Bir Kentsel Örgütlenme Biçimi Olarak 18. Yüzyıl Mason Localarında Mimarlığın Kavranış ve Üretilme Biçimi Üzerine Bir İnceleme

18. yüzyıl Aydınlanma dönemi, insanın kendini ve kendisi dışındakileri anlama ve yeniden tarifleme girişimi olarak bütün alanlarda kendini gösterir. Bu fikirsel keşif kaçınılmaz olarak mimarlıkta da gerçekleşir. Mimarlığın tarihselliğinin farkına varılması ile mimarlığı bir disiplin rejimi içinde tanımlamayan aktörler bütünsel bir dil oluşturma gayreti içine girerler. Bu sebeple Antikiteden alınan birçok kavram yeniden tanımlanarak mimarlık epistemolojisinin inşasında kullanılır. Böylece klasik mimarlık, 18. yüzyıl mimarlık düşüncesinin inşa edilebilmesinin temel argümanlarından birini oluşturur. Geçmişe yapılan bu yolculuktaki her karşılaşma bir taraftan mimarlık disiplinini inşa etmeye yararken öte taraftan yıkıcı olabilecek karşılaşmaları da içerir. Bu karşılaşmalar ya akla uygun hale getirilerek rasyonel düzlemde ele alınır veyahut görmezden gelinerek sınırdışı edilir. Bu türden durumlar mimarlığın birçok farklı biçimlerde de kavranabileceğinin işaretleridir. Bir çevre oluşturmanın farklı formları olan yeme-içme birliktelikleri, kahvehaneler, salonlar ve benzeri oluşumlar, Aydınlanma döneminin önemli paradigmalarıdır. Sosyalleşme kültürü içinde, mimarlık söylemleri ile inşa edilen mason locaları, kendine özgü yapılanması ile kurumsal olmayan biçimlerde şekillenerek, 18. yüzyılda Avrupa’nın birçok yerine yayılmış önemli bir yere sahiptir. Bu sebeple çalışmada, masonluğun ilk kez nasıl ortaya çıktığına odaklanmak yerine, Aydınlanma döneminin dikkate değer oluşumlarından biri haline nasıl geldiği ve mimarlıktan beslenerek kentsel bir örgütlenme biçimine nasıl dönüştüğü irdelenecektir. Çalışma bu bağlamda mimarlığın totaliteryan inşasını da eleştirmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Aydınlanma, Masonluk, Loca, Kentsel Örgütlenme, Sosyalleşme

A Study on the Conception and Production of Architecture in the 18th Century Masonic Lodges as a Form of Urban Organization

The 18th-century Enlightenment period manifests itself in all fields as an attempt to understand and redefine oneself and everything else. This intellectual discovery inevitably takes place in architecture as well. Through the realization of the historicity of architecture, actors who attempt to define architecture within a discipline regime strive to create a holistic language. While each encounter in this journey serves to construct the discipline of architecture, it also includes confrontations that can be destructive. Every devastating encounter is either evaluated in rationalized plane or ignored and expelled. These situations are signs that architecture can be conceived in many different ways. Food-beverage associations, coffee houses, saloons etc., which are different forms of creation of social environment, are significant paradigms of the Enlightenment period. Masonic lodges, built by/in architectural discourses, have an important place in the culture of socialization, shaped in non-institutional forms by their unique structuring, and spread to many parts of Europe in the 18th century. Therefore, this study is intended to be discussed not generation of Masonry but specifically how it became notable formation and how it transform into urban organization through architecture during the Enlightenment. In this context, the study also criticizes the totalitarian construction of architecture.

Keywords:

Enlightenment, Freemasonry, Lodge, Urban Organization, Socialization,

PDF

___

Anderson, J. (1723). The Constitutions of the free-masons; Containing the history, Charges and Regulations of That Most Ancient and Right Worshipful Fraternity. For the use of the Lodges. John Senex & John Hooke. Assemblée de francs-maçons pour la réception des Apprentifs. - Entrée du récipiendaire dans la loge : [estampe] | Gallica. (n.d.). 01.01.2021 tarihinde from https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b84099852.item/ adresinden erişildi.
Bauer, A. (2018). Masonluğun kökenleri: Newton’un masonluğu. Ketebe Yayınları.
BnF - La franc-maçonnerie. (n.d.). 18.08.2021 tarihinde http://expositions.bnf.fr/franc-maconnerie/grand/frm_040.htm/ adresinden erişildi.
Buttlar, A. v. (2003). İngiliz bahçesi. In H. Sarkowicz (Ed.), Bahçelerin ve Parkların Tarihi (ss. 142–153). Dost Kitabevi.
Braham, A. (1989). The architecture of the French enlightenment. University of California Press.
Curl, J. S. (2014). Freemasonry and architecture. In handbook of freemasonry (ss. 557–605). Brill. https://doi.org/10.1163/9789004273122_031
Galvin, T. G. (2003). The architecture of Joseph Michael Gandy (1771-1843) and Sir John Soane (1753-1837): An Exploration into the Masonic and Occult Imagination of the Late Enlightenment. 01.10.2021 tarihinde https://repository.upenn.edu/edissertations/996/ adresinden erişildi.
Gruson, F. (2016). Pratique rituelle et forme de l’espace : le temple maçonnique : forme, type et signification.
Knoop, D., & Jones, G. P. (1947). The genesis of freemasonry : an account of the rise and development of freemasonry in its operative, accepted, and early speculative phases. Manchester University Press.
Laborde, A.d. (1808). Description des nouveaux jardins de France, Paris: Delance
Mackey, A. G. (1872). A Lexicon of Freemasonry: containing a definition of all its communicable terms, notices of its history, traditions, and antiquities, and an account of all the rites and mysteries of the ancient world (14nd ed.). Moss&Co.
Musée du Louvre. (2021). Maupertuis, Parc, Pyramide: élévation perspective - Louvre Collections. (n.d.). 01.10.2021 tarihinde https://collections.louvre.fr/ark:/53355/cl020505797/ adresinden erişildi.
GLDF. (2021). Musée, archives et bibliothèque maçonnique (MAB) - GLDF. (n.d.). 01.10.2021 tarihinde https://www.gldf.org/culture-et-patrimoine/presentation-du-mab.html/ adresinden erişildi.
Önnerfors, A. (2017). Freemasonry: A very short introduction. Very short introductions, 160. 07.12.2021 tarihinde http://www.veryshortintroductions.com/10.1093/actrade/9780198796275.001.0001/actrade-9780198796275/ adresinden erişildi.
The Metropolitan Museum of Art. (2021). Pierre Moreau | View of a Funerary Monument and Crypt | The Metropolitan Museum of Art. (n.d.). 18.08.2021 tarihinde https://www.metmuseum.org/art/collection/search/398045/ adresinden erişildi.
The Canadian Centre for Architecture. (2021). Proposal for the transformation of the Panthéon into a pyramid, Paris, c. 1797. DR1995:0061. 18.08.2021 tarihinde https://www.cca.qc.ca/en/articles/issues/9/let-us-assure-you/32749/the-political-life-of-a-building/ adresinden erişildi.
Stevenson, D. (1988). The origins of Freemasonry : Scotland’s century, 1590-1710. 246.
Vidler, A. (1987). The writing of the walls : architectural theory in the late enlightenment. Princeton Architectural Press.
Gallica. (2023). Vue Perspective de la Colonne: [estampe] / [non identifié] | Gallica. (n.d.). 05.02.2023 tarihinde https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10024255q.r=retz%20Le%20colonne?rk=150215;2/ adresinden erişildi.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.