiyye li’s-Sâdât-i’n-Nakşbendiyye içerisinde), Haz. Ahmed Hilmi Kûğî, y.y. 1979.
Nursî, Said, Mesnevî-i Nuriye, Envar Neşriyat, İstanbul 1995
Ohinî, Âsım, Birketü'l-kelimât, Bitlis Ohin Medresesi Kütüphanesi.
Salih Baba, Salih Baba Divanı, Semerkand Yayınları, İstanbul 2015.
Sevgili, Abid, “Şeyh Mahmud ez-Zokaydî ve ed-Dâ’ ve’d-Deva’ Adlı Eseri” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dicle Üniversitesi SBE, Diyarbakır 2011.
Tahî [Tâğî], Şeyh Abdurrahman-ı, Mektûbât-ı Seyda-i Tahî, Çev. Ahmet Şahin, Semerkand Yayınları, İstanbul 2013.
Taşkesenligil, Fuat, Silsile-i Aliye’nin Taşkesenli Halkası, Bakanlar Matbaacılık, Erzurum 2002.
Taşkesenligil, İbrahim, “Taşkesenli”, DİA, TDV, 2011, C. XXXX.
Tuygun, Ünal, Pir-i Sami Hazretleri, Kervan Yayınları, Erzincan 1997.
Türk, Abdurrezak, Erzurum’un Kandilleri, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul 2014.