Kırgız Halkının Gözünden Gorbaçov: Bir Sözlü Tarih Çalışması

Mihail Gorbaçov 1986’da Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde (SSCB) glasnost (açıklık) veperestroyka (yeniden yapılanma) girişimlerini başlatmış; Birliğin daha etkin ve verimli hale gelmesi içinbüyük umutlarla radikal adımlar atılmıştır. Gorbaçov’un reformları dünyada geniş ilgi toplamış, kendisineyaygın bir popülerlik kazandırmıştır. Görev süresi sona erdikten sonra da Gorbaçov Türkiye dâhil SSCBsonrası ülkeler dışında uzun yıllar SSCB tarihinin en önemli simalarından biri olarak tanınmıştır.Gorbaçov’un başlattığı reformlar yöneticilerin beklemediği bir şekilde ülkenin dağılmasına ve hattaSSCB’nin sona ermesine yol açmıştır. Bu olaylar silsilesi içinde Kırgızistan 31 Ağustos 1991’debağımsızlığına kavuşmuştur.Bu çalışmada istemeden de olsa Kırgızistan’ın bağımsızlığına giden yolu açan Gorbaçov’un Kırgızistan’danasıl görüldüğünün ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bunun için hayatının önemli bir kısmını SSCB’deyaşamış, 1991’de elli yaşın üstünde olan 48 kişiyle sözlü tarih çalışması gerçekleştirilmiştir. Çalışmanınbulguları, Gorbaçov’un bu kuşak tarafından Kırgızistan’ın bağımsızlık yolunu açan kişi olarak saygı görmesiyerine, SSCB’nin yıkılışındaki rolü nedeniyle son derece olumsuz bir şekilde algılandığını göstermektedir.

Gorbachev through the Eyes of the Kyrgyz People: A Study of Oral History

Mikhail Gorbachev initiated reforms called glasnost and perestroika in the USSR, in 1986, and made radical steps with great hopes in order to enhance the efficiency and productivity of the Union. Gorbachev’s reforms were greeted with enthusiasm in the world, and he obtained an immense popularity. Even after his presidency his popularity remained as one of the most celebrated historical figures of the USSR outside of the post-USSR countries – including Turkey - for long years. The reforms introduced by Gorbachev resulted in the dissolution of the Union and even in the termination of the USSR as an unintended consequence for the rulers. Thus Kyrgyzstan acquired its independence. This study aims to present, how in Kyrgyzstan Gorbachev is being perceived, who unintentionally opened the road to its independence. The data has been collected through a study of oral history conducted with 48 correspondents over 50 years of age during the independence and had lived in the USSR. The data demonstrated that vast majority of this generation perceives Gorbachev very negatively because of his role in the dissolution of the USSR, instead of respecting him as a person, who had enabled Kyrgyzstan’s independence.

PDF

___

ABAZOV, Rafis, Historical Dictionary of Kyrgyzstan, The Scarecrow Press, Oxford 2004.
BROWN, Archie, The Gorbachev Factor, Oxford University Press, Oxford 1996.
COLLİNS, Kathleen, Clan Politics and Regime Transition in Central Asia, Cambridge University Press, Cambridge 2006.
DADABAEV, Timur & Hisao Komatsu (ed.), Kazakhstan, Kyrgyzstan, and Uzbekistan: Life and Politics during the Soviet Era, Palgrave Macmillan, Londra 2017.
DADABAEV, Timur & Kiokuno Nakano Soren: Chyuou Ajia no Hitobito ga Ikita Shyakaisyugi Jidai (Soviet Union Remembered: Everyday Life Experiences of Socialist Era in Central Asia), Tsukuba University Press, Tokyo 2010.
DADABAEV, Timur, “Power, Social Life, and Public Memory in Uzbekistan and Kyrgyzstan,” Inner Asia, C.12, S.1, 2010, s.25-48.
DADABAEV, Timur, Identity and Memory in Post-Soviet Central Asia: Uzbekistan's Soviet Past, Routledge, London 2016.
DEAN, Jonathan, Meeting Gorbachev’s Challenge: How to Build Down the NATO-Warsaw Pact Confrontation, Palgrave Macmillan, London 1989.
DİETL, Ralph L., The Strategic Defense Initiative: Ronald Reagan, NATO Europe, and the Nuclear and Space Talks, 1981–1988, Lexington Books, Maryland 2018.
ERCİLASUN, Guljanat Kurmangaliyeva, “Famines in Kyrgyzstan: The Memories of the 1930s and 1940s”, The Journal of Central Asian Studies, C.18, S.1, 2009, s. 63-73.
ERCİLASUN, Guljanat Kurmangaliyeva, “Enrichment of Knowledge Through Memory Studies: Oral History Research Projects in Kyrgyzstan”, SangSaeng: The Journal of UNESCO Asia-Pacific Centre of Education for International Understanding (APCEIU), 2011, s. 28-31.
ERCİLASUN, Guljanat Kurmangaliyeva, “Famine in Kyrgyzstan in the 1930s and 1940s”, Kazakhstan, Kyrgyzstan, and Uzbekistan: Life and Politics during the Soviet Era, ed. Timur Dadabaev & Hisao Komatsu, Palgrave Macmillan, Londra 2017, s. 39-51.
ERCİLASUN, Guljanat Kurmangaliyeva, “Kazakistan ve Kırgızistan'da Kolektifleştirme: Sözlü Tarih Çerçevesinden Bir Bakış”, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları, S.19, 2016, s. 11 -22.
ERCİLASUN, Guljanat Kurmangaliyeva, “Remembered Tradititons and Lifestyles of Soviet Kyrgyzstan”, Inner Asia, C.12, S.1, 2010, s. 157-175.
FİGES, Orlando, Karanlıkta Fısıldaşanlar: Stalin Rusya’sında Özel Yaşam, çev. Nurettin Elhüseyni, YKY, İstanbul 2011 .
GORBAÇOV, Mihail S., Oktyabr i perestroyka: revolutsia prodoljaetsa, Politizat, Moskova 1987.
GULETTE, David, “Tribalism in Kyrgyzstan Examined”, Central Asia and Caucasus, C.14, S.2, 2002, s. 31 -37.
GULLETTE, David, “The Problems of the “Clan” Politics Model of Central Asian Statehood: a Call for Alternative Pathways for Research”, E. Kavalski (ed) içinde, Stable Outside, Fragile Inside?: Post-Soviet Statehood in Central Asia, Farnham, Ashgate 2010, s. 53- 69.
GÜRBÜZ, Yunus Emre, “Demokrasi ve Otoriterlik Sarkacında: Kırgızistan,” Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Orta Asya Cumhuriyetleri: Türk Dilli Halklar Türkiye ile İlişkiler, c.I, ed. Ayşegül Aydıngün, Çiğdem Balım, Atatürk Kültür Merkezi (AKM), Ankara 2012, s.133-219.
GÜRBÜZ, Yunus Emre, “Orta Asya’nın Ortasında bir Ada: Kırgızistan”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Enstitüsü, C.15, Güz 2011, s. 419-447.
HERZOG, Werner, André Singer, Meeting Gorbachev, A&E Networks, New York 2018. İĞMEN, Ali, Speaking Soviet with an Accent: Culture and Power in Kyrgyzstan, University of Pittsburgh Press, Pittsburgh 2012.
JOLDOSHOV, Altynbek, “Kabilecilik, Bölgecilik ve Etnisite: Kırgız Kimliği Üzerine Çalışmalar”, OAKA, C.8, S.15, 2013, s. 101 -133.
KUNZE, Thomas, Thomas Vogel, Das Ende des Imperiums: Was aus den Staaten der Sowjetunion wurde, Ch. Links Verlag, Berlin 2015.
MILLER,Chris, The Struggle to Save the Soviet Economy. Mikhail Gorbachev and the Collapse of the USSR, The University of North Carolina Press, Chapel Hill 2016.
NOVE, Alec, Stalinism and After. The Road to Gorbachev,University of Glasgow, London 1988.
SCHATZ, Edward, Modern Clan Politics: the Power of Blood in Kazakhstan and Beyond, University of Washington Press, Seattle 2004.
ZUBOK,Vladislav M. A Failed Empire: The Soviet Union in the Cold War from Stalin to Gorbachev,The University of North Carolina Press, Chapel Hill 2007.