Tarihi Sirkeci Garı Gümrük ve Ambar Binalarının Endüstri Mirası Kapsamında Değerlendirilmesi ve Koruma Önerileri

Endüstri Devriminin, Batılılaşma ve ulaşım alanındaki sembolü olan demiryolu mirası tarihimizin önemli kültür varlıkları olarak değerlendirilmektedir. Bu mirasa hizmet eden tarihi istasyon yapıları; gelişen demiryolu teknolojisi, kullanıcı ihtiyaçlarının farklılaşması ve bu alanların geleceği konusundaki hukuki çatışmalardan ötürü yıkılmaya yüz tutarak atıl duruma düşmüştür. Ülkemizde demiryolu çalışmalarıyla atılan adımlardan biri olan ve Rumeli Demiryolu Hattı ile dış ticaret noktasında Avrupa’ya açılan kapıların başlangıç noktasında bulunan Sirkeci Gar Sahası yapılarından; gümrük binası özgün işlevini kaybederek günümüzde yeni işleviyle faal durumdayken, ambar binası ise atıl durumdadır. Bu çalışmada Sirkeci Garı Gümrük ve Ambar Binaları hakkında detaylı tarihsel araştırmaların ardından geçmişten günümüze endüstriyel miras kapsamında öneminin ortaya koyulması ve yerinde yapılan görüşme, gözlem ve incelemelerle mevcut koruma sorunlarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla yapının koruma altına alınmasına rağmen birçok koruma sorununun olduğu tespit edilmiş ve tabii ve beşerî etkilere açık halde kaderine terk edildiği görülmüştür. Çalışma sonunda ise yapının koruma yaklaşımına yönelik öneriler sunularak kent ve kentli hafızasındaki yerinin korunmasına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Endüstriyel Miras, Demiryolu Mirası, Koruma Sorunları, Yeniden Kullanım, Sirkeci Gar Sahası.

Evaluation of Historical Sirkeci Station Customs and Warehouse Buildings in the Scope of Industrial Heritage and Preservation Suggestions

Railway heritage, which is the symbol of the Industrial Revolution in the field of Westernization and transportation, is considered as important cultural assets of our history. Historical station structures serving this heritage; The developing railway technology has fallen into disuse due to the differentiation of user needs and legal conflicts about the future of these areas. Among the structures of Sirkeci Station Area, which is one of the steps taken with railway works in our country and located at the starting point of the gates opening to Europe at the Rumelia Railway Line and foreign trade point; While the customs building has lost its original function and is active with its new function today, the warehouse building is idle. In this study, it is aimed to reveal the importance of Sirkeci Station Customs and Warehouses in the context of industrial heritage from the past to the present after detailed historical research and to determine the current protection problems with on-site interviews, observations and examinations. For this purpose, although the building was taken under protection, it was determined that there were many protection problems and it was seen that it was left to its fate open to natural and human influences. At the end of the study, suggestions for the conservation approach of the building were presented and attention was drawn to the preservation of its place in the memory of the city and its inhabitants.

Keywords:

Industrial Heritage, Railway Heritage, Conservation Issues, Reuse, Sirkeci Station Area.,

PDF

___

Afyoncu, E. (2006). Sorularla Osmanlı İmparatorluğu IV. Yeditepe Yayıncılık.
Alkış, Y. (2013). Taşınmaz kültür varlıkları niteliğindeki kamu yapılarında yangın güvenliği; Galatasaray Üniversitesi ve Haydarpaşa Garı yangınları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
Alsaç, Ü. (1976). Türkiye'de mimarlık düşüncesinin Cumhuriyet Dönemindeki evrimi. Trabzon Yayıncılık.
Arabacıoğlu, P. ve Aydemir, I. (2007). Tarihi çevrelerde yeniden değerlendirme kavramı. Megaron, 2(4), 204-212.
Araz, M. (1995). Impact of political decissions in the formation of railroads architecture in Turkey between 1856 and 1950. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Arslan, M. (2015). Demiryolu taşımacılığında istihdam politikaları ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
Avcıoğlu, D. (1969). Türkiye’nin düzeni. Bilgi Yayınevi.
Batur, A. (2010). Sirkeci Garı. NTV Yayınları.
Canbulat, B. (2016). Gazimağusa Suriçi Bölgesinde yer alan Venedik Evi’nin restorasyon ve yeniden kullanım projesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kültür Üniversitesi.
Cihan, A. (2019). Koruma altındaki ticaret yapılarının konaklama yapısı olarak yeniden işlevlendirme süreçleri ve Sirkeci Mercure Hotel örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
Demirci, G. (2021). Kentsel altyapı projelerinde koruma niteliği-süre baskısı çelişkisi: Haydarpaşa ve Beşiktaş kurtarma kazıları örnekleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kadir Has Üniversitesi.
Durmaz Aktaş, S. (2019). Avrupa’nın ilk durağı: Sirkeci Garı. Yerel Kimlik Dergisi, (59), 4-11.
Engin, V. (1993). Rumeli Demiryolları. Eren Yayıncılık.
Engin, V. (2017). Bir devrin son sultanı II. Abdülhamid. Yeditepe Yayıncılık.
Erol, A. (2003). Mersin‐Tarsus‐Adana Demiryolu. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
Erdoğan, H.A. & Başar, M.E. (2009). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de tren garları. Journal of The Engineering and Architecture Faculty of Selcuk University, 24(3), 29-44.
Eskici, B. (1997). Taş eserlerin korunması üzerine notlar. Türk Arkeoloji Dergisi, (31), 383-392.
Geyyas Gören, L. F. ve Manisa, K. (2021). Demiryolu yapılarının kullanım dönüşümünde işlevsel olasılıklar ve yapısal müdahaleler. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 6(3), 879-897. https://doi.org/10.26835/my.948751
Haştemoğlu, H.Ş. (2012). Demiryolu istasyon binalarına yeni fonksiyon önerileri geliştirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
Koçer, S. (1995). Haydarpaşa-Gebze Demiryolu Hattında 19.yy.‘da yapılmış demiryolu istasyon binaları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Koldemir, B. & Kahraman, C. (2020). Ulaşım ve ticaret coğrafyası açısından İstanbul Limanları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1931-1949. https://doi.org/10.17755/esosder.645740
Kösebay Erkan, Y. (2007). Anadolu demiryolu ̇çevresinde gelişen mimari ve korunması. [Doktora tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Kösebay Erkan, Y. (2012). Railway heritage of Istanbul and the marmaray project. International Journal of Architectural Heritage, 6(1), 86-99. https://doi.org/10.1080/15583058.2010.506622
Kösebay Erkan, Y. (2013). Haydarpaşa tren garı: bugün, dün ve yarın. METU JFA, 30(1), 99-116. https://doi.org/10.4305/metu.jfa.2013.1.6
Kuban, D. (2010). Kent ve mimarlık üzerine İstanbul yazıları. İstanbul: Yem Yayınları.
Kuyucu, T. (2018). Türkiye’de kentsel dönüşümün dönüşümü: hukuki ve kurumsal çatışmalar üzerinden bir açıklama denemesi. İdealkent, 24(9), 364-386. https://doi.org/10.31198/idealkent.447526
Müller-Wiener, W. (1977). İstanbul’un tarihsel topografyası. Yapı Kredi Yayınları.
Ortaylı, İ., Engin, V. & Afyoncu, E. (2008). Payitaht-ı Zemin Eminönü bir dünya başkenti. Seçil Ofset Yayıncılık.
Özcan, E. (2018). Osmanlı Devleti’nde demiryolu politikaları ve istasyon yapıları: İstanbul örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
Özolcay, Ö. (2018). Tarihi endüstriyel yapılarda yeniden işlevlendirme ve Kuzguncuk Gazhanesi örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
Yavuz, M. (2001). 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başlarında İstanbul’da Alman mimarların yaptıkları mimari eseler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
Yıldız, A. (2013). Kırklareli – Babaeski Gar Binalarının mimari ve yapısal analizi. SDU International Journal of Technologic Sciences, 5(1), 51-61.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.