OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE NİĞBOLU KALESİ

Tuna nehri kıyısında stratejik bir noktada bulunan Niğbolu Kalesi, Osmanlılar tarafından henüz 1395 yılında fethedilmiştir. Merkezini kalenin teşkil ettiği Niğbolu, idarî yapılanmada sancak olarak organize edilmiştir. Niğbolu kalesi bölgede kurulan Osmanlı egemenliğinin önemli yapı taşlarından biridir. Tuna kıyısındaki Liman Kalesi ve nehrin karşısında bulunan Holovnik Kalesi, Niğbolu Kalesi’nin yapısal parçalarıdır. Niğbolu Savaşı gibi önemli gelişmelerde rol oynayan kale, muhtelif zamanlarda kuşatmalara maruz kalmış ve 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşında elden çıkmıştır. Uzun bir süre Osmanlı idaresinde bulunan kale, yapım, onarım, tahkim ve bakım odaklı birçok inşa faaliyetine sahne olmuştur. Bir kısmı söz konusu saldırılarda verilen tahribatı gidermek için yapılan bu çalışmalar kalenin Osmanlılar için önemini de sergilemektedir. Birtakım arşiv belgeleri Niğbolu kalesi ve istihkâmkarında konuşlandırılan garnizonlar hakkında önemli kayıtlar içermektedir. Yetkin personellerden teşkil edilen bu birliklerin organizasyon yapısı oldukça ilgi çekici olup istihkâmın tarihini de aydınlatmaktadır. Niğbolu Kalesi’nde yürütülen inşa faaliyetleri ve personele ilişkin işlemler, imparatorluk sistemi hakkında önemli fikirler vermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı İmpartorluğu, Tuna Nehri, Niğbolu Kalesi, Holovnik Kalesi, Liman Kalesi inşa, personel

Nikopol Castle in the Ottoman Empire Period

Located at a strategic point on the banks of the Danube, Nikopol Castle was conquered by the Ottomans in 1395. Nikopol, whose center was formed by the castle, was organized as a sandjak in the admistrative structure. The castle of Nikopol is one of the important buildings blocks of the Ottoman soverignty established in the region. Liman Castle on the banks of the Danube and Holovnik Castle across the river are structural parts of the Nikopol Fortress. The castle, which played a role in important developments such as the Battle of Nikopol, was subjected to sieges at various times and was lost in the Ottoman-Russian War of 1877-1878. The Castle, which was under Ottoman rule for a long time, was the scene of many construction activities focused on construction, repair, fortification and maintenance. These works, some of which were carried out to repair the damage caused by the attacks in question, also demonstrate the importance of the castle for the Ottomans. A number of archival documents contain important records about the garrisons stationed in the fortress and fortifications on Nikopol. The orgnizational structure of these units, which were composed of competent personnel, is quite interesting and illuminates the history of the fortification. The construction activities and personnel transactions carried out at the Nikopol Fortress provide important insights into imperial system.

Keywords:

Ottoman Empire, Danube River, Nikopol Fortress, Holovnik Fortress, Harbor Fortress construction, Castle staff,

PDF

___

Arşiv Belgeleri:
St. Cyrill ve Methodis Kütüphanesi: Oryantal Arşiv Koleksiyonu, Tahrir Defteri, no: 45/29.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi:
Maliyeden Müdevver Defter, no: 11, 3359, 8988, 15.334, 15.439, 17.619, 20.258, 23.024 Tahrir Defteri, no: 416, 467, 718.
Mühimme Defteri no: 99, 100, 127, 132, 139.
Ali Emirî:
Sultan Abdülhamid I, no: 101 – 6916.
Sultan Mahmud I, no: 211 – 16.642.
Sultan Mahmud II, no: 10 – 482, 21 – 1310, 36 – 2302. Sultan Mustafa II, no: 52 – 5241.
Sultan Mustafa III, no: 128 – 9929.
Sultan Selim III, no: 189 – 11.366, 364 – 20.791.
Bab-ı Asafi, Amedi Kalemi, no: 18 – 18.
Bab-ı Defteri:
Evamir-i Maliye Kalemi Evrakı, no: 26.349.
Bab-i Defteri, Yeniçeri Defterleri, no: 34.009, 34.028.
Baş Muhasebe Kalemi, no: 41.169.
Baş Muhasebe, Bina Eminliği, no: 15.975, 16.326.
Büyükkale Kalemi, no: 32.226, 32.569.
Cevdet: Askeriye, no: 133 – 5931, 152 – 6730, 199 – 8543, 230 – 9769, 288 – 11.942, 345 – 14.298, 346 – 14.320, 350 – 14.491, 424 – 17.595, 506 – 21.128, 567 – 23.827, 569 – 23.911, 618 – 26.095, 653 – 27.460, 712 – 29.887, 807 – 34.250, 851 –36.403, 880 – 37.801, 966 – 42.053, 976 – 42.497, 979 – 42.680, 983 – 42.886, 985 – 42.991, 997 – 41.882, 1020 – 44.708, 1026 – 44.984, 1050 – 46.116, 1158 – 51.521, 1162 – 51.707, 1165 – 51.843, 1222 – 54.870. Dahiliye, no: 102 – 5087, 220 – 10.958, 244 – 12.188, 291 – 15.549.
Evkaf, no: 530 – 26.797.
Hariciye, no: 49 – 2403, 73 – 3608.
Zabtiye, no: 20 – 965.
İbnülemin:
Askeriye, no: 26-2374.
Şükr ü Şikâyet, no: 4 – 327.
İrade, Dahiliye, no: 12 – 583, 561 – 39.057. Şura-yı Devlet, no: 35 – 1750.
Hattı Hümayun, no: 47 – 2283, 53 – 2481, 54 – 2511, 55 – 2549 56 – 2564, 56 – 2646, 61 – 2710, 64 – 2794, 66 – 2857, 74 – 3063, 220 – 12.185, 77 – 3184, 596 – 29.231, 598 – 29.331, 600 – 29.343, 601 – 29.351, 997 – 41.882, 1035 – 42.931, 1064 – 43.661, 1086 – 44.226, 1388 – 55.220, 1422 – 58.131.
Plan-Proje-Kroki, no: 878, 1336.
Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı, no: 366 – 68.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi,Tahrir Defteri, no: 167, 724.
Yayınlanmış Belgeler:
İNALCIK, Halil, RADUSHEV, Evgeni ve ALTUĞ, Uğur, Fatih Sultan Mehmed Döneminde Tuna Boyunda Osmanlı Düzeni, Niğbolu, Vidin ve Braniçeca Tahrir Defterleri, Budapest, 2018.
TODOROV, Nikolai ve NEDKOV, Boris, (eds.), Fontes Turcici Historiae Bulgaricaae, Series XV-XVI. Sofia, 1966.
Seyahatnamaler:
Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 3. Kitab, haz. Yücel Dağlı ve Seyit Ali Kahraman, YKY, İstanbul 1999.
İnceleme ve Araştırmalar:
ALTUĞ, Uğur, “The Evolution of Fifteenth Century Ottoman Fortresses in the Balkans”, Bulgarian Historical Review, issue 3-4, 2014, Sofia, pp. 29-56.
BEYDİLLİ, Kemal, “Pazvandoğlu Osman”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 34, İstanbul, 2007, ss.208-210.
İNALCIK, Halil, “Bayezid I”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,C. 5, İstanbul, 1992, ss. 231-234.
JORGA, Nicolae, Osmanlı İmpratorluğu Tarihi, C. 3, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul, 2005.
KİEL, Machiel, “Niğbolu”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2007, c. 33, ss. 87-89.
PURGSTALL, Joseph von Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, C. I, çev. Mehmed Ata, haz. Mümin Çevik ve Erol Kılıç, İstanbul, 1998.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. I, Ankara, 1994.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. III/I, Ankara, 1995.
ZİNKEİSEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. I, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul, 2011.