Osmanlı imparatorluğu’nun son zamanlarında eşkiyanın gölgesinde bir kaza: Kuşadası

Bu makale Kuşadası ve çevresinde meydana gelen eşkiyalık hareketlerini, XIX. yüzyılın ikinci yarısı ve XX. yüzyıl başlarında Osmanlı Batı Anadolu’sunun değişen sosyo-ekonomik yapısı içinde incelemektedir. Ayrıca bu çalışmada bir kıyı kasabası olan Kuşadası’nın Ege adaları ile bağlantısı ve ada-kara yönlü eşkiyalık hareketlerindeki önemi de değerlendirilmektedir. Tarihi eşkiyalık hareketleriyle dolu olan Osmanlı İmparatorluğu’nda özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısı ve XX. yüzyıl başlarında eşkiyalık hareketleri büyük bir sorun haline gelmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Kuşadası’ndaki eşkiyalık eylemleri genellikle adam kaçırmak, adam öldürmek, hane basmak, gasp, hırsızlık ve kaçakçılık gibi kısa süreli hareketlerdir. Devletin bu tür eylemleri hızla bertaraf etme yoluna gittiği görülse de aldığı önlemler etkili olamamıştır.

A town under the shadow of bandits in the late Ottoman empire: Kuşadası

This article examines the banditry in Kuşadası and its vicinity under the light of changing socio-economic conditions in the Ottoman Western Anatolia in the second half of the 19th century and the early 20th centuries. Furthermore, this study covers the island-land banditry and the significance of the coastal town of Kuşadası in this banditry. The history of the Ottoman Empire is full of banditry movements but especially in the second half of the 19th and early 20th centuries the banditry activities became a serious problem in the Ottoman Empire. In the second half of the 19th century the banditry actions in Kuşadası were generally short-lived ones such as kidnapping, murder, home raids, robbery, burglary and smuggling. Despite the state’s aim to rapidly prevent banditry, the measures implemented to stop it were not effective.

PDF

___

I. ARŞİV KAYNAKLARI
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Cevdet Zaptiye Tasnifi (84/ 4152, 29 Z 1255; 83/ 4102, 15 S 1210)
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Tasnifi (1 ŞB., 12/ 39, 18 Z 1336; 3 ŞB., 17/ 21, 15 Safer 1335; 3. Şb., 13/ 94, 11 Ş. 1334; AYŞ., 35/ 8, 1 Ca 1338; AYŞ., 9/ 53, 23 Ş. 1307)
Dâhiliye Mektubi Kalemi Tasnifi (2279/ 41, 29 B 1317; 1223/ 40, 03 Z 1325)
Dâhiliye Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu Tasnifi (10/ 20, 30 5 1897; 12/ 41, 26 S 1315)
Hatt-ı Hümayun Tasnifi (915/ 39924/A, 28 M. 1240; 882/ 38992, 07 RA 1239; 933/ 40407, 15. ZA. 1236; 638/ 31442, 11 N 1241)
İradeler- Dâhiliye Tasnifi (103/ 5195, 22 CA 1261)
Sadaret Mektubi Kalemi [Meclis-i Vala] Tasnifi (40/ 46, 14 Mayıs 1267)
Sadaret Mektubi Kalemi [Mühimme Odası] Tasnifi (253/ 8, 25 B 1279) 246/ 34, 19 CA 1279)
Sadaret Mektubi Kalemi [Umum Vilayet] Tasnifi (406/ 35, 01. ZA. 1276)
Yıldız Esas Evrakı Tasnifi (79/ 105, 11 L 1297)
Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı Tasnifi (266/ 126, 11 Ş 1322)
Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat Tasnifi (160/ 17, 2 Z 1317; 233/ 8, 27 B 1323; 229/ 44, 18 RA 1323; 240/ 44, 1 C 1324)
Yıldız Perakende Evrakı Umum Vilayetler Tahriratı Tasnifi (31/ 80, 26 N 1312)
II. GAZETELER
Ahenk, 5 Ağustos 1909 Tasvir-i Efkâr, 30 Ekim 1862
III. YAYINLANMIŞ RESMİ YAYINLAR
Meclis-i Mebusan: Levayih ve Tekalif-i Kanuniyye ve Encümen Mazbataları (1992), Devre: 1, İçtima sene: 2, H. 1325–1326, Ankara: TBMM Basımevi.
Salname-i Vilayet-i Aydın, Haz. Cem’iyet-i Rusûmiyye Azasından İ. Cavid, Matba’a-i Vilayet-i Aydın, R. 1307- H. 1308 [1891]
IV. KİTAP VE MAKALELER
ARIKAN, Zeki, “Midhat Paşa’nın Aydın Valiliği (Ağustos 1880- Mayıs 1881)”, Uluslararası Midhat Paşa Semineri- Bildiriler ve Tartışmalar, 1984, ss. 127- 164.
BERBER, Engin, “İkinci Meşrutiyet Döneminde Aydın Vilayetinde İç Güvenlik Sorunu”, Askeri Tarih Bülteni, 15 (28), Ankara, 1990, ss. 61- 84.
BERBER, Engin, Bir İzmir Kabusu- Mütareke ve İşgal Dönemi Üzerine Yazılar, İzmir, 2002
BEZCİ, Bünyamin, “İsyanın Sosyo-Politik Tarihselliği: Eşkıyalar, Partizanlar ve Teröristler”, Uluslar arası Hukuk ve Politika, 2/ 7, Ankara, 2006, ss. 99- 110
BRAUDEL, Fernand, Akdeniz Dünyası, C. II., İstanbul, 1989
Cumhuriyet’in 50. Yılında Aydın, 1973 İl Yıllığı, Aydın, 1973
Evliya Çelebi Seyatnamesi, VIII, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1985
HOBSBAWN, Eric, Devrim Çağı, 1789- 1848, Ankara, 1998
İPŞİRLİ, Mehmet, “Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı”, Osmanlı Devleti Tarihi- I, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul, 1999
KURMUŞ, Orhan, Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi, Savaş yay., Ankara, 1982
ÖZGÜN, Cihan, “Batı Anadolu Limanlarına Ulaşan Şark Ticaret Yolu (İpek Yolu) Üzerine Gözlemler: XIX. Yüzyıldan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Büyük Menderes Havzasında Ticaret Yolları”, Dünden Bugüne İpekyolu Beklentiler ve Gerçekler, Yay. Haz. Emel Kefeli vd., Ötüken Yay., İstanbul, 2008, ss. 227- 258
ÖZGÜN, Cihan, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Aydın Sancağı’nda Eşkıyalık Hareketleri Üzerine Gözlemler”, Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, Ed. Osman Köse, Samsun, 2009, ss. 129- 146
ÖZKAYA, Yücel, 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, YKY, İstanbul, 2010 Sami, Şemsettin, Kâmûs-i Türki, İkdam Matb., Dersaadet, 1318
TABAK, Serap, “Kuşadası Kazasının 1909- 1914 Arası Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXV/ 2, Aralık, 2010, ss. 527- 546
YAPUCU, Olcay P., Modernleşme Sürecinde Bir Sancak: Aydın, Kitap yay., İstanbul, 2007
YAPUCU, Olcay P. – ÖZGÜN, Cihan, “Batı Anadolu’nun Yol Ağı: Araştırmalar II, Kuşadası Liman ve Kervan Yolları”, Tarih Okulu, X, İzmir, 2011, ss. 59- 71
YETKİN, Sabri, Ege’de Eşkıyalar, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 1996