Geleneksel Konutların Korunmasına Yönelik Bir İnceleme: Elazığ Evleri Örneği

Konut üretimi, tarihsel süreç boyunca evrilen ve gelişen bir eylemdir. İnsani pek çok veriden etkilenerek oluşan konutların gelişim süreci, çoğunlukla geleneksel konut yapıları üzerinden çok yönlü olarak irdelenebilmektedir. Geleneksel konutlar, Anadolu’da yoğun olarak bulunan mimari değerlerdir. Bu yapılar, inşa edildikleri dönemin yapı üretimine ve kullanımına dair niteliklerin anlaşılabilmesinde büyük rol oynamaktadır. Bu kapsamda ele alınan Elazığ evleri de Anadolu mimarisinin özgün niteliklerini yansıtan birer miras olarak günümüze kısmen ulaşabilmiştir. Özgün malzeme ve yapım tekniğiyle üretilen; inşa edildikleri dönemin kültürel ve sosyal koşullarının izlerini taşıyan bu yapılara dair, literatürde oldukça az sayıda çalışma bulunduğu görülmüştür. Yöredeki pek çok geleneksel konutun da yitirildiği göz önünde bulundurularak; yapılan çalışmayla, Elazığ kent merkezinde, Kazım Efendi Sokakta yer alan geleneksel konut yapılarının koruma bağlamındaki güncel durumunu ortaya koymak, sorunlarını tespit etmek ve bu sorunların giderilmesine katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bunun için ilgili literatür incelenmiş ve yerinde gözlemler yapılmıştır. Sonuçta mimari miras olarak geleneksel konutların ve Elazığ evlerinin korunmasının gerekliliğine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Geleneksel konut, koruma, mimari miras, Kazım Efendi Sokak, Elazığ Evleri., Traditional house, conservation, architectural heritage, Kazım Efendi Street, Elazığ Houses

A Study on Conservation of Traditional Houses: The Case of Elazığ Houses

Housing production is an action that evolves and develops throughout the historical process. The development process of the houses, which are influenced by many human data, can be examined in many ways, mostly through traditional houses.Traditional houses are architectural values that are densely found in Anatolia. These play a role in understanding the building production and use of the period in which they were built. Elazığ houses, which are considered in this context, have partially survived to the present day as a heritage reflecting the original qualities of Anatolian architecture. It has been observed that there are few studies in the literature on these structures, which are produced with original materials and constructions and carry the traces of the socio-cultural conditions of the period in which they were built. Considering that many traditional houses in the region have been lost; it is aimed to reveal the current status of the traditional houses in Kazım Efendi Street in the city center of Elazığ, to identify their problems and to contribute to their elimination. The relevant literature was examined and on-site observations were made. As a result, attention was drawn to the necessity of preserving Elazığ houses as architectural heritage.

Keywords:

Traditional house, conservation, architectural heritage, Kazım Efendi Street, Elazığ Houses,

PDF

___

Aksoy, E. (2018). Harput (Elazığ) iğne oyalarından örnekler. Uluslararası Sanat ve Sanat Eğitimi Dergisi, 1 (1), 37-55.
Akyıldız, N. A. (2020). The importance of vernacular architecture with tangible cultural heritage value in sustainable development: Analysis of traditional Safranbolu town. International Journal Of Engineering Research And Development, 16 (11), 49-57.
Akyıldız, N. A. ve Olğun, T. N. (2020a). Investigation of the relationship between the concept of belonging and sustainable urban conservation process: The case of İzmir- Sığacık inter castle settlement. Architecture Research, 10 (2), 54-59.
Akyıldız, N. A. ve Olğun, T. N. (2020b). Tarihi kentlerin sürdürülebilir korunmasında kolektif belleğin önemi: Elazığ-Harput kenti örneği. A. Erçetin ve D. Aydemir (Der.), Geleceğin Dünyasında Bilimsel Ve Mesleki Çalışmalar içinde (ss. 49-57). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Alga, R. (2005). Yaşam döngüsüne bağlı olarak konut tasarımını etkileyen faktörler. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 22 Haziran 2022 tarihinde https://polen.itu.edu.tr:8443/server/api/core/bitstreams/7491cd2d-0735-43d1-971d-57fda3dd1f0c/content adresinden erişildi.
Anbarcı, M., Giran, Ö., Türkan, Y. S. ve Manisalı, E. (2012). Ürün olarak konut kavramı ve Türkiye’deki konut satışlarının ürün hayat eğrisi yaklaşımıyla değerlendirilmesi. E-Journal of New World Sciences Academy, 7 (1), 178-188.
Ardıçoğlu, N. (1964). Harput tarihi. İstanbul: Harput Turizm Derneği Yayınları.
Asasoğlu, A. (2013). Konut ve konut alanları örneğinde mimarlık serüveni. International Journal of Architecture and Planning, 1 (1), 57-65.
Aşan, M. B. (1998). Elazığ İl Yıllığı. 25 Haziran 2022 tarihinde https://elazig.ktb.gov.tr/TR-58505/tarihce.html adresinden erişildi.
Balaban, M. (2000). Harput'tan Elazığ'a fotoğrafın tarihi serüveni. Bizim Külliye Dergisi, 5, 31-34.
Basat, E. M. (2013). Somut ve somut olmayan kültürel mirası birlikte koruyabilmek. Milli Folklor, 25 (100), 61-71.
Begiç, H. N. ve Öz, C. (2019). Geleneksel el sanatlarımızdan Elazığ "Palu çakması"nın sürdürülebilirliği üzerine bir çalışma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29 (2), 181-190.
Ceylan, S. ve Bulut, İ. (2017). Kırsal konut şekillenmesinde etkili olan faktörler açısından Misli ovası konutlarının incelenmesi. Mediterranean Journal of Humanities. 7 (2), 79-96.
Coşkun, M. (2008). Elazığ’daki sivil mimariye ait örnekler (Kazım Efendi sokak). Mimarlar Odası Elazığ Şubesi Dergisi, 1, 22-27.
Çelebi, R. (2012). Anadolu kerpiç mimarlığı. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
Edgü, E. ve Ünlü, A. (2003). Relation of domestic space preferences with space syntax parameters. 4th International Space Syntax Symposium Proceedings Book içinde (ss. 1-16). London.
Eldem, S. H. (1955). Türk evi plan tipleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları.
Eminağaoğlu, Z. ve Çevik, S. (2015). Facade typologies of the rural housing-the case of Artvin. Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 05 (İlkbahar-Yaz), 76-97.
Eres, Z. (2013). Türkiye’de geleneksel kırsal mimarinin korunması: Tarihsel süreç, yasal boyut. K. K. Eyüpgiller ve Z. Eres (Der.), Nur Akın’a armağan içinde (ss. 457-469). İstanbul: YEM Yayınları.
Ersoy, Z. (2010). Mimari tasarımda “kullanıcı odaklı” süreçler. Mimarlık, 351, 1-4.
Erman, O. (2017). Mekânsal komşuluk kavramı üzerinden mimari mekânın analizi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 32 (1), 165-176.
Google Earth (2022). Elazığ hava fotoğrafları. 26 Haziran 2022 tarihinde https://earth.google.com/web/search/elaz%c4%b1%c4%9f/@38.66465954,39.19815194,1052.70084073a,14530.65908539d,35y,0h,0t,0r/data=CnMaSRJDCiUweDQwNzZjMDZjNzZlYWY2OTc6MHgxMmRhYjQxMThhM2QyZjM5GaVo5V5gVkNAIUrvG197nENAKghlbGF6xLHEnxgCIAEiJgokCQAgiTntKTdAEf0fiTntKTfAGVMu_x7VcEpAIU0u_x7VcErA adresinden erişildi.
Google Maps (2022). Elazığ haritası. 25 Haziran 2022 tarihinde https://www.google.com/maps/place/El%C3%A2z%C4%B1%C4%9F+Merkez%2FElaz%C4%B1%C4%9F/@38.6685891,39.0353595,76305m/data=!3m1!1e3!4m5!3m4!1s0x4076bebfab31166b:0x3b90a73ebd8e5a7a!8m2!3d38.7312587!4d39.1889005?hl=tr adresinden erişildi.
Görgünay, N. ve Kutlu, M. (1984). Elazığ'da Çit Basma Ve Çitçilik Tahta Kalıpla Kumaş Baskısı. I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde (28-42), İzmir.
Gültekin, N. (2007). Geleneksel konut dokusunda kullanım sürecinin değerlendirilmesi - Beypazarı örneği. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22 (3), 261-272.
Haritamap (2022). Elazığ Haritası. 25 Haziran 2022 tarihinde https://www.haritamap.com/ilce/merkez-elazig adresinden erişildi.
ICOMOS Türkiye (2013). Mimari Mirası Koruma Bildirgesi. 24 Haziran 2022 tarihinde http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf adresinden erişildi.
Kabasakal, U. (2007). Bölgelerarası kalkınma ve turizm: Elazığ örneği. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 7-11.
Karakaş, S. (2008). Elazığ geleneksel konut kültürü. (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. 26 Haziran 2022 tarihinde http://www.hazarsam.com/up/doc/130/elazig-geleneksel-konut-kulturu.pdf adresinden erişildi.
Kısaparmak, N. G. (1967). Milli eğitim cephesiyle Elazığ. Elazığ: Turan Matbaacılık.
Koman, İ. ve Eren, Ö. (2010). Flexible design for mass housing in Turkey. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 15 (1), 53-67.
Muşkara, Ü. (2017). Kırsal ölçekte geleneksel konut mimarisinin korunması: Özgünlük. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37, 437-448.
Oğuz, G. P. ve Aksulu, I. B. (2016). Geleneksel Bitlis evleri: Koruma sorunları ve öneriler. Megaron, 11 (1), 63-77.
Olğun, T. N. (2021). Malatya yöresi kırsal kerpiç mimari mirasın nitelikleri, koruma sorunları ve öneriler. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. 24 haziran 2022 tarihinde file:///C:/Users/User/Downloads/689961.pdf adresinden erişildi.
Oliver, P. (1997). Encyclopaedia of vernacular architecture of the world. Cambridge: Cambridge University Press.
Özcan, Ü. B. ve Doğan, O. (2021). Türklerde demircilik kültürü ve Elazığ’da sıcak demircilik. Tarih ve Gelecek Dergisi, 7 (2), 867-903.
Öztürk, Ş. ve Coşkun, M. (2014). Geleneksel Harput ve Elazığ evleri. Elazığ: Elazığ Belediyesi Elazığ Kitaplığı Projesi Kültür Yayınları.
Pancar, E. (2013). Demokrat Parti döneminde Elazığ’da ekonomik ve sosyal hayat. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (23), 215-237.
Saygılı, R. (2015). Elazığ Haritası: Elazığ İlçeleri Nelerdir? Elazığ İlinin Nüfusu Kaçtır, Kaç İlçesi Vardır? 25 Haziran 2022 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/egitim/haritalar/elazig-haritasi-elazig-ilceleri-nelerdir-elazig-ilinin-nufusu-kactir-kac-ilcesi-vardir-6311220 adresinden erişildi.
Sözen, M. (2003). Koruma Politikalarında Yeni Yaklaşımlar. Türkiye'de Tarihi Kent Dokularının Korunması ve Geleceğe Taşınması Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde (45-51), Ankara.
Sözen, M. (2012). Anadolu’da kırsal mimarlık. Y. Şahiner (Der.), Bursa Büyükşehir Belediyesi, Tarihi Kentler Birliği ve ÇEKÜL Vakfı Uluslararası Kırsal Yaşam, Kırsal Mimari Sempozyumu için ortak yayını içinde (ss. 1-27) Bursa.
Sunguroğlu, İ. (1958). Harput yollarında. 25 Mayıs 2022 tarihinde, http://esgici.net/023_001/Ishak%20Sunguroglu%20%20Harput%20Yollarinda03.pdf adresinden erişildi.
Topçu, S. (2014). Tarihi ve kültürel bilincin incelenmesi: Harput kalesi örneklemi. NWSA-Education Sciences, 9 (2), 99-119.
Tuncel, M. (1994). Elazığ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 10, ss. 551). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Uzun, K. Kültür, Kültürel Miras, Kültür Varlıkları [PDF belgesi]. Lecture Notes Online Web site: 24 Haziran 2022 tarihinde https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/6887/mod_resource/content/2/Konu%201.pdf adresinden erişildi.
Yaman, G. Ö. ve Coşkun, M. (2021). Tarihî çevrelerde sokak örneği: Elazığ Kazım Efendi sokak. A. Çağlar (Der.), Mimarlık Alanında Farklı Yaklaşımlar içinde (1-19), Ankara: Nobel Yayıncılık.
Yünkül, A. (2005). Elazığ evleri. (Yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. 25 Haziran 2022 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişildi.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.