ŞERİYE SİCİLLERİ IŞIĞINDA GALATA’DA BORÇLAR HUKUKU VE UYGULAMALARI (17. YÜZYILIN İKİNCİ YARISI)

Osmanlı Tarihi araştırmalarında kullanılan en önemli ana kaynaklardan biri Şeriye sicilleridir. Yapılan çalışmalar sicillerin önemini ve orijinal bir kaynak teşkil ettiğini ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti’nin önemli bir liman ve ticaret bölgesi olan Galata’nın Şeriye sicillerinde yer alan borç davalarını değerlendirmektir. Galataʹnın 17. yüzyıldaki sınırları günümüzdekinin aksine çok geniştir. Galata kadısının hükmü altında bulunan bu geniş alan hakkında sicillerde son derece değerli bilgiler yer almaktadır. Müslüman, Rum, Ermeni, Yahudi ve Cenevizli insanların bir arada yaşadığı kozmopolit bir şehir olan Galata, ticari hayatın canlı olduğu bir yerdir. Ticari hareketliliğine paralel olarak Galata Şeriye sicillerinde alım-satım ve borç meseleleri ile ilgili pek çok kayıt yer almaktadır. Bu kayıtlar içerisinden seçilen farklı dava kayıtlarının tahlilinin yanı sıra borcun tanımı, unsurları, hukukî niteliği, borcu düşüren sebepler, ödeme yöntemleri ve kurulan akidlerin hüküm ve sonuçları gibi teorik bilgilere de yer verilecektir. Böylece teori ile uygulama alanlarının birbirinden ayrıldığı ve örtüştüğü noktalar ortaya koyulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Borç, Şeriye Sicili, Galata, Kadı, 17. Yüzyıl.

Law And Practices Of Obligations In Galata In The Light Of Sharia Court Records (Second Half Of The 17th Century)

One of the most important principals used in Ottoman History research is the sharia court records. It presents the introduction of the registers and introductory articles. The aim of this purpose is to evaluate the debt cases in the registry of Galata, an important port and trade region of the Ottoman Empire. Galata's 17th worldwide borders are very wide. The latest information is contained in these wide-area registers, which are in the general of the Galata kadı. Galata, a cosmopolitan city where Muslims, Greeks, Armenians, Jews and Genoese people live together, is in a business where it is in commercial life. In parallel with the commercial, there are many records in the Galata sharia court records with the issues of buying and selling and matters. In addition to the trainings of the trainings within the scope of these records, there will be theoretical information such as the definition of class, its elements, legal training, reasons for payment, judgments of contracts and such. Will be able to show the theoretical application direction and direction with what will be followed.

Keywords:

Debt, Sharia Court Records, Galata, Kadi, 17th Century.,

PDF

___

A. Arşiv Kaynakları İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi, Galata Şeriye Sicilleri, Defter No: 103.
B. Araştırma ve İncelemeler AK, Muhammed Emin, İslam Ceza Muhâkemesi Usûlünde İspat Vâsıtaları ve Değişim, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat 2017.
AKDOĞAN, Sinan, Türk Hukukunda İbra Sözleşmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli 2006.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır 1986.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Şerʻiyye Sicilleri I, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Şerʻiye Mahkemeleri ve Şerʻiye Sicilleri”, Türkler Ansiklopedisi, C.10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 54-68.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, İslâm ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı Kamu Hukuku, C. 1, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2011.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, İslâm ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı Özel Hukuk II, C. 3, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2012.
AKKOYUN, Sevgi, Galata Mahkemesine ait 94 No’lu (H. 1074-1075) Şerʻiye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun 2019.
APAYDIN, H. Yunus, “İbrâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), C. 21, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2000, ss. 263-266.
APAYDIN, H. Yunus, “Karz”, TDVİA, C.24, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, ss. 520-525.
ATAR, Fahrettin, İslam Borçlar Hukukunda Takas, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1994.
ATAR, Fahrettin, “Sulh”, TDVİA, C.37, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, ss. 481-485.
ATAR, Fahrettin, İslâm Adliye Teşkilâtı Ortaya Çıkışı ve İşleyişi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2020.
AVCI, Mustafa, “Osmanlı Ceza Muhakemesinde Sulh”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 25, S. 1, 2017, ss. 11-71.
AYBAKAN, Bilal, İslam Hukukunda Borçların İfası, (Basılmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1996.
AYBAKAN, Bilal, “Îfâ”, TDVİA, C. 21, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2000, ss. 498-504.
AYBAKAN, Bilal, “Vekâlet”, TDVİA, C. 43, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2013, ss. 1-6.
AYDIN, M. Akif, “Deyn”, TDVİA, C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, ss. 266-268.
AYDIN, M. Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Basım ve Yayım, İstanbul 2009.
AYKANAT, Mehmet, “Osmanlı Hukukunda İbra Türleri”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 1, 2018, ss. 611-627.
BARDAKOĞLU, Ali, “Hibe”, TDVİA, C. 17, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1988, ss. 421-426.
BARDAKOĞLU, Ali, “Beyyine”, TDVİA, C. 6, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, ss. 97-98.
BARDAKOĞLU, Ali, “Iskat”, TDVİA, C. 19, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1999, ss. 137-143.
BARDAKOĞLU, Ali, “İspat”, TDVİA, C. 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2000, ss. 492-495.
BARKAN, Ömer Lütfi, “Edirne Askerî Kassamı’na Ait Tereke Defterleri (1545-1659)”, Belgeler, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, C. III, S. 5-6, 1966, ss. 1-479.
BAYINDIR, Abdülaziz, İslam Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması), Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul 2015.
BİLGİN, Arif ve Fatih Bozkurt, Bir Malî Gelir Kaynağı Olarak Vârissiz Ölenlerin Terekeleri ve Beytülmâl Mukataaları, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 2, 2010, s. 1-31.
BOYNUKALIN, Ertuğrul, “Yemin”, TDVİA, C. 43, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2013, ss. 417-420.
BOZKURT, Fatih, Tereke Defterleri ve Osmanlı Maddî Kültüründe Değişim (1785-1875 İstanbul Örneği), (Basılmamış Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2011.
BURSALI, Osman Safa, Osmanlı Hukuku’nda Kefalet Sözleşmesi: İstanbul ve Galata Mahkemeleri Şerʻiyye Sicillerine Göre Mala Kefalet, 1791-1795/1206-1210, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
ÇAVUŞ, Halit ve Hasan Hacak, “Rehin”, TDVİA, C. 34, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2007, ss. 538-542.
EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
ERÜNSAL, İsmail E., Osmanlı Mahkemelerinde Şâhitler: Şuhûdü’l-‘udûlden Şuhûdü’l-hâle Geçiş, Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, S. LIII, 2019, ss. 1-50.
KABUKÇU, Şükrü, İslâm Hukukunda İbrâ, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1992.
KAHRAMAN, Abdullah, İslam Borçlar Hukukunda Takas, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1994.
KAHRAMAN, Abdullah, “Takas”, TDVİA, C. 39, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, ss. 451-453.
KAHRİMAN, Salih ve Recep Fuat, İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 90 Numaralı Sicil, İsam Yayınları, İstanbul 2012.
KARAMAN, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku, İz Yayıncılık, İstanbul 2012.
KOCA, Ferhat, “İkrâr”, TDVİA, C. 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2000, ss. 38-40.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat, Osmanlı Belgelerinin Dili, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 1998.
OĞUZMAN, Kemal ve Turgut Öz, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 1, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2013.
ORTAYLI, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Turhan Kitabevi, Ankara 1994.
ÖZCAN, Tahsin, “Muhallefȃt”, TDVİA, C.30, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2005, ss. 406-407.
SARICAOĞLU, Mehmet Esat, Osmanlı Devleti’nde Gıyâbî Yargılama ve Davalıya Yemin Teklifi, Turkish Studies-İnternational Periodical For The Languages, Literature, and History of Turkic, S. 10/1, Ankara 2015, s. 683-692.
ŞENER, Abdulkadir, İslâm Hukukunda Hibe, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara 1984.
Türk Hukuk Lügatı, Türk Hukuk Kurumu, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1991, s. 155.
YALÇIN, Abdullah, İslam Hukukunda Rehin, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1989.
YAVUZ, Cevdet, “Dâva”, TDVİA, C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, ss. 12-16.
YAVUZ, Yusuf Şevki, “İlmeʻl-Yakîn”, TDVİA, C. 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2000, ss. 137-138.
YILDIZ, Kemal, İslam Yargılama Hukukunda İsbat Vasıtası Olarak Şahitlik, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1989.
YÜKSEK, Alpaslan, Galata Mahkemesine Ait 141 No’lu Şerʻiye Sicilinin (H. 1098-1099) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir 2012.