Cumhuriyet Döneminde Valilik Binalarıyla Bağlantılı Kentsel Mekanlarda-Meydanlarda Biçimsel, İşlevsel ve Mekânsal Dönüşümlerin Kamusallık Üzerine Etkileri

Cumhuriyet döneminde kamu binası-meydan ilişkisi bağlamında gelişen kamusal mekan ve meydanlardaki değişim ve dönüşümlerin, valilik binaları ve ilişkili oldukları kentsel mekanlar / meydanlar üzerinden incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda çalışma Cumhuriyet’in başlangıcındaki mevcut 55 ilin valilik binalarıyla sınırlandırılmıştır. Öncelikle illerin eski valilik binaları ve mevcut valilik binalarıyla ilişkili oldukları kentsel mekanlara ve meydanlara ait niteliksel ve niceliksel analizler yapılmıştır. Daha sonra valilik binaları ve yakın çevrelerindeki kentsel mekanlarda / meydanlarda ortaya çıkan biçimsel, işlevsel değişimler, bina-meydan ilişkileri ve kamusallık özelliklerine ait dönemsel bulgular ortaya konmuştur. Elde edilen sonuçlara göre valilik binalarının yerinin değişmemesi ya da değişmesinin kentsel mekanlarda ve bina - meydan ilişkilerinde farklı dönüşümlere ve değişimlere neden olduğu anlaşılmıştır. Cumhuriyet döneminde kentlerin biçimlenmesinde etkili olan kent meydanı - valilik binası ilişkisinin kent merkezlerinde konumlanan ve yeri değişmeyen valilik binalarının yakın çevrelerindeki kamusal mekanların nicelik ve nitelik olarak zenginleşmelerini desteklediği görülmüş, yeri değişen yeni valilik binalarının kent merkezlerinden uzaklaşmalarının kamusal mekan oluşumunu olumsuz yönde etkilediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Valilik binaları, kamusallık, meydan, kentsel mekan değişimi, bina-meydan ilişkisi.

The Effects of Formal, Functional and Spatial Changes in Urban Spaces-Squares Linked to Governorship Buildings on Publicity from the Establishment in the Republican Period

The aim of this study is to examine the changes and transformations, which have taken place in public spaces and squares within the context of the public building-square relationship during the Republican period, through the governor’s buildings of all 55 provinces and their related urban spaces/squares. Within this scope, first, qualitative and quantitative analyses were carried out both the old and current governor’s buildings of all 55 provinces and their related urban spaces and squares. Then, the study presented formal and functional changes, the relationships between buildings/squares, and periodical findings about the features of publicity that emerged in the governor’s buildings and their urban spaces/squares in their immediate environments. The findings of the present study reveal that the relocation or non-relocation of the governor’s buildings caused different transformations and changes in urban spaces and the building-square relationships. Likewise, it was found that the relationship between urban square and governor’s building helped to enrich public spaces in terms of quantity and quality within immediate environment of the governor’s buildings which were located at the centre of the city and remained there. Moreover, the relocation of the new governor’s buildings away from the city centres negatively affected the formation of public spaces.

Keywords:

Governor’s Office Building, publicity, square, change of urban space, building-square relationship.,

PDF

___

Akman, K. (2020). Kent meydanlarının önemi ve değişen işlevi, Akademik Düşünce Dergisi, Sayı 1, s. 17-33.
Alexander, C., Ishikawa, S., Silverstein, M., Jacobson, M., Fiksdahl-King, I. ve Angel, S. (1977). A pattern language. New York: Oxford University Press.
Altıer, S. (2019). Erken cumhuriyet dönemi sanatından bir örnek: Tekirdağ eski vali konağı ve süslemeleri, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD) Journal of Ottoman Legacy Studies (JOLS), 6(14), 49-75. http://dx.doi.org/10.17822/omad.2019.111
Aslanoğlu, İ. (1984). Söyleşi: Osmanlı'dan bugüne hükümet konakları, Mimarlık (5), 3-15. 20 Ağustos 2021 tarihinde http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/504/7406.pdf adresinden erişildi.
Avcı, Y. (2016). Osmanlı hükümet konakları Tanzimat Döneminde kent mekanında devletin erki ve temsili, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Bacon, E. N. (1992). Design of cities, London: Thames and Hudson.
Belediye Kanunu, 25 Kasım 2022, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf adresinden erişildi.
Bilgin, İ. (1998). Modernleşmenin ve toplumsal hareketliliğin yörüngesinde Cumhuriyet'in imarı, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (s. 255-272). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları - Tarih Vakfı.
Carmona, M., Heath, T., Oc, T. ve Tiesdell, S. (2003). Urban spaces-public places: the dimensions of urban design. Oxford: Architectural Press.
Ching, F. D. (2019). Mimarlık-biçim mekan ve düzen. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
Cumhuriyet ve Başkent Ankara (2007). Ankara Büyükşehir Belediyesi. 28 Kasım 2022 tarihinde https://www.ankara.bel.tr/files/4613/4484/5959/ATKD_04.pdf adresinden erişildi.
Çetin, S. (2012). Change in urban structure of cities in central western Anatolia from the late Ottoman to the early republican period: a comparative study on Manisa, Afyon, Burdur and Isparta, METU JFA, 29:2, 89-126. doi: 10.4305/METU.JFA.2012.2.4
Dempsey, N., Brown, C., Raman, S., Porta, S., Jenks, M., Jones, C. ve Bramley, G. (2009). Elements of urban form, Dimensions of the Sustainable City, 21-51. doi:10.1007/978-1-4020-8647-2_2
Elazığ Eski Hükümet Konağı. (2022). Elazığ Valiliği. 28 Kasım 2022 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/elazig/gezilecekyer/eski-hukumet-konagi adresinden erişildi.
Erzurum Lalapaşa Camii ve Hükümet Konağı/1935. (2023). Eski Türkiye fotoğrafları arşivi. 14 Şubat 2023 tarihinde http://www.eskiturkiye.net/219/erzurum-lalapasa-camii-ve-hukumet-konagi-1935 adresinden erişildi.
Garau, P. (2016). Measuring the magic of public space le piazze di Roma, The Journal of Public Space, 1(1), 17-24. https://doi.org/10.5204/jps.v1i1.6
Gehl, J. (2011). Life between buildings: using public space. Copenhagen.
http://mama.arh.artun.ee/wp-content/uploads/2011/12/TOOLBOX-FOR-SQUARES-1-2-3.pdf adresinden erişildi.
http://www.eskiturkiye.net/223/kayseri-hukumet-konagi adresinden erişildi.
https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademikdusunce/issue/53387/708521
Hükümet Konağı (2022). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 29 Kasım 2022 tarihinde https://izmir.ktb.gov.tr/TR-773368/hukumet adresinden erişildi.
Hükümet Konağı Tarihçesi (2022). Edirne Valiliği. 28 Kasım 2022 tarihinde http://www.edirne.gov.tr/hukumet-konagi-tarihcesi#gallery-2. adresinden erişildi.
Hükümet Konağı Tarihçesi (2022). T.C. Konya Valiliği. 29 Kasım 2022 tarihinde http://www.konya.gov.tr/konya-hukumet-konagi adresinden erişildi.
Hükümet Konağı Tarihçesi (2023). T.C. Çorum Valiliği. 14 Şubat 2023 tarihinde http://www.corum.gov.tr/hukumet-konagi-tarihcesi adresinden erişildi.
Hükümet Konakları ve Okullar (2023). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Denizli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 14 Şubat 2023 tarihinde https://denizli.ktb.gov.tr/TR-211832/hukumet-konaklari-ve-okullar.html adresinden erişildi.
İdil, B. (1984). Söyleşi: Osmanlı'dan bugüne hükümet konakları. Mimarlık (5), 3-15. 20 Ağustos 2021 tarihinde http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/504/7406.pdf adresinden erişildi.
İl İdaresi Kanunu. (2022). 28 Kasım 2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.5442.pdf adresinden erişildi.
Javadi, H. (2016). Sustainable urban public squares, European Journal of Sustainable Development, 5(3), 361-370. doi: https://doi.org/10.14207/ejsd.2016.v5n3p361
Kangur, K. ve Tracks, M. (2011). The square in space and time, part 1: classification and typologies, London: Tallinn. 27 Temmuz 2021 tarihinde
Karaaslan, M. (1984). Söyleşi: Osmanlı'dan bugüne hükümet konakları. Mimarlık, (5), 3-15. 20 Ağustos 2021 tarihinde http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/504/7406.pdf adresinden erişildi.
Kars Valiliği Binası-Kars. (2022). Türkiye kültür portalı. 28 Kasım 2022 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kars/gezilecekyer/
Kastamonu Hükümet Konağı-Kastamonu. (2022). Türkiye kültür portalı, 2022. 28 Kasım 2022 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kastamonu/gezilecekyer/ adresinden erişildi.
Kayseri Hükümet Konağı (2023). Eski Türkiye fotoğrafları arşivi. 14 Şubat 2023 tarihinde
Koca, F. (2016). Muğla'da Osmanlıdan Cumhuriyete idari merkezin sembolü: hükümet konakları, Mimarlık, (389), 59-65. 10 Ağustos 2021 tarihinde http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=403&RecID=3921 adresinden erişildi.
Krier, R. (1979). Urban space. London: Academy Editions.
Kristjánsdóttir, S. (2019). Roots of urban morphology, ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 7, 15-36. http://orcid.org/0000-0002-8981-8241
Kropf, K. (2005). The handling characteristics of urban form, Urban Design, Winter (93), 17-18.
Kropf, K. (2014). Ambiguity in the definition of built form, Urban Morphology, 18(1), 41-57. 13 Temmuz 2021 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/289726246_Ambiguity_in_the_definition_of_built_form adresinden erişildi.
Lotto, R. D. ve Sturla, S. (2017). Measure and proportion as keyword for qualitative town squares, The Journal of Public Space, Vol.2(N. 1), 69-80. doi:10.5204/jps.v2i1.51
Lynch, K. (2012). Kent İmgesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Moudon, A. V. (1997). Urban morphology as an emerging ınterdisciplinary field, Urban Morphology, 1, 3-10. 11 Temmuz 2021 tarihinde http://www.urbanform.org/pdf/moudon1997.pdf adresinden erişildi.
Moughtin, C. (2003). Urban design: Street and square. Architectural Press.
Özbay, H. (2009). Kadı konağından kent merkezi planlamasına: evrimin son halkaları Bitlis ve Denizli hükümet konağı yarışmaları Kadirli belediyesi hizmet binası ve kültür merkezi yarışması, SerbestMimar, 04, 56-58. 21 Ağustos 2021 tarihinde http://www.tsmd.org.tr/Eklenti/12,serbest-mimar-dergisi-04pdf.pdf?0&_tag1=AC8FCFB690EF1815B0EE9006D2D1E8E3C7DD293A adresinden erişildi.
Özbek, N. (1984). Söyleşi: Osmanlı'dan bugüne hükümet konakları, Mimarlık, (5), 3-15. 20 Ağustos 2021 tarihinde http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/504/7406.pdf adresinden erişildi.
Paio, A., Cutini, V., Pezzica, C., Ventura, J.L. ve Bevilacqua, M. (2016). Urban squares morphologies, contributes of a multidimensional analysis, Nexus XI - Architecture and Mathematics Conference 11 (113-118). San Sebastian. https://ciencia.iscte-iul.pt/id/ci-pub-29240
Parakh, J. (2016). The space between: urban spaces surrounding tall buildings. CTBUH Council on Tall Buildings and Urban Habitat, 184-191. 27 Temmuz 2021 tarihinde https://global.ctbuh.org/resources/papers/download/2877-the-space-between-urban-spaces-surrounding-tall-buildings.pdf adresinden erişildi.
Peter, G. M. (1968) Public squares an analysis of an urban space form and ıts functional determinants. The University of British Columbia, Vancouver. 16 Haziran 2021 tarihinde https://open.library.ubc.ca/soa/cIRcle/collections/ubctheses/831/items/1.0104483 adresinden erişildi.
Ravari, A. A. ve Mazloom, M. (2015). A framework for urban morphology regarding to the form. Armanshahr Architecture & Urban Development, 7(14), 91-104. 09 Ağustos 2021 tarihinde https://www.academia.edu/38067502/A_Framework_for_Urban_Morphology_Regarding_to_the_Form adresinden erişildi.
Rize’nin Tarihçesi. (2023).T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü. 14 Şubat 2023 tarihinde http://rize.meb.gov.tr/www/rizenin-tarihcesi/icerik/2064%20%E2%80%A6 adresinden erişildi.
Rossi, A. (2006). Şehrin mimarisi, İstanbul: Kanat Kitap.
Rubinowicz, P. (2000). Chaos and geometric order in architecture and design, Journal for Geometry and Graphics, 4(2), 197-207. 12 Eylül 2021 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/240759315_Chaos_and_Geometric_Order_in_Architecture_and_Design adresinden erişildi.
Salingaros, N. A. ve Pagliardini, P. (2016). Geometry and life of urban space, Proceedings of the 11th International Congress on the Virtual City and Territory, “Back to the Sense of the City”. 13-32. doi:10.5821/ctv.8112
Samsun Hükümet Konağı/1928. (2023). Eski Türkiye Fotoğrafları Arşivi, 14 Şubat 2023 tarihinde http://www.eskiturkiye.net/225/samsun-hukumet-konagi-1928 adresinden erişildi.
Sivas Hükümet Konağı-Sivas. (2022). Türkiye kültür portalı, 28 Kasım 2022 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sivas/gezilecekyer/hukumet-konagi adresinden erişildi
T.C. İçişleri Bakanlığı. (2019). Vali konakları ve kaymakam evleri yapımı, Yayın Tarihi 23 Ocak 2019. 15 Temmuz 2021 tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/hukumet-konaklari-vali-konagi-ve-kaymakam-evleri-yapimi# adresinden erişildi.
Tarihçe. (2022). T.C. Zonguldak Valiliği. 28 Kasım 2022 tarihinde http://www.zonguldak.gov.tr/tarihce#gallery-2 adresinden erişildi.
Tarihçe. (2022). T.C. Afyonkarahisar Valiliği. 28 Kasım 2022 tarihinde http://www.afyonkarahisar.gov.tr/tarihce adresinden erişildi.
Tarihi Bolu Hükümet Konağı-Bolu. (2022). Türkiye kültür portalı. 28 Kasım 2002 Kasım 2022 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bolu/gezilecekyer/bolu-hukumet- adresinden erişildi.
Tekeli, İ. (1998). Türkiye'de Cumhuriyet döneminde kentsel gelişme ve kent planlaması, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (s.1-24). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları - Tarih Vakfı.
Trabzon Vilayeti Binası Tarihçesi. (2022). T.C. Trabzon Valiliği. 28 Kasım 2022 tarihinde http://www.trabzon.gov.tr/trabzon-vilayeti-binasi-tarihcesi adresinden erişildi.
Valente-Pereira, L. (1982). Urban form definition in urban planning. – SINOPSIS. 20 Mayıs 2021 tarihinde https://www.academia.edu/5879991/URBAN_FORM_DEFINITION_IN_URBAN_PLANNING_SINOPSIS adresinden erişildi.
Yeğin, M. ve Yapılcan, F. (2019). Merkezi yönetim binalarında kullanıcı gereksinimlerinin belirlenmesi (Defining user needs of central administration buildings). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), 12(65), 531-545. doi: http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3466
Yördem, Y. ve Şeker, H. (2018). Türkiye'nin idari yapısı ve mülki idarenin yeri (Administrative structure and civil administration's place), Dicle Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dicle Adalet Dergisi, 2(4), 10-24. 25 Haziran 2021 tarihinde https://hdl.handle.net/11468/5537 adresinden erişildi.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.