NOVOROSSİYSK ŞEHBENDERİ HÜDAİ BEY’İN ÖLDÜRÜLMESİ

Osmanlı Devleti yabancı ülkelerdeki açtığı konsolosluklara şehbenderlik adını vermekteydi. 19. yüzyılda diplomatik temsilcilik ağının genişlemesiyle birlikte birçok ülkede olduğu gibi Rusya’da da şehbenderlikler açıldı. Bu şehbenderliklerden biri Karadeniz’de bir liman kenti olan Novorossiysk’te bulunmaktaydı. 1902 yılında Novorossisyk Şehbenderliğinde Hüdai Bey atandı. Burada Karlenskaya adında bir kadınla samimi ilişki yaşamaya başladı. Daha sonra 1904 yılında Karlenskaya’nın eşi tarafından silahla vurularak öldürüldü. Bu çalışmada Novorossiysk’te şehbenderlik görevini yürütürken öldürülen Hüdai Bey cinayetinin ayrıntılarından bahsedilmiştir. Amaç, cinayetin oluşumu, işlenişi, dava süreciyle birlikte Osmanlı – Rus hükümetlerinin tavırlarını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Rusya, Şehbender, Cinayet

Killing of Novorossiysk Ottoman Consul Hudai Bey

The Ottoman Empire called şehbenderlik opened in foreign countries as consulates. With the expansion of the diplomatic representation network in the 19th century, consulates were opened in Russia as well as in many countries. One of these consulates was located in Novorossiysk, a port city on the Black Sea.Hudai Bey was appointed to the Novorossiysk Consulate in 1902. Here he began an intimate relationship with a woman named Karlenskaya. He was later shot and killed by Karlenskaya's husband in 1904. In this study, the details of the murder of Hudai Bey, who was killed while he was working as a consul in Novorossiysk, are mentioned. The aim is to reveal the formation of the murder, its perpetration, and the attitudes of the Ottoman-Russian governments along with the trial process.

Keywords:

Ottoman Empire, Russia, Consul, Murder,

PDF

___

Babıali Evrak Odası Evrakı (BEO), Nr: 393/29452, 823/61701, 1133/84964, 1133/84966, 1143/85695, 1171/87773, 1625/121870, 1790/134222, 2426/181937, 2427/181985, 2429/182113, 2431/182258, 2434/182525, 2438/182780, 2460/184456, 2463/184679, 2467/985, 2481/186069, 2497/187256, 2580/193427, 2599/194907, 2612/195887, 2724/204256, 2803/210197, 2855/214107, 3185/238831.
Hariciye Nezâreti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası (HR. HMŞ. İŞO), Nr: 105/56, 191/89, 192/33.
Hariciye Nezâreti Mütenevvia Kısmı (HR. MTV), Nr: 261/35.
Hariciye Nezâreti Petersburg Sefareti (HR. SFR. 1), Nr: 115/70.
Hariciye Nezâreti Umûr-ı Hukûk-ı Muhtalita Müdüriyeti (HR. UHM), Nr: 35/6.
İrâde Hariciye (İ. HR), Nr: 314/20059, 318/29472, 323/20867, 401/6, 400/34.
İrâde Maliye (İ. ML) (1325/Z-14), Nr: 79/79.
Yıldız Sadâret Hususî (Y. A. HUS), Nr: 479/79.
Yıldız Sadâret Resmî Evrakı (Y. A. RES), Nr: 166/34.
Hariciye Nezâreti Tahrirât-ı Hariciye Odası (HR. TH), Nr: 115/11, 310/92, 312/20, 312/120, 315/22, 326/42, 335/72.
İrâde Hususî (İ. HUS), Nr: 122/10.
Hariciye Nezâreti Siyasi Kalemi (HR. SYS), Nr: 1378/8.
Dahiliye Nezâreti Sicill-i Ahvâl Defterleri (DH. SAİD.d), Nr: 9/141.
Hariciye Nezâreti Sicill-i Ahvâl İdaresi (HR. SAİD), Nr: 9/21.
2. Araştırma Eserler
AKPINAR, Mahmut, “XIX. Yüzyılda Batıyla İlişkilerde Osmanlı Şehbenderlikleri”, CUJOSS, 41/2, 2017, ss. 127-144.
AKPINAR, Mahmut, Osmanlı Devleti’nde Şehbenderlik Müessesesi, (Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sivas 2001.
AYBAY, Rona, Tarih ve Hukuk Açısından Konsolosluk, Literatür Yayınlası, 2. Baskı, İstanbul 2020.
BOSTAN, Zeynep, Osmanlı Hariciyesinin Modern Temelleri II. Abdülhamid Döneminde Diplomasi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2021.
DEMİR, Uğur, “Şehdi Osman Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt 37, İstanbul 2010, ss. 427-428.
DOĞAN, Cem, “Düellonun Tarihi ve Osmanlı Düellocuları”, The Journal of Academic Social Science Studies, Vol. 6, Sayı 1, 2013, ss. 663-689.
EROL, Yasemin Zahire, Osmanlı Devleti’nde Şehbenderlik ve Paris-Londra Örnekleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2014.
GÖR, Emre, “1881 Şehbender Nizamnamesi Üzerine Bir İnceleme”, Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2/1, 2019, ss. 70-85. Hüseyin Agâh Bey, Sefir ve Şehbenderler Hukuk ve Vezâifi, Mahmud Bey Matba‘ası İstanbul 1312.
KILIÇ, Musa, “Osmanlı Devleti’nde Şehbenderlik Kurumu”, Osmanlı Diplomasi Tarihi Kurumları ve Tatbiki, Grafiker Yayınları, Ankara 2018, ss. 95-115.
KUNERALP, Sinan, Son Devir Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922), İsis Yayınları, İstanbul 1999.
NOVOSELTSEY, A.P., “XV. Yüzyıl ile XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Rus-Türk İlişkileri”, Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl (1491-1992), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999, ss. 73-78.
PINAR, Hayrettin-Aynur Asgarova Pınar, “Osmanlı’da Düello: Sınırı İhlâl Etmeye Kalkışanlar”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt 35, Sayı 2, 2020, ss. 701-726.
Said Bey, Sefirler ve Şehbenderler, 1. Baskı, Matba‘a-i Ebuzziya, İstanbul 1307.
SAVAŞ, Ali İbrahim, “Konsolos”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2002.
SAYGILI, Hasip, “1903 Makedonyasında Reformlara Tepkiler: Manastır Rus Konsolosu Aleksandır Rotkovski’nin Katli”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı 39, Güz 2013, ss. 69-94.
Şemsettin Sami, Kamûs-ı Türkî, Nadir Eserler Kitaplığı, İstanbul 2016.
TURAN, Resul, Çarlık Rusyası Döneminde Batum Vilayeti (1878-1914), (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2019.
YÜKSEL, Ahmet, “Osmanlılarda Otopsi”, Belleten, Cilt 77, Sayı 280, Aralık 2013, ss. 875-910.
3. İnternet Kaynakları
https://www.sb.k12.tr/lisemiz/dort-yuzyillik-bir-tarih/ (E.T. 17 Aralık 2022).
http://novorossisk.bk.mfa.gov.tr/Mission/About (E.T. 26.12.2022).