Mondros’tan San-Remo’ya Avusturya Basını’nda Anadolu Türk Direnişi; Panislamizm ve Bolşevizm’in Rolü

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti ve Avusturya-Macaristan Monarşileri çok uluslu birer devletolarak Almanya’nın safında yer almışlar ve I. Dünya Savaşı sonundaki mağlubiyetlerinin yanısıra her ikiside çok uluslu olma özelliklerini yitirerek ortak kaderi paylaşmışlardır. Her iki monarşi de itilaf devletleri ilebirer ateşkes antlaşması imzalamışlarken, Osmanlı Devleti’nin imzaladığı Mondros Ateşkesi’nden sonraAnadolu’nun itilaf devletlerince işgaline karşı hem ulusal hem de dinsel nitelikli bir direniş ve kurtuluşhareketi başlamışken Avusturya’da ne buna benzer bir direniş ne de kurtuluş savaşı söz konusu olmuştur.Bu çalışmada, Avrupa’yı yaklaşık iki yüzyıldır meşgul eden ve doğal sınırlarını aşıp Asya’nın derinliklerinekadar gelişen “Şark Meselesi” çerçevesinde; Avusturya basınının emperyalizme karşı Anadolu’dakiMüslüman-Türk direnişi; bu direnişte Bolşevizm ile Panislamizm’in etkileri ve Panislamist düşünceninekonomik yayılma yarışındaki Bolşevik Ruslarla İngiltere tarafından araçsallaştırılmaları konu edilmiştir. Bubağlamda, siyasi ve askeri bu gelişmelerin, itilaf devletlerinin yayılmacılığına karşı bir direniş süreciyaşamayan, İslam dinine olduğu kadar Bolşevizm’e de mesafeli duran eski müttefik Avusturya’nın basınındanasıl algılandığı ve değerlendirildiği sorusuna yanıt aranmaya çalışılmıştır.30 Ekim 1918 Mondros Ateşkesi’nden Sevr Barışı’nın koşullarının netleştirildiği San Remo Konferansıkararlarının yankılarının sürdüğü Ağustos 1920’ye kadarki döneme ait ulusal ve bölgesel nitelikli AvusturyaBasını’nın bu çalışmada akademik düzeyde ilk defa yayınlanan haber ve analiz metinlerindenyararlanılmıştır.

From Mudros To San-Remo, Anatolian Turkish Resistance in The Austrian Press The Role of Panislamism and Bolshevism

In World War I, the Ottoman Empire and the Austro-Hungarian Monarchies were on Germany’s side as multinational states, and in addition to their defeat seizing at the end of World War I, they both lost their ability to become multinationals and shared a common destiny. While both monarchies signed a ceasefire agreement with the allied powers, there was neither a similar resistance nor a war of independence in Austria while both a national and religious resistance and liberation movement began against the occupation of Anatolia by the allied states after the the Armistice of Mudros signed by the Ottoman Empire. In this study, within the framework of the “Eastern Issue”, which has been occupying Europe for nearly two centuries and has transcended its natural borders and developed deep into Asia, the Muslim-Turkish resistance in Anatolia against imperialism and the effects of Bolshevism and Panislamism in this resistance, instrumentalization of Panislamist thought by the Bolshevik Russians and the English in the race for economic spread were discussed in light of news from Austrian press. In this context, answers were sought to the question of how Austrian press perceived and evaluated these political and military developments in a former ally country, Austria, which had no resistance against the spread of the alliance states and which remained distant to Bolshevism as well as the religion of Islam. In this study, the national and regional Austrian Press news and analysis texts were used, which were published for the first time at an academic level and which covers the period between October 30, 1918, Armistice of Mudros to August, 1920 when echoes of the San Remo Conference resolutions had continued in which conditions of Sevr Peace were clarified.

PDF

___

“Aufstand in Anatolien”, Der neue Tag-Morgen-Ausgabe, 19. September 1919.
“Aufstand der Muhammedaner”, Neues Grazer Abendblatt, 22 März 1920.
“Aufruf an die Muhammedaner”, Wiener Morgenzeitung, 30. August 1919.
“Bildung einer nationalistischen Regierung in Anatolien”, Wiener Morgenzeitung,16. April 1920.
“Bolschewismus und Islam verbündet?”, Neuigkeits- Weltblatt, 11 März 1920.
“Das Ende der Türkei–Wahrscheinlichkeit der Wegnahme aller europäischen Provinzen und Verteilung von Anatolien”, Neue Freie Presse-Morgenblatt, 20. Mai 1919.
“Der Aufstand in Anatolien”, Wiener Morgenzeitung, 28 September 1919.
“Der Aufstand in Kleinasien – Ein Ultimatum der Rebellen an die Konstantinopler Regierung”, Mittagblatt des Neuen Wiener Jornals, 19. September 1919.
“Der Aufruhr gegen England im Orient-Eine ernste Rote des englischen Kriegsamts”, Neues Wiener Journal, 26. Januar 1920.
“Der Bolschewismus und der Orient”, Neuigkeits-Weltblatt, 28. Juli 1920.
“Der Islam erwacht.”, Salzburger Volksblatt, 29. August 1919.
“Der Islam gegen den Bolschewismus”, Volksblatt für Stadt und Land, 10. August 1919.
“Der türkische Aufstand in Anatolien”, Reichspost-Morgenblatt, 16. April 1920.
“Der türkische Waffenstillstand-Durchfahrt durch die Dardanellen”, Deutsches Volksblatt, 2. November 1918.
“Die Aktion Kemal Paschas”, Salzburger Volksblatt, 12 August 1919.
“Die Aufteilung der Türkei”, Neues Wiener Tagblatt, 20. Mai 1919.
“Die Dardanellen frei für die englische Flotte“, Prager Tageblatt-Morgen Ausgabe, 2. November 1918.
“Die Erhebung des Orients”, Reichspost, 22 März 1920.
“Die Friedensverhandlungen”, Wiener Zeitung-Wiener Abendpost, 24.April 1920.
“Die Gährung der Türkei/Aufstand in Anatolien.-Gegen die Zentralregierung in Konstantinopel.”, Illustrierte Kronen Zeitung, 2. Juni 1919.
“Die Internationalisierung Konstantinopels”-“Meldung über blutige Unruhen in Konstantinopel”; Neue Freie Presse-Morgenblatt, 20 Mai 1919.
“Die Konferenz in San Remo”, Salzburger Volksblatt, 23. April 1920.
“Die Note Frankreichs an England”, Innsbrucker Nachrichten, 12. April 1920.
“Die panislamistische Bewegung”, Reichspost-Morgenblatt, 20. Mai 1920.
“Die türkische Frage”, Deutsches Volksblatt-Morgen Ausgabe, 24. April 1920.
“Die Vorgänge in der Türkei”, Pester Lloyd Morgenblatt, 16. November 1919.
“Ein angebliches Geheimabkomen Englands mit der Türkei-Zur Sicherung der Türkei in Europa”, Mittagsblatt-Neues Wiener Journal, 1. April 1920.
“Eine Allierte Flotte vor Konstantinopel”, Salzburger Chronik für Stadt und Land, 15. November 1918.
“Englische und fransözische Schiffe in türkischen Gewässern”, Pilsner Tagblatt, 13. November 1918.
“Groβer Aufstand in Anatolien”, Volksblatt für Stadt und Land, 28 September 1919.
“Kemal Pascha”; “Die türkische Frage”, Deutsches Volksblatt-Morgen Ausgabe, 24. April 1920.
“Mekka und Moskau im Bunde”, Vorarlberger Volksblatt,31. März 1920.
“Meldung über blutige Unruhen in Konstantinopel”, Neue Freie Presse-Morgenblatt, 20 Mai 1919.
“Militärvertrag zwischen Sowjetruβland und der Türkei”, Neue Preuβische Zeitung (Kreuzzeitung), 12. Mai 1920.
“Panislamisticher Aufstand”, Arbeiterwille, 23 März 1920
“Panislamistische Erhebung gegen die Entente/ Von Thrazien nach Arabien- Die Verbandstruppen in Bedrängnis”, Reichspost, 22 März 1920.
“Russiche Verstärkungen für Kemal Pascha”, Znaimer Tagblatt, 19. Mai 1920.
“Schwierigkeiten bei der Teilung der orientalischen Beute”, Arbeiterwille, 6. September 1919.
“Türkei”, Wiener Zeitung, 16. April 1920.
“Türkei”; Pester Lyloyd-Morgenblatt, 4. Februar 1920.
“Türkei-Der heilige Krieg”, Grazer Tageblatt-Morgen Ausgabe, 22. Juli 1919.
“Türkischer Angriff auf die bei Smyrna gelandeten Griechen”, Neue Freie Presse-Morgenblatt, 20 Mai 1919.
“Ultimatum der türkischen Nationalisten an die Entente. -Wegen der Besetzung des Konstantinopels”, Neues Wiener Journal, 29 März 1920.
“Völlige Kapitulation als Waffenstillstandbedingung fir die Türkei”, Voralberger Volksfreund, 8. November 1918.
“Waffenstillstand mit der Türkei-Mitteilung über die Bedingungen”, Salzburger Wacht, 3. November 1918.
“Waffenstillstand zwischen der Türkei und dem Verband– Bevorstehende Besetzung Konstantinopels”, Reichspost-Morgen Ausgabe, 2. November 1918.
AL-JUMAILY, Qassam KH. ; ÖZTOPRAK, İzzet, Irak ve Kemalizm Hareketi (1919-1923), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1999.
C. HELMREİCH, Paul, From Paris to Sèvres. The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919-1920, Ohio State University Press, Columbus OH, 1974.
PERİNÇEK, Mehmet, Atatürk’ün Sovyetlerle Görüşmeleri Sovyet Arşiv Belgeleriyle, Kaynak Yayınları: 405, 1. Basım, İstanbul, 2005.
QASIMLI, Musa, Azerbaycan Türkleri’nin Milli Mücadele Tarihi 1920-1945, Kanüs Yayınları, 1. Basım, İstanbul, 2006.
SONYEL, Salahi R., Mustafa Kemal (Atatürk) ve Kurtuluş Savaşı, 1. Cilt-1918-1923, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2008.
TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi II. Kitap–Ulusal Direnişten Türkiye Cumhuriyeti’ne, Bilgi Yayınevi, II. Basım, Ankara, 1998.
TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi–1. Kitap: İmparatorluğun Çöküşünden Ulusal Direnişe, Bilgi Yayınevi, I. Basım, Ankara, 1991.
GABİREL; V.; KURTZ, M. Carla, “Eugen Höflich”, NDB-Artikel, Deutsche BiographieOnlinefassung, https://www.deutschebiographie.de/downloadPDF?url=sfz32818.pdf&fbclid=I HOEFLICH, OTTO, “Die Vernichtung der Türkei-Die Ursache der Abdankungsabsicht des Sultans”, Neue Freie Presse-Morgenblatt, 20. Mai 1920, Nr. 20017,Ohne Jahrgang, Wien.
HÖFFLİCH, Eugen, “Das wiedererwachende Asien”, Wiener Morgenzeitung, 12.Oktober 1919, Wien.
JÄSCHKE, Gotthard, Der Weg zur russisch-türkischen Freundschaft von 1919-1939, Publisched by Brill, die Welt des Islams, New Series, Vol. 6, Issue ¾ (1961).
JÄSCHKE, Gotthard, Der Weg zur russisch-türkischen Freundschaft, Die Welt des Islams, Bd. 16, Published by Brill, Newyork, 1934.
wAR2hiwsXWMtzJSbLsOQb1uDh4mibUHLT57pn1kcHuyQvfvqHzVLz2j1mKSw Son Görüntüleme Tarihi: 26.03.2020, Saat: 13:40.
YILMAZ, Mehmet-Serhat, Mısır Basını’nda Milli Mücadele Dönemi Türkiye’si Üzerine Bir Araştırma (1919-1922), Tarihin Peşinde – Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 2, 2009.
YÜCEER, Saime, Attürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri’nin Siyasi Boyutu (1919-1938), Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri, I. Çalıştay Bildirileri (14-15 Mayıs 2010), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2011.
https://www.deutschebiographie.de/downloadPDF?url=sfz32818.pdf&fbclid=I%20wAR2hiwsXWMtzJSbLsOQb1u Dh4mibUHLT57pn1kcHuyQvfvqHzVLz2j1mKSw%20Son%20G%C3%B6r%C3%BCnt%C3 %BCleme%20Tarihi:%2026.03.2020,%20Saat:%2013:40. (E.T. 26.03.2020).