M.Ö. I. binyıl’da mezopotamya’da nehir ulaşımı: Asur örneği **

Arkeolojik bulgu ve çivi yazılı belgelere göre Mezopotamya nehirleri erken dönemlerden itibaren ulaşım amacıyla kullanılmışlardır. M.Ö. I. Binyıl’da özellikle Asur kayıtlarında pek çok nehir ve az sayıda da olsa su kanalı ismi zikredilmektedir. Mezopotamya’nın kuzeyinde yapılan tarım büyük ölçüde yağmura bağımlı olduğundan, Asur kralları kurak geçen dönemler için su kanalları inşa ettirmiştir. Su kanalı yapımı, özellikle başkent değişiklikleri esnasında zorunlu ve kaçınılmaz olmuştur: başkentin başka bir şehre nakli, suyun da taşınması anlamına gelmekteydi. M.Ö. I. Binyıl’ın ilk yarısında Asur tahtına çıkmış olan krallar özellikle Habur ve Fırat Nehirleri’nin kollarını Kuzey Suriye ve Anadolu’ya yaptıkları askerî seferler sırasında askerî bir güzergâh olarak kullanmışlardır. Ayrıca seferler sonrasında bölgeden elde edilen kerestenin de, nehirler kanalıyla, Asur’a taşındığı Asur kral yıllıklarında ifade edilmektedir. Çivi yazılı metinlerde “kanal denetçisi” unvanını taşıyan görevlilerin olması, mevcut veya yeni yapılan kanalların Asur kralına bağlı görevliler tarafından gözetim altında tutulduğunu göstermektedir.

Mesopotamia river transportation in the first millennium b.c.: The assyrian case

According to archaeological evidence and cuneiform records, rivers were used for transportation since the early periods of Mesopotamia. Especially the Assyrian records from the first millennium B.C. mention many river and some canal names. Because the agriculture of North Mesopotamia was dependent on rain, Assyrian kings built canals for dry seasons. Construction of canals became mandatory especially when the kings changed their capital cities: relocation of the capital city required the redistribution of water. In the first half of the first Millennium B.C. the Assyrian kings used the Khabur and Euphrates River banks as routes during their military expeditions to North Syria and Anatolia. Furthermore, the annals of the Assyrian kings record that after military expeditions, Assyrians carried timbers to Assyria through the rivers. The very existence of “canal inspector” as a title in the cuneiform records shows that the Assyrian king maintained the control of canals through their officers.

PDF

___

ARAB I: Luckenbill, D.D., Ancient Records of Assyria and Babylonia, Vol.I, Historical Records of Assyria from Earliest Times to Sargon, Chicaqo: The University of Chicaqo Press, 1926.
BALKAN, K.; Mama Kralı Anum-Hirbi’nin Kaniš Kralı Waršama’ya Mektubu, Ankara, 1957.
BASS, G.F.; “Sea and River Craft in the Near East”, Civilizations of the Ancient Near East, (Ed.) J.M.Sasson, Vol.3, London 1995, 1421-1432.
CAH III/2: A.K.Grayson, “Assyria: Sennacherib and Esarhaddon (704-669 BC)”, CAH, Vol.III, Part II, (ed.) John Boardman, İ.E.S.Edwards, N.G.L. Hammond, E.Sollberger, C.B.F.Walker, UK: The Cambridge University Press, Second Edition, 2008.
CHAVALAS, M.W.(Ed.); The Ancient Near East (Historical Sources in Translation), UK: Blackwell Publishing, 2006.
FALES, M.; “Rivers in Neo-Assyrian Geography”, Neo-Assyrian Geography, (Ed.) M.Liverani, Roma 1995, 203-215.
FLORIOTI, H.Hande DuymuĢ; “Yeni Asur Dönemi Yazılı Kaynaklarında Bit-Bahiyani Arami Krallığı”, Tarih Okulu XII, Uluslararası Hakemli Disiplinlerarası Tarih Dergisi, İzmir 2012, 23-40.
FRIEDRICH, J.; Kayıp Yazılar ve Diller, Çev. Recai Türkoğlu, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yay., 2000.
GÜNBATTI, C.; “Kültepe‟de BulunmuĢ İki AntlaĢma Metni”, Belleten, LXIX/256, Aralık 2005, 759-777.
HIRÇIN, S.; Çivi Yazısı, İstanbul:Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 3.Baskı, 2000.
KOZBE, G.; “Mezopotamya‟da Aile ve Evlilik”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, S.104-104, İstanbul 2001, 27-33.
KÖROĞLU, K.; “Yukarı Dicle Bölgesinde Yeni Asur Devleti Sonrasına İliĢkin Kültürel DeğiĢimin Tanımlanması: Geç Demir Çağı ve Hellenistik Dönemin İzleri”, Muhibbe Darga Armağanı, Haz. Aksel Tibet vd., Sadberk Hanım Müzesi, İstanbul, 2008.
LAESSØE, J.; ,“Building Inscription from Forth Shalmenesser III Nimrut”, Iraq, XXI/1,1959, 38-41.
MORRIS, I.- W. Scheidel (ed.), The Dynamics of Ancient Empires, State Power from Assyria to Byzantium, UK: Oxford University Press, 2009.
POSTGATE, J.N.; Early Mesopotamia Society and Economy at the Dawn of History, Taylor&Francis, Londra 1992.
ROAF, M.; Mezopotamya ve Yakındoğu, Çev.Zülal Kılıç, İstanbul: İletiĢim Yay., 1996.
RUSSELL, H.F.; “The Historical Geography of the Euphrates and Habur According to the Middle and Neo-Assyrian Sources”, Iraq, Vol.47 (1985), 57-74.
SAA 01: S.Parpola, The Correspondence of Sargon II, Part I: Letters from Assyria and the West, State Archives of Assyria, Volume I, Helsinki 1987.
SAA 05: G.B.-Lanfranchi, S.Parpola, The Correspondence of Sargon II, Part II: Letters from the Northern and Northeastern Provinces, State Archives of Assyria, Volume V, Helsinki 1990.
SAA 12: L. Kataja and R. Whiting, Grants, Decrees and Gifts of the Neo-Assyrian Period, State Archives of Assyria, Volume XII, Helsinki 1995.
SAA 14: R. Mattila, Legal Transactions of the Royal Court of Nineveh, Part II: Assurbanipal Through Sin-šarru-iškun, State Archives of Assyria, Volume XIV, Helsinki 2002.
SAA 15: A.Fuchs-S.Parpola, The Correspondence of Sargon II, Part III: Letters from Babylonia and the Eastern Province, State Archives of Assyria, Volume XV, Helsinki 2001.
SAA 16: M.Luukko-G. Van Buylaere, The Political Correspondence of Esarhaddon, State Archives of Assyria, Volume XVI, Helsinki 2002.
SAA 17: M. Dietrich, The Neo-Babylonian Correspondence of Sargon and Sennacherib, State Archives of Assyria, Volume XVII, Helsinki 2003.
SEVİN, V., Yeni Assur Sanatı II, Ankara: TTK Yay., 2010.
TOSUN, M.-K.Yalvaç; Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı, 2.Basım, Ankara: TTK Yay., 1989.
UR, J.; “Sennacherib‟s Northern Assyrian Canals: New Insight from Satellite Imagery and Aerial Photography”, Iraq, Vol.47, No.1, Niniveh, Papers of the 49th Recontre Assyriologique Internationale, Part Twom(Spring 2005), 317-345.
WILKINSON T.J.- J.Ur- E.B.Wilkinson-M.Altaweel; “Landscape and Settlement in the Neo- Assyrian Empire”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No.340 (Nov.2005), 23-56.
YAMADA, S.; The Construction of the Assyrian Empire, A Historical Study of the Inscriptions of Shalmaneser III (859-824 BC) Relating to his Campaigns to the West, Brill 2000.
http://en.wikipedia.org (ET: 16.09.2012)