Türkiye’de Din-Siyaset İlişkisi: Halkların De-mokratik Partisi (HDP) Örneği

Siyaset sahnesine çıkması 1990’lı yıllara rastlayan ve ağır-lıklı olarak Kürtlerin sorunlarını, etnik siyaseti ve kimlik prob-lemlerini ön plana çıkaran Kürt siyaseti; ana omurgasını Halkın Emek Partisi (HEP), Özgürlük ve Demokrasi Partisi (ÖZDEP), Demokrasi Partisi (DEP), Halkın Demokrasi Partisi (HADEP), Demokratik Halk Partisi (DEHAP), Demokratik Toplum Partisi (DTP), Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) ve Halkların Demokra-tik Partisi (HDP) gibi sol tandanslı partiler oluşturmaktadır. Sol söylemi benimseyen ve sosyal demokrat partilerle ittifak eden bu hareket, özellikle nüfusun yoğunluğunu Kürtlerin oluştur-duğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinden oy almakta-dır. Bu makalede; Kürt siyasal hareketinin dine, laikliğe, din eğitimine, Diyanet İşleri Başkanlığı’na, İmam Hatip Okullarına, Aleviliğe bakışı partinin resmi yayınlarına, parti sözcülerinin ve eş başkanların konuşmalarına müracaat edilerek analiz edile-cektir. HDP’nin din söylemi bütüncül bir perspektifle ortaya koymak için belirlenen metodoloji ise deskriptif yöntem ve kısmen söylem analizidir. Bunın içinde öncelikle Kürt siyasal hareketinin kısa tarihçesi ve ideolojik bagajı verilerek HDP’nin din söylemi, belli parametreler doğrultusunda incelenecektir.

Relationship between Religion and Politics in Turkey: The Case of The Peoples’ Democratic Party (HDP)

The Kurdish politics which go on political scene coin-cided with the 1990s and predominantly address Kurdish prob-lems, ethnic politics and identity problem; its main backbone is formed with left-handed parties such as The Peoples’ Labor Party (HEP), Freedom and Democracy Party (ÖZDEP), Democ-racy Party (DEP), The People’s Democracy Party (HADEP), Democratic Peoples Party (DEHAP), The Democratic Society Party (DTP), the Peace and Democracy Party (BDP) and the Pe-ople's Democratic Party (HDP). This movement which embra-ces the left-wing discourse and alliances with social democratic parties takes votes in the eastern and southeastern Anatolia re-gion where the population is especially consist of mostly by the Kurds. In this article, The Kurdish political movement will be analyzed by referring religion, secularism, religious education, the Presidency of Religious Affairs, the Imam Hatip Schools, vi-ew to Alevism, party's official publications, party spokesper-sons and co-chairs' speeches. HDP's methodology for determi-ning religious discourse from a holistic perspective is the desc-riptive method and partly discourse analysis. Therefore, the short history of the Kurdish political movement and ideological baggage will be given and the discourse of HDP will be exami-ned in line with certain parameters.

PDF

___

Akkır, Ramazan. “Modern Zamanlarda Ulus Devlet ve Din Devlet İlişkilerinin Batı Dünyası Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1, (2018): 98-125.
Aktay, Yasin. “Sosyo-Kültürel ve Politik Yönleriyle Alevilik Üzerine Notlar”. Milel ve Nihal 4/1, 2007.
Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2004.
Bora, Tanıl. Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
Beriker, Nimet. Çatışmadan Uzlaşmaya Kuramlar, Süreçler ve Uygulama-lar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
Bilgin, Beyza. Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri. Ankara: Emel Matbaacılık, 1980.
Bruinessen, Martin Van. Kürdistan Üzerine Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 1993. Canatan, Canatan. Din ve Laiklik. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
Chandra, Kanchan. Why Ethnic Parties Succed: Patronage and Ethnic Counts Head in India. United Kingdom: Cambridge University Press, 2004.
Connor, Walker. “The Timelessness of Nation”, History and National Destiny:Ethnosymbolism and Its Critics, Editör:Montserrat Guiber-nau, John Hutchinson. 35-47. Oxford: Blackwell Publishing, 2004.
Çakır, Ruşen. 12 Eylül’den 12 Haziran’a Siyasi Partiler: BDP. İstanbul: SETA Yayıncılık, 2011.
Cumhuriyet. HDP Seçim Bildirgesi. (21. 04. 2015) http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/259275/iste_HD P_nin_secim_bildirgesinin_tam_metni.html (25. 05. 2018).
Davison, Andrew. Türkiye’de Sekülerizm ve Modernlik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
Demir, Eyüp. Yasal Kürtler. İstanbul: Tevn, 2005.
Duverger, Maurice. Siyasi Partiler. İstanbul: Bilgi Yayınları,1976.
Ertosun, Erkan ve Tomaslar Didem. PKK’nın Laiklik Söylemi: “Truva Atı” İslam’dan Demokratik İslam Kongresi’ne. Bilge Strateji 7/13, (Güz 2015): 71-95.
Ersanlı, Büşra, Günay Göksu Özdoğan, Nesrin Uçarlar. Türkiye Siyase-tinde Kürtler: Direniş, Hak Arayışı, Katılım. İstanbul: İletişim Yayın-ları, 2012.
Evrensel. “HDP’nin Alevi Bildirgesi Açıklandı: Halklara Eşitlik İnanlara Özgürlük (30. 04. 2015) https://www.evrensel.net/haber/111587/hdpnin-alevi-bildirgesi-aciklandi-halklara-esitlik-inanclara-ozgurluk (25. 06.2018).
Gözaydın, İştar. Diyanet: Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
Gotthard, Jaschke. Yeni Türkiye’de İslamlık. Ankara: Bilgi Yayınları, 1972.
Gündüz, Turgay. “Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Öğretimi Kronolojisi (1923-1998)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi, 7 (7), (1998): 543-557.
HDP Seçim Bildirgesi. (2015) http://www.hdp.org.tr/images/UserFiles/Documents/Editor/HDP%20Se%C3%A7im%20Bildirgesi%20Tam%20Metin.pdf(20.06. 2018).
Horowitz, Donald. L. Ethnic Groups in Conflict. Berkeley: University of California, 1985.
Kaya, Gülsen. “Halifelik ve Çarşaf: Köhnemiş Modern Mit”. Liberal Düşünce 57-58, (2010): ss.27-32.
Kara, İsmail. Şeyh Efendinin Rüyasındaki Türkiye. İstanbul: Dergâh ya-yınları, 2017.
Kara, İsmail. Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergâh yayınları, 2008.
Kaymakcan, Recep. “Türkiye’de Din Eğitimi Politikaları Üzerine Dü-şünceler”. EKEV Akademi Dergisi 10/27, (2006): 21-36.
Kiriş, Mehmet Hakan. “Türkiye’de Rekabetçi Siyasal Partilerin Dönü-şümü: Post-80 Sisteminde Eski Yeni Partilerin Yükselişi ve Düşü-şü”. Toplum ve Demokrasi 6/13-14, (Ocak-Aralık, 2012): 25-53.
Kongre. C.H.F Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları. İstanbul: Devlet Matbaa-sı, 1931.
Köktaş, Mehmet Emin. Din ve Siyaset. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
Kurubaş, Erol. “Etnik Grup-Devlet İlişkilerinin Sorunsallaşması ve Aktör Tutumlarındaki Açmazlar: Türkiye’deki Kürt Sorunu Ör-neği”. Liberal Düşünce 50, (2008): 19-53.
Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev: Metin Kıratlı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
Mcdowall, David. Modern Kürt Tarihi. Ankara: Doruk Yayıncılık, 2004.
Milliyet. “HEP DEP ve HADEP de kapatılmıştı” (11.12. 2009). http://www.milliyet.com.tr/hep--dep-ve-hadep--br-de--font-color-darkblue-kapatilmisti--font-/siyaset/siyasetdetay/11.12.2009/1172724/default.htm (27. 08.2018).
Mevzuat. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.677.pdf (27.08. 2018).
NTV. “HEP DEP ve HADEP de kapatılmıştı”, (08. 12. 2009).
https://www.ntv.com.tr/turkiye/hep-dep-ve-hadep-de-kapatilmisti,JR_zt6Uy0Ua_XQdEottLsw (27. 08. 2018).
Özbudun, Ergün. Türk Siyasal Hayatı. İstanbul: Açık Öğretim Yayınları, 2010.
Özbudun, Ergün. Siyasal Partiler. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1979.
Program. Halkların Demokratik Partisi Programı. (2014).
http://www.hdp.org.tr/tr/parti/parti-programi/8 (20. 06. 2018).
Radikal. “Beş Parti Kapatıldı Deneyimli DTP’nin Yedeği Hazır: BDP”. (12. 12. 2009).
http://www.radikal.com.tr/politika/bes-parti-kapatildi-deneyimli-dtpnin-yedegi-hazir-bdp-968810/ (03. 03. 2018).
Rapor. Alevi Çalıştayı Nihai Raporu. Ankara: DNA Medya Tanıtım, 2010.
Sabah, “Tabanımız Dağda”, (22. 04. 2006) http://arsiv.sabah.com.tr/2006/04/22/siy108.html(27. 08. 2018).
Sarıbay, Ali Yaşar. Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası. İstan-bul: Alan Yayıncılık, 1985.
Şahin, Haluk. “Parti Kapatmak Çare Değildir” Radikal. (23. 05. 2007) http://www.radikal.com.tr/yazarlar/haluk-sahin/parti-kapatmak-care-degildir-815000/ (27. 08. 2018).
Şener, Aktürk. “Türk Siyasetinde Etnik Hareketler: 1920-2007”. Doğu Batı Dergisi 44, (Şubat-Nisan 2008): 43-74.
Tayiz, Kurtuluş. 30 Mart’a Doğru Barış ve Demokrasi Partisi. İstanbul: SETA, 2014.
Turan, Erol. Siyaset Bilimine Giriş. Konya: Palet Yayınları, 2014.
Tuğluk, Aysel, “Aysel Tuğluk’tan PKK’lı Laiklik Çıkışı.” (27. 04. 2016) http://www.ensonhaber.com/aysel-tugluktan-pkkli-laiklik-cikisi-2016-04-27.html (20. 05. 2018).
Tüzük, Http://www.hdp.org.tr/images/UserFiles/Documents/Gallery/ Tuzuk.pdf (20.08.2018)
t24. HDK’nın Alevi Konferansından 19 Maddelik Çözüm Paketi: İç Güvenlik Paketi Derhal Kaldırılsın. (06. 04. 2015). http://t24.com.tr/haber/hdknin-alevi-konferansindan-19-maddelik-cozum-paketi-ic-guvenlik-paketi-derhal-kaldirilsin,292711 (20. 07. 2018).
Ünüvar, Kerem. “Türkiyede Sol Düşünce ve Din”. Modern Türkiyede Siyasi Düşünce: Sol, Edit: Murat Gültekingil, 873-895, İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
Vergin, Nur. Din Toplum ve Siyasal Sistem. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2000.
Weber, Max. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Çev. Zeynep Aruo-ba. İstanbul: Hil Yayınevi, 1997.
Weber, Max. Ekonomi ve Toplum, Çev: Latif Boyacı, İstanbul: Yarın Yayınları, 2012.
Yıldız, Ahmet. Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
Zawadzki, Paul. “Milliyetçilik, Demokrasi ve Din”. Milliyetçiliği Yeni-den Düşünnmek. Yayına Hazırlayanlar: Alain Dieckhoff, Christop-he Jaffrelot, 201-219, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
Zurcher, Eric Jean. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.