TURQUERİE MODASI’NIN BİR BAŞKA YANSIMASI: AMSTERDAM DENİZCİLİK MÜZESİ’NDE (HET SCHEEPVAARTMUSEUM) SERGİLENEN TÜRK İMGELİ GEMİ DÜMEN BAŞI FİGÜRLERİ

Denizcilik kültürüne ait gemiler dönemler itibariyle teknolojik gelişimlere göre tipolojik olarak değişikliğe uğramıştır. Askeri anlamda denizlerde yüzen birer kale görevi gördükleri gibi aynı zamanda deniz üstünde yüzen saraylar olarak da yorumlanabilir. Gemilerin toplumların refah düzeyini yansıtan zengin süslemelerle donatılması onları birbirinden farklı kılmıştır. Bu süslemeler aynı zamanda siyasi propaganda aracı olarak kullanıldığı gibi gemi sahibinin zenginliğini de yansıtmaktadır. Avrupa’da XVIII. yüzyılda özellikle belli merkezlerde modaya dönüşen Turquerie akımı gemi süslemeciliğinde de yer bulmuştur. Türk kıyafetleri içinde betimlenmiş Batı insanı Doğu’nun fantastik gösterişli hayatını kendisinde yansıtmaya çalışmış ve hatta bunu çeşitli sanat dallarıyla ölümsüzleştirmiştir. Hollanda denizciliğinin de XVII. yüzyılın başlarından itibaren gelişim göstermesi ve XVIII. yüzyılda daha da ilerleyerek denizlerde hâkimiyet kurması, deniz ticaret yolları ile limanlarında söz sahibi olması toplumsal zenginliğini arttırmıştır. Het Scheepvaartmuseum’da sergilenen dümen başı figürleri de bu düşüncenin bir başka görsel anlatımıdır. Bu çalışma 2018 yılında TÜBİTAK tarafından 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı kapsamında desteklenmiştir. Araştırma için Amsterdam Het Scheepvaartmuseum ve diğer ilgili deniz müzelerinden izinler alınmış, bu kapsamda eserlerin fotoğrafları yazar tarafındançekilmiş ve ayrıca çalışma literatür taramasıyla tamamlanmıştır.

Another Reflection of Turquerie Fashion: The Rudder Heads with Turkish Image Exhibited inAmsterdam Maritime Museum (Het Scheepvaartmuseum)

Ships of maritime culture underwent typological changes due to technological advancement in different periods. As they served as castles floating on the seas in a military sense, they can be interpreted as floating palaces on the seas. Furnished with rich ornaments reflecting the welfare level of the societies makes ships different than each other. These ornament used as a tool for political propaganda as well as reflecting the wealth of its owner. In the XVIII century Turquery trend which turned into a fashion find a place in ship ornamentation especially in certain centres in Europe. West tried to reflect the fantastic and flamboyant life of East in its own image by depicting Western people with Turkish clothes and even eternalised it with various art branches. Development of maritime in Netherlands since the early XVII century and domination of the seas and trade routes and ports in XVIII century by Netherlands increased the communal wealth. Turquerie fashion was expanded to ship ornamentation with this richness. The rudder heads exhibited in Het Scheepvaartmuseum is another visual expression of this notion. This study is supported by TÜBİTAK under the 2219 International Postdoc Research Scholarship Programme in 2018. The permissions from Amsterdam Het Scheepvaartmuseum and other maritime museums were obtained and photographs of artworks were taken within this scope and the study is completed with the literature review.

PDF

___

ACIPINAR, Mikail, Osmanlı İmparatorluğu ve Floransa, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2016.
AKDOĞAN, Refik, İngilizce-Türkçe Ansiklopedik Denizcilik Sözlüğü, Günlük Ticaret Gazetesi, İstanbul, 1988.
AVCIOĞLU, Nebahat, Turquerie ve Temsil Politikası, 1728-1876, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014.
BAĞCI, Serpil-Filiz Çağman-Günsel Renda-Zeren Tanındı, Osmanlı Resim Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2006.
BAŞKAN, Seyfi, Sanat ve Tarih, Çardaş Yayıncılık, Ankara, 2000.
BAŞKAN, Seyfi, Başlangıcından Cumhuriyet Dönemine Kadar Türklerde Resim, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 2014.
BAZIN, Germain, Sanat Tarihi, Sanatın İlk Örneklerinden Günümüze, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2015.
BEYDİZ, Mustafa Gürbüz, Osmanlı Gemi Tasvirleri, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2014.
BEYDİZ, Mustafa Gürbüz, Gemibaş Figürleri, Çizgi Yayınları, Konya, 2019.
BİLGİCİOĞLU, Banu, “16. ve 18. Yüzyıllar Arasında Avrupa ve Osmanlı Münasebetleri Neticesinde Osmanlı ve Kültür Sanatının Avrupa Toplumu Üzerinde Gösterdiği Etkileşimlerden Bazı Örnekler”, Sanat Tarihi Yıllığı, 2007, s.91-132.
BOSTAN, İdris, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2006.
BOSTAN, İdris, Osmanlılar ve Deniz, Deniz Politikaları, Teşkilat, Gemiler, Küre Yayınları, İstanbul, 2010.
DEWULF, Jeroen, “Amsterdam Memorials, Multiculturalism, and the Debate on Dutch Identity”, Imagining Global Amsterdam, Ed. Marco de Waard, Amsterdam University Press, Amsterdam, 2012, s.239-254.
GIERLICHS, Joachim, “European's in "Turkish" Dress”, Fashioning the Self in Transcultural Settings: The Uses and Significance of Dress in Self-Narratives, Haz. Claudia Ulbrich, Richard Wittmann, Orient-Institut Istanbul, Würzburg, s.150-186.
GREENE, Molly, Katolik Korsanlar ve Rum Tüccarlar, Bir Akdeniz Tarihi, Çev. Ayşe Betül Sayın, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2019.
GÜRKAN, Emrah Sefa, Sultanın Korsanları, Kronik Yayınları, İstanbul, 2020.
https://en.wikipedia.org/wiki/Pieter_Xavery#/media/File:Opdracht_kcv_054.jpg- (E.T.26.10.2021)
https://useum.org/artwork/Man-in-Oriental-Costume-Rembrandt-van-Rijn1635(E.T.26.10.2021)
http://m.vam.ac.uk/item/O515451/turkish-sultans-sultanas-and-other-print-unknown/(E.T. 26.10.2021)
http://m.vam.ac.uk/item/O515454/turkish-sultans-sultanas-and-other-print-desrochers-etiennejehandier/ (E.T. 26.10.2021)
https://studylib.net/doc/5462234/map-of-the-museum---het-scheepvaartmuseum- (E.T.02.02.2022)
İNALCIK, Halil, Rönesans Avrupası, Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, Türkiye
İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2013 MARTAL, Abdullah, “İzmir'in Akdeniz Ticaretindeki Rolü”, Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası, Ed. Haydar Çoruh, Mehmet Yaşar Ertaş, Metin Ziya Köse, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2011, s.387-414.
ÖNALP, Ertuğrul, Osmanlı’nın Güney Seferleri, Berikan Yayınevi, Ankara, 2010. PANZAC, Daniel, Osmanlı Donanması (1572-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.
POPTA, Yftinus T. Van-Christer L. Westerdahl-Brad G. Duncan, “Maritime Culture in the Netherlands: Accessing The Late Medieval Maritime Cultural Landscapes Of The NorthEastern Zuiderzee”, The International Journal of Nautical Archaeology, 2018, s.1-17.
SLECHTE, Henk, “Een Barbarijse Zeerover: Simon de Danser (ca.1577-ca.1611)”, Kapers&Piraten Schurken of Helden?, Haz. Joost Schokkenbroek, Jeroen ter Brugge, Maritieme Musea Nederland, Amsterdam, 2010, s.19-23.
SÖZEN, Selim, Gemiler Sözlüğü, Denizler Kitabevi, İstanbul, 2017.
SPITS, Elisabeth-Sarah Bosmans-Diederick Wildeman-Remmelt Daalder-Cécile Bosman-Sara Keijzer- Joost Schokkenbroek-Henk Dessens-Rosanne Baars, Het Scheepvaartmuseum, WBooks, Amsterdam, 2013.
TABAKOĞLU, Hüseyin Serdar, Akdeniz’de Savaş, Kronik Yayınları, İstanbul, 2019. WILLIAMS, Haydn, 18. Yüzyılda Avrupa'da Türk Modası Turquerie, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.
YANAR, Erol, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü, Haz. Sema Katran, Gaye Ölçen, Yeşim Ersöz, Ali Ercan, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2012.
YILMAZ, Gülgün, “Hollanda Duvar Çinilerinde Osmanlı Figürleri”, Sanat Tarihi Dergisi, S. XVI/1, 2007, s.181-192.