Kıbrıs Cumhuriyeti'nde Muhalif Bir Gazete "Cumhuriyet"

Bu makale 16 Ağustos 1960 ve 23 Nisan 1962 tarihleri arasında Kıbrıs Cumhuriyeti'nde yayın hayatını sürdüren Cumhuriyet gazetesininin yapısını yayın politikasını ve ideolojisini inceleyerek, bu gazetenin adada yayın yapan milliyetçi gazetelerden farklı olarak iki toplumu bir çatıda toplayan yeni cumhuriyetin büyük bir savunucusu olduğunu tespit etmektedir.

A Dissident Journal in the Republic of Cyprus "Cumhuriyet"

This article examines the administrative structure, publication policy and ideology of Cypriot Turkish newspaper Cumhuriyet (Republic) between August 16, 1960 and April 23, 1962 and presents that unlike nationalist newspapers of the island Cumhuriyet embraced the new Cyprus Republic that united Turks and Greeks in one state.

___

  • A-Arşiv Kaynakları
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 030.01.38.227. 17
  • CIA Archive, Nationalist Violence on Cyprus File, Current Intelligence Weekly Review, Copy No.17, OCI No. 5253/57, 17 Ekim 1957 tarihli rapor.
  • Kıbrıs'taki İngiliz idaresi tarafından basılan yıllık rapordan (Annual Report) istifade edilerek hazırlanan değerlendirme raporu. Government of Cyprus, Review of Events In Cyprus 1955-1957, Lefkoşa, 1958.
  • Kıbrıs Konsolosluğu'nun 14 Eylül 1938 tarihli raporu. BCA.030.10.124.887.3.
  • KTKF Arşivi, Cumhuriyet Gazetesi, 183, A.2/26-6
  • B- Basılı Kaynaklar
  • AKCANSOY, Yurdagül, Koruroğlu, Ayten, Ertaç, Gülçin, Kıbrıs Türk Basın Tarihi. Söylem Matbaacılık. Lefkoşa, 2012.
  • AKKURT, Aydın, Yakın Mücadele Tarihimizin Bilinmeyen Yönleri ve "Yorgacis'in Casusları", Boğaziçi Yayınları A.Ş. İstanbul, 1998.
  • ARTOKÇA, İzzettin, "Afrika Ülke Raporları - 2" Gana Cumhuriyeti. İslam Ülkeleri Düşünce Platformu (ISTTP), 2012. http://www.isttp.org/tr/isttp-haberler/121-- qafrika-uelke-raporlar-2q-gana-cumhuriyeti- (ET: 05.07.2016).
  • BEKTAŞ, Arsev, Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi. Bağlam Yayıncılık. İstanbul, 1996.
  • DEDEÇAY, Servet Sami. Kıbrıs'ta Enformasyon veya Yazılı ve Sözlü Basın. Özel Türk Lisesi Yayınları 6. Lefkoşa, 1989. Cilt 2. 3
  • DEMİRYÜREK, Mehmet, "Kıbrıs Türk Basını ve Türkiye Hükümetleri I (Osmanlı Dönemi) (1878-1910)". Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. S. 25-26, Mayıs-Kasım 2000 s. 119-134.
  • EMİLİANİDES, Achille, Histoire De Cyprus, Paris, 1963.
  • ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, Cilt 1, Ankara, 1953.
  • FEDAİ, Harid, AN Ahmet, Örnekleriyle Kıbrıs Türk Basın Tarihi I (1891-1963). Tipograf Art Basım Yayın LTD, 2012.
  • GİRGİN, Atilla, Yazılı Basında Haber ve Habercilik Etik'i. İnkılap Kitabevi Yayın Sanayi ve Tic. A.Ş. 2003.
  • HAKERİ, Bener Hakkı, Başlangıcından 1878'e Dek Kıbrıs Tarihi, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993.
  • İSMAİL, Sabahattin, "Öncesi 1974 Sonrası Kıbrıs Türk Halkı" KASTAŞ A.Ş. Yayınları. İstanbul, 1989.
  • HAKERİ, Bener Hakkı, Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. Cilt 2. A.N Graphics (Kıbrıs) Ltd. 1992.
  • KARAFİSTAN, Tözer, Cumhuriyet "Yurtta Sulh Cihanda Sulh" haftalık Bağımsız Siyasi Gazete (16 Ağustos 1960 - 23 Nisan 1962). Ateş Matbaacılık Ltd. Lefkoşa, bt.
  • KOUCHOUK, M. Fazıl, The Voice of Cyprus, Lefkoşa, Kasım 1956.
  • MERT, Özcan Osmanlı Belgelerine Göre Bir Kıbrıs Gazetesi: Zaman. ataturkilkeleri.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/.../ydta-04-mert.pdf 28.09.2015). (ET:
  • SÖNMEZ Şinasi, "Cezayir Bağımsızlık Hareketinin Türk Basınına Yansımaları (1954- 1962)". ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 12, 2010. s. 289-318.
  • TOKGÖZ, Oya, Temel Gazetecilik.Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları: 476. 100. Doğum Yılında Atatürk'e Armağan Dizisi: 19. S.B.F. Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi, Ankara, 1981.
  • TORUN, Şükrü, Kıbrıs'ın Politik Durumu, Paris Üniversitesi Hukuk Fakültesi Doktora Tezi, İstanbul, 1956.
  • TÜRK, Osman, Ayhan Mustafa Hikmet'in Cumhuriyet Gazetesinde Yayınlanan Köşe Yazıları (16 Ağustos 1960-23 Nisan 1962). (Yakındoğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Lefkoşa, 2009.
  • ÜNLÜ, Cemalettin, Kıbrıs'ta Basın Olayı: 1878-1981. Basın-Yayın Genel Müdürlüğü, bt.
  • YÜKSEL, Erkan, "Kamuoyu Oluşturma ve Gündem Belirleme Kavramları Nerede Kesişmekte, Nerede Ayrılmaktadır?" Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2007. s. 571-586.
  • C - Süreli Yayınlar
  • "Açıklama", Cumhuriyet, 16 Ağustos 1960.
  • Akın, 1 Şubat 1961 - 6 Ocak 1969.
  • "Akın Pek Yakında Çıkıyor (Bağımsız Günlük Gazete)", Cumhuriyet, 4 Aralık 1961.
  • "Anavatana Uymayanlar", Cumhuriyet, 17 Nisan 1961.
  • "Arpalık Köyündeki Çirkin Tecavüz Hadisesi - Bu Gibi Diktatörce Davranışlara Son Vermek Zamanı Çoktan Gelmiştir - Bu Parçalayıcı Tahrikler Kardeş Kavgalarına Yol Açabilir", Cumhuriyet, 5 Haziran 1961.
  • "Bir Müddet Önce Türkiye'ye Giden Arkadaşımız Ayhan Hikmet Ankara'da Temaslarına Başladı. Türkiye Hükümetinin Bizden Beklediği İktisadi ve İçtimai Davalarımızın Halli İçin Müsbet (Müspet) Yolla Faaliyettir." Cumhuriyet, 20 Mart 1961.
  • "Birlik ve Beraberlik", Cumhuriyet, 13 Eylül 1960.
  • "Biz Torpilden Vazgeçmeyiz.", Cumhuriyet, 5 Haziran 1961.
  • "Cezayir Olayları", Cumhuriyet, 15 Mayıs 1961.
  • Cumhuriyet, 16 Ağustos 1960.
  • Cumhuriyet, 23 Ağustos 1960.
  • Cumhuriyet, 3 Ekim 1960.
  • Cumhuriyet, 24 Ekim 1960.
  • Cumhuriyet, 30 Ocak 1961.
  • Cumhuriyet, 20 Mart 1961.
  • Cumhuriyet, 25 Aralık 1961.
  • Cumhuriyet, 19 Mart 1962.
  • ÇELEBİOĞLU, Salih, "Düşük İktidarın Kıbrıs Siyaseti", Nacak, 12 Mayıs 1961.
  • "Dava Açılacaktır", Cumhuriyet, 14 Ağustos 1961.
  • "Dereliköyün Şikâyeti", Cumhuriyet, 8 Ocak 1961.
  • "Dert Çokken...", Cumhuriyet, 12 Mart 1962.
  • "Fili Yuttu Bir Milyon Yılan. Varan 1", Nacak, 12 Ağustos 1960.
  • "Gana Örneği", Cumhuriyet, 15 Mayıs 1961.
  • "Gerçekler Karşısında Bocalayanlar", Bozkurt, 5 Ağustos 1961.
  • GÜRKAN, Haşmet Muzaffer, "Birden Sabah Olmuştu", Cumhuriyet, 20 Mart 1961.
  • GÜRKAN, Haşmet Muzaffer, "Bağımsızlık Günü", Cumh,uriyet, 14 Ağustos 1961.
  • "Halkımız Uyanık ve Soğukkanlı Olmalıdır 'Kıbrıs Devletini Ayakta Tutmak Bütün Kıbrıslıların İcabıdır", "Maksatlı Şayialar", "Talep Ediyoruz", "Memleketteki Siyasi Huzursuzluk", Cumhuriyet, 21 Ağustos 1961.
  • "Hangi İktidar", Cumhuriyet, 3 Nisan 1961.
  • "İngiltere'den Yükselen Ses", Nacak, 23 Şubat 1962.
  • "İngiltere'ye Göç Hemen Hemen İmkânsız Hale Geliyor Yurdumuzu İyi Hayat Şartlarına Kavuşturmak Hükümetin Vazifesi Olmalıdır", Cumhuriyet, 6 Kasım 1961.
  • "İşsizlik En Büyük Ve En Ciddi Problemimiz", Cumhuriyet, 16 Ağustos 1960.
  • "Kıbrıslıların Cumhuriyet Bayramı Bütün Yurttaşlara Kutlu Olsun", Cumhuriyet, 16 Ağustos 1960.
  • "Kıbrıs'ın demokratik gelişmesi engellenemez. Komplo iddiaları vesikalara dayanmadıkça kıymet ifade etmez. Politikacılara halkın sevgisi rehber olmalıdır" Cumhuriyet, 24 Ekim 1960.
  • "Kıbrıs'ın Tarafsızlığı Anlaşmalarla Kabili Teliftir... Türkiye'deki Siyasi Çevreler Bu Kanaati İzhar Ediyorlar... Kıbrıs Anlaşmalarının Tatbikatında Aksaklık İzhar Olmadığına İşaret Edilmektedir...", Cumhuriyet, 12 Haziran 1961.
  • "Kıbrıs Türklüğünün İstikbaliyle Oynıyanlar Var... Halkın Sesi, Bozkurt ve Nacak Gazeteleri Yanlış Yoldadır... Gürsel'in Son Demeci Anlaşmaları Savunmaktadır", Cumhuriyet, 7 Ağustos 1961.
  • "Kıbrıs'ın demokratik gelişmesi engellenemez. Komplo iddiaları vesikalara dayanmadıkça kıymet ifade etmez. Politikacılara halkın sevgisi rehber olmalıdır", Cumhuriyet, 2 Ekim 1961.
  • "Kıbrıs'tan Londra'ya Esrarengiz Adamlar Gönderildiği Bildiriliyor", Cumhuriyet, 19 Şubat 1962.
  • "Koltuk ve Karpuz", Cumhuriyet, 3 Nisan 1961.
  • "Mağrur İngilizler Bizi Bugün Tanıdı, Aziz Şehitler - Ruhlarınız Şadolsun", "Şehitlerimizi Anarken", "27-28 Ocak Hadiselerinde Kıbrıs Türkü", "Kucağımda Şehit Edilen Üç Kahraman Arkadaşım", "Şehitlerimize Sesleniş", Nacak, 27 Ocak 1961. Mahi, 6 Kasım 1960.
  • "Mehmetçikler Kıbrıs'ta" Cumhuriyet, 23 Ağustos 1960.
  • Nacak, 16 Ağustos 1960.
  • Nacak, 13 Ocak 1961.
  • "Ne Buyurulur?", Cumhuriyet, 3 Nisan 1961.
  • Polise Değil Milletimize Bildiriyoruz", Cumhuriyet, 9 Ocak 1961.
  • "Rum Basını ile Elele", Nacak, 12 Mayıs 1961.
  • "Rum Muhalefetinin Sorumluluğu", Cumhuriyet, 1 Mayıs 1961.
  • "Tarafsızlık Siyaseti Nedir?...", Cumhuriyet, 5 Haziran 1961.
  • "Yazıklar Olsun", Nacak, 23 Şubat 1962.
  • "Yolumuz ve Ülkümüz", Cumhuriyet, 16 Ağustos 1960.
  • "Zafer Bayramı Büyük Türk Milletine Kutlu Olsun", Cumhuriyet, 30 Ağustos 1960. (Ek- 2).
  • "Zararlı Zihniyeti Teşhir Ediyoruz", Cumhuriyet, 13 Mart 1961.
  • "27 Mayıs Devriminin Birinci Yıldönümü Kıbrıs'ta da Türkiye'deki Kadar Heyecanlı Ve Emsalsiz Törenlerle Kutlandı", Cumhuriyet, 29 Mayıs 1961.
  • "27-28 Ocak","Şehitler Günü" Cumhuriyet, 30 Ocak 1961.
  • "27-28 Ocak", Cumhuriyet, 29 Ocak 1962.
  • D - Sözlü Tarih Çalışması
  • TMT Mağusa Sancağı mensubu Mert kod isimli Petek Beyi Necmi Gençay ile 27 Temmuz 2005 tarihinde Gazi Mağusa'da yapılan görüşme.
  • TMT Lefkoşa Sancağı mensubu Erdoğan Tilki ile 10 Temmuz 2003 tarihinde Lefkoşa'da yapılan görüşme.
  • KKTC'nin Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf R. Denktaş ile 8 Temmuz 2003 tarihinde Lefkoşa'da yapılan görüşme.