Hasan Hilmi Dağıstânî’nin Zikir ile İlgili Görüşleri

nsanın Hakk'a ulaşması kelime-i tevhid ile olur. Çünkü derviş fena ve beka mertebesine ancak Hak ile arasındaki perdeleri kaldırarak ulaşır. Perde nefy (la ilahe) ile kaldırılır, (illallah) ile Hakk'ı ispat gerçekleşir. Bu, dervişin miraç yoludur. Sûfîler, zikri insanın benlikten sıyrılıp fena vadilerine dalmanın ve vuslata ermenin yollarından biri olarak görmektedirler. Bu anlamda zikir salikin değişim ve dönüşümünü sağlayan manevi bir programdır. Bu çalışmamızda tasavvuf eğitiminde önemli bir yeri olan ve bütün tarikatların seyr ü sülüklerinde kullandıkları zikir kavramını Nakşî ve Şazelî şeyhi Hasan Hilmi Efendi’nin perspektifinden incelemeye çalıştık.

Hasan Hilmi Daghestani’s Opinions on Dhikr (Invocation)

By the expression of tawhid, the human being reaches Haqq (the Absolute Truth). It is because the derwish is not able to arrive at the stages of fana (annihilation) and baqa (subsistence) but through removing curtains between Haqq and him/her. The curtains are removed by means of nafy (denial), which is in the first part of the expression of tawhid, la ilaha ('No god...') and the attestation of Haqq is realized with the second part, illâ Allah ('...but Allah') Sûfîs regard dhikr (invocation) as a way to attain vuslat (connection with Allah) and to plunge into valleys of fana getting free of self (nafs). In this context dhikr is a spiritual programme that ensures the change and transformation of salik (sûfî traveller). This study examines the concept of dhikr, which is of great importance in sûfî training and thus utilised by all sûfî orders in the spiritual journey, from the perspective of Hasan Hilmi Effendi, a Naqshi-Shadhili sheikh.

PDF

___

Abdulbakî, Muhammed Fuâd, (1990). Mu’cemu’l-Müfehres, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Aynî, Mehmed Ali, (1992), Tasavvuf Tarihi, sad: Hüseyin Rahmi Yananlı, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Cebecioğlu, Ethem, (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber yayınları, Ankara.
Cürcânî, eş-Şerîf Ali b. Muhammed, et-Ta’rifât, by. trs. Dağıstani, Hasan Hilmi, ed-Dürretü’l-Beydâü fî Raddi’l-Bid’i ve’l-Ehvâ, http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi, Erişim tarihi 30/05/2015.
Dağıstani, Hasan Hilmi, el-Bürûcü’l-Müşeyyede bi’n-Nusûsu’l-Müeyyede http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi., erişim tarihi 30/05/2015,
Dağıstani, Hasan Hilmi, Feyzü’r-Rahmân fî Zirkri Kelâm-ı Abdurrahman, http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi/Tasa wwuf_Fayzu_rahman.pdf. Erişim, 28.4.2015.
Dağıstani, Hasan Hilmi, Telhîsü’l-Me ‘ârif fi Terğîb-i Muhammed Ârif, http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi, (30/05/2015),
Dağıstânî, Hasan Hilmi, Tenbîhü’s-Sâlikîn İlâ Ğurûri’l-Müteşeyyihîn, http://files.darulfikr.ru/books/Tasawwuf_Knigi_Hasan_Hilmi_Afandi, Erişim tarihi 30/05/2015
Ebû Tâlib el-Mekkî, (1932), Kûtu’l-Kulûb, Matbaatu’l-Mısriyye, Mısır. Fîruzâbâdî, Muhammedb. Ya’kûb, (1991), el-Kâmûsu’l-Muhît I-IV, Beyrut.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, (1933), İhyâu Ulûmi’d-Dîn, Matbaatu’l-Osmâniyye, Mısır.
Gül, Halim, (2016), Hasan Hilmi Dağıstânî ve Tasavvufî Görüşleri, İlâhîyât Yayınları, Ankara.
Hucvirî, Ali b. Osman Cullâbî, (1982), Keşfu’l-Mahcûb/Hakikat Bilgisi, haz.: Süleyman Uludağ İstanbul.
İbn Fâris. (1404/1984), el-Mucmel fi’l-luğa (nşr. Züheyir Abdülmuhsin Sultân). Beyrut.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem el-Mısrî, Lisânu’l-Arab, IXV, Beyrut trs. İmam Rabbânî, Ahmed Serhendî, Mektûbât, İstanbul trs.
İz, Mahir, (1990), Tasavvuf, neşre haz.: Ertuğrul Düzdağ, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Kâşânî, Aburrezzak b. Ahmed, (1981), Istılâhâtu’s-Sûfiyye, Kahire.
Kelabâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk, (1993), et-Taarruf li Mezheb-i Ehli’tTasavvuf, Ta’lik ve Tahric: Ahmed Şemseddin, Beyrut.
Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk, (1992), et-Taʻarruf li Mezhebi Ehli’tTasavvuf, (Doğuş Devrinde Tasavvuf), terc.: Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, İstanbul.
Komisyon, (1998), el-Müncid fi’l-Lügati ve’l-A’lâm, Dâru’l-Meşrik, Beyrut.
Kuşeyrî, Abdulkerim b. Havâzin, er-Risaletü’l-Kuşeyriyye, (thk, Ali Abdulhamid Baltacı-Ma’rûf Zerîk), Beyrut ts.
Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin, (1999), Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi, çev.: Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul.
Muhâsibî, Ebû Abdillah el-Hâris b. Esed, (1997), er-Ri’âye li Hukûkillah, çev.: Abdülhakim Yüce, Çağlayan Yayınları, İzmir.
Necmuddin Kübrâ, (1996), Tasavvufî Hayat, (Usûlu Aşere/Risâle ile’lHâim/Fevâihu’l-Cemâl), çev.: Mustafa Kara, Dergâh Yayınları, İstanbul.
Pakalın, Mehmed Zeki, (1971), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
Rağıb, Ebu’I-Kasım el-Huseyn el-İsfehânî, (1992), el-Müfredât fî Garîbi’lKur’an, Beyrut. Serrâc, Ebu Nasr et-Tûsî, (1996), el-Lüma’ fi’t-Tasavvuf (İslâm Tasavvufu), çev.: Hasan Kamil Yılmaz, Altınoluk Yayınları, İstanbul.
Serrâc, Ebu Nasr et-Tûsî, (1960), el-Lüma’ fi’t-Tasavvuf, tah.: Abdülhalim Mahmud – Taha Abdülbaki Surûr, Dâru’l-Kütübi’l-Hadis, Mısır.
Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbuddin Ömer b. Muhammed, (1993), Avârifu’lMaârif (Tasavvufun Esasları), haz.: Hasan Kamil Yılmaz – İrfan Gündüz, Erkam Yayınları, İstanbul.
Uludağ, Süleyman, “Zikir”, DİA., c. XIII.
Uludağ, Süleyman, (1999), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul.