İstanbul’daki katolik ermeni gruplarının problemleri ve papalığın müdahaleleri ( 19. yy.)

İstanbul Ermenileri arasında meydana gelen ihtilaflar Katolik misyonerlerin çalışmaları sonucu on sekizinci yüzyılda başlamıştır. Katolikleşen Ermeniler, Ermeni Patrikhanesi ile aynı çatı altında yaşamak istememişler ve bunun sonucunda birçok tartışmalar meydana gelmiştir. Ermeni Patrikhanesi ile problem yaşayan Katolik Ermenilerin kendi aralarında da birçok ihtilafları olmuştur. Katolik Ermenilerden bir grup kadim adetlerini sürdürmek isteyerek patrik ve piskoposlarını kendi cemaat meclislerinde seçmek istemişlerdir. Diğer Katolik Ermeni grup ise bu seçim hakkını Papalığın himayesine vermek istemiştir. Hatta kilise, hastane ve okul gibi cemaate ait olan malları Papalığın otoritesi altına almaya çalışmışlardır. Bu noktada Osmanlı hükûmeti birinci grubu desteklemiştir. Çünkü Osmanlı hükûmetine göre Katolik Ermeniler üzerinde Papa’nın ruhani bir gücü olmasına karşın sivil bir yetkisi yoktu. Hastane, okul ve kilise gibi cemaate ait olan mallar üzerinde Papalığın hiçbir tasarruf hakkı bulunmamaktaydı. Papalık makamı ise Osmanlı Devleti’nin elinde bulunan bu yetkiyi görmezden gelmiş ve doğudaki Katolikler üzerindeki hâkimiyetini genişleterek merkezi gücünü kuvvetlendirmek istemiştir. İşte Papalığın doğudaki Katolik kiliselerini kendi çatısı altında toplama siyaseti ve bunu en başta Katolik Ermeniler içerisinde uygulamaya çalışması İstanbul’daki Katolik Ermeniler içerisinde büyük tartışmaların yaşanmasına neden olmuştur.

The problems of catholic armenian communities in ıstanbul and ınterferences from the papacy in the nineteenth century

Internal strife among Istanbul Armenians started as a result of Catholic missionary activities. After becoming Catholic, Catholic Armenians did not wish to live under the religious authority of Armenian Patriarch and this fact caused many disputes. These disputes remained unsolved until the first decades of the nineteenth century. Catholic Armenians also had some disputes among themselves. While a group of Catholic Armenians wanted to carry on their ancient tradition and elect their own patriarch and bishops at their councils, another Catholic Armenian group wanted to transfer this right to Papacy. The latter group even tried to hand over the control of Armenian community properties, such as churches, hospitals and schools to the Papacy. In that respect,the Ottoman administration supported the former group. According to the Ottoman administration the Pope had clerical authority over Catholic Armenians but not a civil one. The Papacy had no legal right to Armenian community properties such as hospitals, schools and churches. However, the Papacy ignored Ottoman sovereignty and still tried to widen its authority over the eastern Catholics. The Papacy's policy to gather all the eastern Catholic churches under its control and its actions to implement this policy among the Catholic Armenians caused great disputes among the Catholic Armenians of Istanbul.

PDF

___

Arşiv Belge ve Defterleri
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Gazete ve Dergiler
Ceride-i Havadis; Levant Herald; Time, Sabah; Basiret; İstanbul; İark Kütüphane Nadir Eserler Taksim Atatürk Kütüphanesi, Muallim Cevdet, nr. 315
Taksim Atatürk Kütüphanesi, Muallim Cevdet, nr. 1591
Millet Yazma Eser Kütüphanesi, nr. 281.9
Kitap ve Makaleler
ALTINAY, Ahmet Refik, “Fener Patrikhanesi ve Bulgar Kilisesi”, TTEM, C VIII, İstanbul, 1926.
ATTWATER, Donald, Catholic Eastern Church, The Bruce Publishing Company Milavaukee, London, 1937.
AYDIN, Mehmet, “Farklı İnançların Diyalog İçinde Olduğu Bir İstanbul”, İstanbul 2010 İnanç Turizmi Zirvesi (23-24 Kasım 2010 Sempozyumu), Sempozyum Tebliği, İstanbul, 2010.
AYDIN, Mehmet, “Katolik Misyonerliğin Dünü ve Bugünü”, Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2004.
BESNARD, Albert M., “Katolik Mezhebi”, Din Fenomeni, çev. Mehmet Aydın, Din Bilimleri Yayınları, Konya, 1995.
BEYDİLLİ, Kemal, II. Mahmut Devri’nde Katolik Ermeni Cemaati ve Kilisenin Tanınması, ed. İinasi Tekin, Gönül Alpay Tekin, Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 1995.
ÇOBAN, Bekir Zakir, Geçmişten Günümüze Papalık, İnsan Yayınları, İstanbul, 2009.
DABAĞYAN, Sultan Abdülhamit ve Ermeniler, Kum Saati Yayınları, İstanbul, 2001.
DAVİSON, Roderic H, Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, çev: Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2005.
ERCAN, Yavuz, Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler, Turan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2001.
FORTESCUE, Adrian, “Catalague Of The Eastern Churches”, The Catholic Encyclopedia, ed. Herbermann, Charles G., C V, Robert Appleton Çompany, Newyork, 1909
FRAZEE, Charles A, Catholis and Sultans, Cambridge University Press, Newyork, 1983.
GÖYÜNÇ, Nejat, Türkler ve Ermeniler, Yeni Türkiye Yayınları, 2005. History of Christianity, C V, ed. Michael Angold, Cambridge University Press, Newyork, 2008.
KENANOĞLU, Macit, Osmanlı Millet Sistemi, Klasik Yayınları, İstanbul 2004.
ORTAYLI, İlber, Osmanlı’da Milletler ve Diplomasi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2008.
RUDGE, F. M., “Antonians”, The Catholic Encyclopedia, ed. Herbermann, Charles G., C I, Robert Appleton Çompany, Newyork, 1907.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1286 Yılı Salnamesi, Matbaa-i Âmire, C XXIV, İstanbul, 1870.
SOYKUT, Mustafa, Papalık ve Venedik Belgelerinde Avrupa’nın Birliği ve Osmanlı Devleti (1453-1683), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007.
ŞAHİN, Gürsoy, Osmanlı Devleti’nde Katolik Ermeniler, Sivaslı Mihitar ve Mihitaristler, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2008.
TCHOLAKİAN, Mgr Hovhannes, J. L’eglise Armenienne Catholique En Turquıe, Ohan Matbaacılık, İstanbul 1998.
TUĞLACI, Pars, Tarih Boyunca Batı Ermenileri, C I-II, Pars Yayınları, İstanbul, 2004.
TÜRKAN, Ahmet, “İstanbul’da Ermeni Cemaatleri Arasındaki Dinî ve İdari İhtilaflar ve Tartışmalar”, Basılmamış Doktora Tezi, Konya, 2011.
WHOOLEY, John, “The Armenian Catholic Church: a study in history and ecclesiology”, Heythrop Journal, Volume 45, Issue, 4, Oxford Puslishing, UK, 2004.