H.1053-m.1643 tarihli 8428 no’lu Cizye defteri’nin tanıtımı ve değerlendirilmesi

Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan 8428 no’lu Mufassal Cizye Defteri; Kıbrıs Eyaleti’nin Lefkoşa, Limasol, Gilan, Piskopi, Evdim, Kukla, Baf, Hırsofı, Lefke, Omorfa, Pendaye, Magosa, Tuzla, Mesarya, Karpas ve Girne nahiyelerine tabi muhtelif köylerde yaşayan cizye vergisine tabi gayrimüslim reayanın H. 1053-M. 1643 yılında Lefkoşa Kadısı Mustafa Efendi ile yardımcısı Kenan Ağa tarafından yapılan sayımına aittir. Adı geçen defter incelendiğinde Kıbrıs Eyaleti’nin 16 nahiyesinde yaşayan cizye vergisine tabi 18.040 nefer tespit edilmiş ve bunlardan 155 neferin öldüğü, 36 neferin firar ettiği ve bir neferin mükerrer yazıldığı kaydedilmiştir.

The ıntroduction and evaluation of the poll-tax account book no. 8428 for the year 1643 (h. 1053)

This detailed Poll-Tax Account Book No. 8428 illustrates the number of non-Muslims, liable to poll-tax, living in various villages in Lefkoşa, Limasol, Gilan, Piskopi, Evdim, Kukla, Baf, Hırsofı, Lefke, Omorfa, Pendaye, Magosa, Tuzla, Mesarya, Karpas and Girne districts of Cyprus Province. The census was carried out by the Kadi of Lefkosa, Mustafa Efendi and his assistant Kenan Aga in 1643. The analysis of the book shows that 18,040 citizens liable to poll-tax lived in 16 districts of Cyprus Province. The book also records that 155 of these citizens died, 36 of them fled the Province and one citizen was recorded twice.

PDF

___

BARKAN, Ömer Lütfi, “894 (1488-1489) Yılı Cizyenin Taksimatına Ait Muhasebe Bilançoları”, Belgeler, I/1, (Ankara 1964), s. 1-117
BECKER, C. H., “Cizye”, İslâm Ansiklopedisi, III, İstanbul 1993, s. 199-201
ÇAĞATAY, Neşet, Osmanlı İmparatorluğunda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler”, Dil ve Tarih – Coğrafya Dergisi, V/V, (Kasım - Aralık 1947), s. 484-510
DARLING, Linda, Revenue Raising and Legitimacy Tax Collection and Financial Administration in the Ottoman Empire 1550-1560, Leiden- Brill 1996
DÜNDAR, Recep, Kıbrıs Beylerbeyliği (1570- 1670), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Malatya 1998
DÜNDAR, Recep – AYDIN, Mesut, “3924 Nolu Cizye Defterine Göre Kıbrıs Eyaleti Baf ve Kukla Kazalarında Gayrimüslimler (H.1061/M.1650-51), Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 31, (Bahar 2012), Niğde 2012, s. 77-98
ERCAN, Yavuz, “Osmanlı İmparatorluğu‟nda Gayrimüslimlerin Ödedikleri Vergiler ve Bu Vergilerin Doğurduğu Sosyal Sonuçlar”, Belleten, LV/213, (Ankara 1991), s. 371-391
ERKAL, Mehmet, “Cizye”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, VIII, İstanbul 1993, s. 42-45
ERPOLAT, Mehmet Salih, “Cizye Defterlerinin Sosyal ve İktisadî Tarih Araştırmaları Açısından Önemi: Diyarbakır Örneği”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD), S. 4, (Eylül 2004), s.189-204
GOFMAN, Daniel, “ The Maktu System and the Jewich Community of Sixteenth Century Safed: A Study of Two Documents from of the Ottoman Archives”, Osmanlı Araştırmaları, III, 1982, s. 81-90
İNALCIK, Halil, “Cizye”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, VIII, İstanbul 1993, s. 45-48
İNALCIK, Halil, “Kıbrıs‟ta Türk İdaresi Altında Nüfus”, Kıbrıs ve Türkler, Ankara 1964, s. 27-58
İNALCIK, Halil, “Osmanlılarda Raiyyet Rüsumu”, Belleten, XXIII/92, (Ekim 1959), s. 575- 610
JENNINGS, R. C., “Zımmis (Non_ Muslim) in Early 17th Century Ottoman Judicial Records – the Sharia Court of Anatolian Kayseri”, Journal of Economic and Social History of the Orient, XXI/3, (1978), s. 225-293
JENNINGS, R. C., Chiristians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World 1571-1640, New York University Press 1993
KALDY-NAGY, Gyula, “Bevolkerrungsstatistisciher Quellentwert der Cizye Defter und der Tahrir Defter”, Acta Orientalia Hungarica, 11, (1960), s. 259-269
KAZICI, Ziya, Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul 1977
KIEL, Machiel, “ Rremarks on the Administration of the Poll Tax (Cizye) in the Ottoman Balkans and The Value of Poll Tax Registers (Cizye Defterleri) for Demographic Research, Etudes Balkaniques, 4, (1990), s. 70-104
KIEL, Machiel, “Anatolia Transplented Patterns of Demographic Religious and Ethnic Changes in The District of Tozlu (N. E. Bulgaria) 1479-1873”, Anatolica XVII, (1991), s. 1-27
KIEL, Machiel, “Hrazgrad Hezargrad Razgrad The Vicissitudes of Turkish Town in Bulgaria”, Turcica, (Volumes 21-23), 1991, s. 495-562
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., “Osmanlı İktisadî Yapısı”, Osmanlı Devleti Tarihi II, (Editör: E. İhsanoğlu), İstanbul 1999, s. 513-650
McGOWAN, Bruce W., Economic Life in Ottoman Europe Taxation Trade and Struggle for Land 1600-1800, Cambridge 1981
NEDKOFF, Boris Christoff, “Osmanlı İmparatorluğunda Cizye”, Belleten VIII/32, (Çev. İinasi Altundağ), Ankara 1944, s. 599-652
ÖZCOŞAR, İbrahim - GÜNEŞ, Hüseyin Haşimi, “Osmanlı Devleti‟nde Cizye ve 19. Yüzyıla Ait Bir Cizye Defteri: Cizre Sancağı‟nın Cizye Defteri (Cizye Defter Numarası:375)”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,
ÖZEL, Oktay, ”Avarız ve Cizye Defterleri”, Osmanlı 5/15, (Kış-2006), s.159-179Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, Ankara 2001, s. 35-50.
PAKALIN, M. Zeki, Tarih Deyimleri ve terimleri Sözlüğü I, İstanbul 1971, s. 297-302
SAHİLLİOĞLU, Halil, “Osmanlı İdaresinde Kıbrıs‟ın İlk Yılı Bütçesi”, Belgeler IV/7-8, (1967), Ankara 1969, s. 1-35
ŞENER, Abdüllatif, Tanzimat Döneminde Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul 1990 T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul 2010
TABAKOĞLU, Ahmet, Gerileme Devrine Girerken Osmanlı Mâliyesi, İstanbul 1985
TABAKOĞLU, Ahmet, Türk İktisat Tarihi, İstanbul 1994
TATAROVA, Maria, “Was There a Demographic Crisis in the Ottoman Empire in the Seveenteenth Century”, Etudes Balkaniques, 2, (1988), s. 55-63