Roma İmparatorluğu’nda büyük gnostik okulların şekillenişi ikinci yüzyılda son bulurken, üçüncü asırda, doğuda (Mezopotamya) dünya çapında gnostik bir dinin altın devri başlar. Bu, insanlık tarihine büyük din kurucularından biri olarak geçmiş bir adamın eseridir. Sözünü ettiğimiz Maniheizm, dinler tarihinde bilinen dört dünya dininden biri sayılabilir. Bunun anlamı, onun Buddizm, Hıristiyanlık ve İslam ile aynı konumu paylaşması; fakat bunlardan farklı olarak geçmişte kalmış olmasıdır. R. Haardt onu “misyonerlik özelliği ile evrensel bir vahiy dini olarak, geç dönem antik çağ Gnostisizm’inin (Gnosis) son ve mantıklı düzenlemesi” biçiminde nitelemiştir

The formation of the great gnostic schools in the Roman Empire ended in the second century, and in the third century, the golden age of a world-wide gnostic religion began in the east (Mesopotamia). This is the work of a man who has passed on to human history as one of the founders of great religion. Maniheism, which we mentioned, can be considered as one of the four world religions known in the history of religions. This means that he shares the same position with Buddhism, Christianity and Islam; but unlike them, it is a thing of the past. R. Haardt described him as a son final and logical arrangement of late Gnosticism (as a universal revelation religion with a missionary character.