ATATÜRK DÖNEMİNDE BOLU’DA CUMHURİYET BAYRAMI KUTLAMALARI (1925-1938)

Halkın devlet idaresinde kayıtsız şartsız hâkimiyetini esas alan cumhuriyet rejimi Türkiye’de meşakkatli bir sürecin sonucunda ilan edilebilmiştir. 29 Ekim 1923’te cumhuriyetin ilanı, Osmanlı Devleti’nde 1876’da ilan edilen meşrutiyet ile halkın idaredeki hâkimiyet hakkını ele almaya başlaması sürecinin bir gelişim ve olgunlaşma merhalesini teşkil etmiştir. Özellikle Millî Mücadele dönemindeki olayların cumhuriyetin ilanına giden nihai kararda büyük ölçüde etkili olduğu anlaşılmaktadır. Bu rejim değişikliği ile Türkiye’de siyasal alanda köklü bir değişim ve dönüşüm söz konusu olmuştur. Bu çalışma münasebetiyle Atatürk döneminde Bolu merkezi ile Düzce, Gerede, Mudurnu ve Göynük ilçelerinde yapılan Cumhuriyet Bayramı kutlamaları özgün bilgi ve belgeler ışığında incelenmiştir. Bolu halkı; idari ve askerî erkânı, genci yaşlısı, kadını erkeği, öğrencisi öğretmeni, esnafı ve memuru ile bu etkinliklerde hazır bulunmuştur. Cumhuriyet Bayramı’nın Bolu’da her geçen sene daha büyük bir coşku ve heyecan ile kutlandığı görülmektedir. Bu vesileyle Bolu halkı milletin kurtuluşu ve yeni devletin kuruluşu hususunda oynadığı rol nedeniyle Cumhur reisi Gazi Mustafa Kemal’e bağlılığını, devletin istikbali hususunda da cumhuriyet rejimine güvenini dile getirmiştir. Çalışma kapsamında Türkiye ve Türk milleti için önem arz eden millî bir motivasyon kaynağı olarak Cumhuriyet Bayramı kutlamalarına Anadolu’daki bir şehirden bakılarak halkın yeni rejime ve bu rejimin kazandırdıklarına ilişkin düşünceleri de yansıtılmaya çalışılmıştır.

Republic Day Celebrations in Bolu in the Period of Atatürk (1925-1938)

The republican regime, based on the unconditional dominance of the people in the state administration, could be declared in Turkey as a result of a grueling process. The proclamation of the republic on October 29, 1923, constituted a stage of development and maturation in the process of the Ottoman Empire's constitutionalism declared in 1876, and the beginning of the people's right of dominance in the administration. It is understood that the events during the Turkish National Struggle period were largely influential in the final decision leading to the proclamation of the republic. With this regime change, there has been a radical change and transformation in the political field in Turkey. In connection with this study, Republic Day celebrations held in Bolu center and Düzce, Gerede, Mudurnu and Göynük districts during the Atatürk period were examined with original information and documents. The people of Bolu; administrative and military personnel, young and old, women, men, students, teachers, shopkeepers and civil servants were present at these events. It is seen that Republic Day is celebrated with greater enthusiasm and excitement in Bolu every year. On this occasion, the people of Bolu expressed their loyalty to the President of the Republic, Gazi Mustafa Kemal, due to the role he played in the liberation of the nation and the establishment of the new state, and their trust in the republican regime in the future of the state. Within the scope of the study, the Republic Day celebrations, as a national motivation source that is important for Turkey and the Turkish nation, were looked at from a city in Anatolia and tried to reflect the thoughts of the people about the new regime and what this regime brought.

PDF

___

CDA, 490.1.0.0.982.808.192-194
CDA, 490.01.11.56.57.1
CDA, 490.1.0.0.1142.7.2
CDA, 490.1.0.0.1142.7.2.11
CDA, 490.1.0.0.1142.7.2.17-19
CDA, 490.1.0.0.1142.7.2.22-23
CDA, 490.1.0.0.1142.7.2.24-25
CDA, 490.1.0.0.1142.7.2.26-27
CDA, 490.1.0.0.1142.7.2.31,34
CDA, 490.1.0.0.982.808. 103-116
CDA, 490.1.0.0.982.808.116-131
CDA, 490.1.0.0.982.808.154-156
CDA, 490.1.0.0.982.808.3-5
CDA, 490.1.0.0.982.808.63, 80
MDKA, 29.10.1924, Envanter No: AIB_Cn_0930
MDKA, 29.10.1924, Envanter No: AIB_Cn_0933
MDKA, 29.10.1926, Envanter No: AIB_Cn_0462
MDKA, 31.10.1926, Envanter No: AIB_Cn_0749
MDKA, 29.10.1927, Envanter No: AIB_Cn_0716
MDKA, 29.10.1932, Envanter No: AIB_Cn_0902
MDKA, 29.10.1933, Envanter No: AIB_Cn_0319
MDKA, 29.10.1933, Envanter No: AIB_Cn_0845
MDKA, 29.10.1935, Envanter No: AIB_Cn_0731
MDKA, 29.10.1935, Envanter No: AIB_Kb_0003
“Cumhuriyet İlanının Onuncu Yıl Dönümü Kutlulama Kanunu”, Resmî Gazete, 26 Haziran 1933, Kanun No.2305, Kabul Tarihi.11.5.1933, S.2437.
“Cumhuriyetin İlanına Müsadif 29 Teşrinievvel Gününün Millî Bayram Addi Hakkında Kanun”, Resmî Gazete, 23.04.1341, No: 96, Kabul Tarihi: 19.04.1341, Kanun No:968.
“Cumhuriyetin İlânına Müsadif 29 Teşrinievvel Gününün Millî Bayram Addi Hakkında (1/616) Numaralı Kanun Lâyihası ve Kanunu Esasi Encümeni Mazbatası”, TBMM ZC, C.1, İçtima Senesi II, Devre II, 19.4.1341, 106. İçtima.
“Cumhuriyetin Tarih-i İlanı Olan 29 Teşrinievvel Yevm-i Mezkûr Zevalinde 101 Pare Top Endahtı Suretiyle ve Merasim-i Mahsusa ile Tesidi Hakkında Kararname”, Düstur, 3. Tertip, C.5, 26 Teşrinievvel 1340.
“Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun”, Resmî Gazete, 1 Haziran 1935, S.3017, Kanun No:2739, Kabul Tarihi: 27/5/1935.
1935 Cumhuriyet Yıl Dönümü Kutlama Öğreneği, İstanbul, 1935.
ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), AKDTYK Yayınları, Ankara 1997. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.I-III, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997.
BOLAT, Bengül Salman, Millî Bayram Olgusu ve Türkiye’de Yapılan Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1923-1960), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2012. Cumhuriyetin 15. Yılında Bolu, Devlet Basımevi, İstanbul 1938.
ÇEVİK, Zeki, Millî Mücadele’de Müdafaa-i Hukuk’tan Halk Fırkası’na Geçiş (1918-1923),
AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2002.
ERTAN, Temuçin Faik ve Diğerleri, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Siyasal Kitabevi, Ankara 2011.
EVCİN, Erol, Birinci Dünya Savaşından Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Bolu ve Çevresi (Olaylar ve İz Bırakanlar), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2013.
ÖZKAYA, Yücel, Türk İstiklâl Savaşı ve Cumhuriyet Tarihi, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayını, Ankara 1981.
SELEK, Sabahattin, Anadolu İhtilali, C.I, Kastaş Yayınevi, İstanbul 2000.
TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010.
Türk İstiklâl Harbi, İstiklâl Harbinde Ayaklanmalar (1919-1921), C.VI, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları Seri No:1, Ankara 1974.
YALÇIN, Durmuş ve Diğerleri, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2002.
YALÇIN, E. Semih ve Diğerleri, Türk İnkılâp Tarihi ve Diğerleri, Siyasal Kitabevi, Ankara 2003. Süreli Yayınlar ve Makaleler AÇIKALIN, Şinasi, “29 Birinci Teşrin En Büyük Bayram”, Bolu, S.1019, 24 Birinci Teşrîn 1935, s.1.
AKBAYRAK, Hasan, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Millî Bayramlar”, Tarih ve Toplum, S.43, Temmuz 1987, s.31-38.
“Atatürk’ten Orduya Selam”, Bolu, S.1171, 3 Teşrîn-i Sânî 1938, s.1. “Balo”, Bolu, S.1069, 5 İkinci Teşrîn 1936, s.1-2.
“Bolu”, Bolu, S.822, Teşrîn-i Sânî 1931, s.4.
“Bolu CHP Başkanlığına”, Bolu, S.1020, 7 İkinci Teşrîn 1935, s.4.
“Bolu Cumhuriyetin 15. Yılından”, Bolu, S.1171, 3 Teşrîn-i Sânî 1938, s.1.
“Bolu’da Bayındırlık ve Kalkınma İşleri”, Ulus, 8 İlk Teşrîn 1936, s.2.
“Bolu’da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları Süresince Halkı Eğlendiren Millî Davul Takımı”, Belediyeler Dergisi, S.28, İkinci Teşrin-İlk Kânûn 1937, s.57.
“Bolu’da Cumhuriyet Bayramı’na Hazırlık”, Ulus, 23 İlk Teşrîn 1935, s.4.
“Bolu’da Cumhuriyetin 13. Yıl Dönümünde Şehitliğe Çelenk Koyma Merasimi”, Belediyeler Dergisi, S.28, İkinci Teşrin-İlk Kânûn 1937, s.56.
“Bolu’da Cumhuriyetin 15. Yıl Dönümü Kutlamaları”, Bolu, S.1171, 3 Teşrîn-i Sânî 1938, s.1.
“Bolu’da”, Hâkimiyet-i Milliye, S.4417, 4 İkinci Teşrîn 1933, s.4.
“Büyük Bayram Yurdda Nasıl Kutlandı”, Ulus, 31 İlk Teşrîn 1935, s.3-5.
“Büyük Bayram”, Bolu, S.1119, 28 Teşrîn-i Evvel 1937, s.1-2.
“Büyük Gazimize Tebrik ve Tazim Telgrafları”, Hâkimiyet-i Milliye, S.1909, 31 Teşrîn-i Evvel 1926, s.4.
“Büyük Şef’in Nutkundan Parçalar”, Bolu, S.1119, 4 Teşrîn-i Sânî 1937, s.1.
“Cumhuriyet Bayramı Hazırlıkları”, Bolu, S.1017, 10 Birinci teşrin 1935, s.1.
“Cumhuriyet Bayramı Hazırlıkları”, Bolu, S.1118, 21 Teşrîn-i Evvel 1937, s.1.
“Cumhuriyet Bayramı Şerefine Balo”, Bolu, S.970, 1 İkinci Teşrîn 1934, s.3.
“Cumhuriyet Bayramı”, Bolu, S.1119, 4 Teşrin-i Sânî 1937, s.2.
“Cumhuriyet Bayramı”, Bolu, S.822, Teşrîn-i Sânî 1931, s.4.
“Cumhuriyet Bayramı’nda Süslenen Posta ve Telgraf Binası”, Bolu, S.1020, 7 İkinci Teşrîn 1935, s.3.
“Cumhuriyet Bayramı’nı Kutlama Programı”, Bolu, S.1065, 1 Birinci Teşrîn 1936, s.1.
“Cumhuriyet Bayramının Ulvi Tezahüratı”, Hâkimiyet-i Milliye, S.1566, 30 Ekim 1340, s.1.
“Cumhuriyet Tamimi”, Hâkimiyet-i Milliye, 30 Teşrîn-i Evvel 1339, s.3.
“Cumhuriyetimizi ve Reisi cumhurumuzu Tebrik”, Hâkimiyet-i Milliye, S.963, 9 Teşrîn-i Sânî 1339, s.1.
“Cumhuriyetimizi ve Reisicumhurumuzu Tebrik”, Hâkimiyet-i Milliye, S.965, 12 Teşrîn-i Sânî 1339, s.1.
“Cumhuriyetin 12. Yıl Dönümü Bolu’da Nasıl Geçti”, Bolu, S.1020, 7. İkinci Teşrîn 1935, s.1-2.
“Cumhuriyetin 12. Yıl Dönümü Kutlulama Programı”, Bolu, S.1019, 24 Birinci Teşrîn 1935, s.3.
“Cumhuriyetin İlanı Devr-i Senevisi”, Cumhuriyet, S.173, 31 Teşrîn-i Evvel 1340, s.1-2, 4.
“Çocuk Esirgeme Kurumu ve Uray Elli Talebeyi Giydiriyor”, Bolu, S.1067, 22 Birinci Teşrîn 1936, s.1.
“Dünkü Fırka İçtimaında”, Hâkimiyet-i Milliye, S.1269, 11 Teşrîn-i Sânî 1340, s.1.
“Düzce Ulusevi Yazganı Baha Bey’in Aydışı”, Bolu, S.970, 1 İkinci Teşrîn 1934, s.4.
“Düzce’de Cumhuriyet Bayramı”, Bolu, S.1119, 4 Teşrîn-i Sânî 1937, s.2.
“Düzce’de”, Cumhuriyet, S.3411, 3 Teşrîn-i Sânî 1933, s.6.
“Emin Bey’in Nutku”, Bolu, S.970, 1 İkinci Teşrîn 1934, s.3.
EREN, Emin, “Cumhuriyet Bayramı’na Bir Tuhfe”, Bolu, S.1119, 4 Teşrîn-i Sânî 1937, s.7.
“Fırka Reisi Akif Bey’in Nutku”, Bolu, S.822, Teşrîn-i Sânî 1931, s.5.
“Gazi’ye”, Bolu, S.822, Teşrîn-i Sânî 1931, s.3.
“Gazimize Tebrikler”, Hâkimiyet-i Milliye, S.1910, 1 Teşrîn-i Sânî 1926, s.4. “Göynük’te”, Bolu, S.1020, 7 İkinci Teşrîn 1935, s.3.
“Göynük’te”, Hâkimiyet-i Milliye, S.2983, 31 Teşrîn-i Evvel 1929, s.6.
“Göynük’te”, Hâkimiyet-i Milliye, S.4416, 3 İkinci Teşrîn 1933, s.3.
“Göynük’te”, Hâkimiyet-i Milliye, S.4418, 5 İkinci Teşrîn 1933, s.2.
“H. Avni Bey’in Hitabesi”, Bolu, S.822, Teşrîn-i Sânî 1931, s.4.
“Halk Kürsüsünde”, Bolu, S.1020, 7. İkinci Teşrîn 1935, s.2.
“Halkevinin Balosu”, Bolu, S.1020, 7 İkinci Teşrîn 1935, s.2.
“Halkevi Başkanının Parti Önündeki Söylevi”, Bolu, S.1069, 5 Teşrîn-i Sânî 1936, s.3.
“Halkımız ve Cumhuriyet”, Hâkimiyet-i Milliye, S.1262, 3 Teşrîn-i Sânî 1340, s.3.
“Halkımız ve Cumhuriyet”, Hâkimiyet-i Milliye, S.1263, 4 Teşrîn-i Sânî 1340, s.2.
“İlimizde Cumhuriyet Bayramı Parlak Bir surette Kutlulandı”, Bolu, S.1069, 5 Teşrîn-i Sânî 1936, s.3.
“Kazalarda ve Köylerde Cumhuriyet Bayramı”, Bolu, S.970, 1 İkinci Teşrîn 1934, s.3.
“Köylerde Bayram”, Bolu, S.1020, 7. İkinci Teşrîn 1935, s.2.
“Kutlama Telgrafları”, Bolu, S.1069, 5 İkinci Teşrîn 1936, s.1.
“Merasim”, Bolu, S.970, 1 İkinci Teşrîn 1934, s.2.
“Miniminiler: Eski Elbiselerinizi Kardeşlerinize Veriniz”, Bolu, S.1067, 22 Birinci Teşrîn 1936, s.1.
“Mudurnu’da Cumhuriyet Bayramı”, Bolu, S.1029, 5 İkinci Teşrîn 1936, s.3-4.
“Mudurnu’da Cumhuriyet Bayramı”, Bolu, S.1119, 4 Teşrîn-i Sânî 1937, s.2.
“Mudurnu’da”, Hâkimiyet-i Milliye, S.4417, 4 İkinci Teşrîn 1933, s.4.
OMAY, Nebahat, “Yurttaşlarım”, Bolu, S.1020, 7. İkinci Teşrîn 1935, s.2.
“Orta Mektep Talebesinden Namık’ın Hitabesi”, Bolu, S.822, Teşrîn-i Sânî 1931, s.4.
ÖZBAKIR, İ., “Genç Cumhuriyetin Sayın Gencine”, Bolu, S.1020, 7 İkinci Teşrîn 1935, s.1.
“Reis-i Cumhurumuzu Tebrik İçin”, Hâkimiyet-i Milliye, S.961, 7 Teşrîn-i Sânî 1339, s.2.
“Saadet Hanım’ın Hitabı”, Bolu, S.970, 1 İkinci Teşrîn 1934, s.3.
ŞAHİNGÖZ, Mehmet, “Osmanlı’dan Millî Mücadele’ye İstiklâl-i Osmanî Günü Kutlamaları”, Osmanlı, Ankara, 1999, s.194-201.
“Tebrik Telgrafları”, Bolu, S.1119, 4 Teşrîn-i Sânî 1937, s.3.
“Telgraflar”, Bolu, S.822, Teşrîn-i Sânî 1931, s.5.
“Türk Cumhuriyeti’nin Yıl Dönümü”, İkdam, S.9905, 31 Teşrîn-i Evvel 1340, s.2.
“Ulus Bayramını Kutlarken Komployu da Tel’in Ediyor”, Ulus, 3 Son Teşrîn 1935, s.2.
VARLIK, Mediha, “15 inci Yılda Duygular”, Bolu, S.1171, 3 Teşrîn-i Sânî 1938, s.1-2.
YILMAZER, Esat, “En Büyük Bayramımız”, Bolu, S.1068, 29. Birinci Teşrîn 1936, s.1.