IRAK'TA ASURİ/NASTURİ OLAYLARI VE TÜRKİYE'YE ETKİLERİ (1933)

Hakkâri Nasturileri, I. Dünya Savaşı’nın başlamasının ardından bağımsızlık ümidine kapılarak Osmanlı’ya karşı Rusya’nın yanında yer almış ve Müslümanlara karşı katliamlara girişmiştir. Ancak Nasturiler Osmanlı birliklerinin başlattığı tenkil harekatının ardından 1915 senesi ikinci yarısından itibaren İran’ın Urmiye ve Salmas şehirlerine kaçmışlardır. Bolşevik İhtilali sonrası Rusya’nın savaştan çekilmesiyle beraber İngilizlerin güdümüne giren Nasturiler, bu defa da 1918 senesi ortalarından itibaren Hamedan üzerinden Irak’ın Bağdat şehrine göç etmişlerdir. 1930’ların başına kadar İngilizlerin şemsiyesi altında Irak’ta yaşamlarını sürdüren Nasturiler için 1932 senesinde Irak’taki İngiliz manda idaresinin kaldırılması önemli bir kırılmadır. Zira bu gelişmeyle birlikte Nasturiler, Irak idaresinin inisiyatifine bırakılmıştır. İngilizlerin taleplerine rağmen Irak hükümeti Nasturilere etnik ve siyasi konuda herhangi bir ayrıcalık vermeye yanaşmamış ve ülke dahilinde dağınık olarak iskânları için çalışmalara başlamıştır. Bu karar Nasturilerin tepkilerine yol açmış ve taşkınlıklarına neden olmuştur. Irak hükümeti başlangıçta Nasturi sorununu barışçıl yollarla çözmeye çalışmışsa da 1933 senesi Haziran ve Temmuz aylarında yaşananlar Irak hükümetinin tavrının radikal bir şekilde değişmesine neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Hakkâri Nasturileri, Irak, Suriye Mar Şemun İsai, Yaku

ASSYRIAN/NESTORIAN EVENTS IN IRAQ AND THEIR EFFECTS ON TÜRKİYE (1933)

After the outbreak of the First World War, the Hakkari Nestorians, hoping for independence, sided with Russia against the Ottomans and engaged in massacres against Muslims. However, the Nestorians fled to the cities of Urmia and Salmas in Iran as of the second half of 1915, after the suppression operation initiated by the Ottoman troops. After the Bolshevik Revolution, with the withdrawal of Russia from the war, the Nestorians, who came under the command of the British, immigrated to the Iraqi city of Baghdad, this time via Hamedan, from the middle of 1918. For the Nestorians, who lived in Iraq under the umbrella of the British until the early 1930s, the abolition of the British mandate in Iraq in 1932 was an important breakpoint. Because with this development, the Nestorians were left to the initiative of the Iraqi administration. Despite the demands of the British, the Iraqi government did not want to give any privileges to the Nestorians in ethnic and political matters and started to work for their settlement scattered throughout the country. This decision led to the reactions of the Nestorians and caused their outrage. Although the Iraqi government initially tried to solve the Nestorian problem peacefully, the events that took place in June and July of 1933 caused the Iraqi government's attitude to change radically.

Keywords:

Hakkari Nestorians Iraq, Syria, Mar Şemun İsai, Yaku.,

PDF

___

BCA: Bağdat Elçiliğimizin Senelik Raporu, 30.10.0.0/259.742.10, 1933.
“800 Assyrians Massacred”, Western Morning News, 22 August 1933, s. 5.
“Asi Asuriler: Irakta Dağlara Çekilip Sığındılar”, Milliyet, 12 Ağustos 1933, s. 2.
“Asiler Dehalet Etti: Iraktaki Son Asurî İsyanının Mahiyeti Nedir?”, Milliyet, 13 Ağustos 1933, s. 2.
“Iraq Massacre Britain Takes Action”, Daily News, 18 August 1933, p. 2.
“Assyrians May Go to Brazıl League Decision Expected To-Day”, Yorkshire Post and Leeds Intelligencer, 2 December 1933, p. 12.
“Asiler Hududumuza Tecavüz Etmediler”, Cumhuriyet, 29 Ağustos 1933, s. 1.
“The Mosul Massacres”, Clitheroe Advertiser and Times, 13 October 1933, p. 11.
“Asurî İsyanı”, Milliyet, 28 Ağustos 1933, s. 1, 5.
“Iraq Government Charged With Massacres”, Western Daily Press, 22 August 1933, p. 10.
“Promotıon After Massacre”, Daily Herald, 29 August 1933, p. 9.
“Asuri Meselesi Alevlendi, İngiliz Sefiri Bekleniyor!”, Milliyet, 23 Ağustos 1933, s. 1, 5.
“Asuri Meselesi Alevlendi”, Milliyet, 23 Ağustos 1933, s. 5.
“Asuri Meselesi”, Cumhuriyet, 9 Eylül 1933, s. 2.
“Asurî Patriği Cenevreye Gitti”, Milliyet, 29 Eylül 1933, s. 2.
“Asurî Patrihi İraktan Tardedildi”, Milliyet, 19 Ağustos 1933, s. 2.
“Asuriler Hududumuzu Geçmediler”, Milliyet, 30 Ağustos 1933, s. 2.
“Asurîler Meselesi Cemiyeti Akvamda”, Milliyet, 31 Ağustos 1933, s. 2.
“Asuriler Meselesi”, Cumhuriyet, 16 Kanunuevvel (Aralık) 1933, s. 2.
“Asûriler Meselesi”, Cumhuriyet, 9 Eylül 1933, s. 2.
“Asuriler ve Irak”, Milliyet, 15 Ağustos 1933, 1.
“Asuriler ve Irak”, Milliyet, 15 Ağustos 1933, s. 1.
“Bu Nasıl Dostluk: Fransa Asurileri Bizim Hududumuza mı Yerleştiriyor?”, Cumhuriyet, 22 Ağustos 1933, s. 1, 3.
“Cenupta Hududumuza Tecavüz Yapıldı mı?” Milliyet, 29 Ağustos 1933, s. 1.
“Deported Patriarch in Cyprus”, Lincolnshire Echo, 21 August 1933, p. 6.
“Irak Asurileri”, Milliyet, 24 Kanunuevvel (Aralık) 1933, s. 2.
“Irak ve Komşuları”, Cumhuriyet, 14 Ağustos 1933, s. 2.
“Iraktaki Harp: Kanlı Çarpışmalar Devam Ediyor”, Cumhuriyet, 11 Ağustos 1933, s. 1, 3.
“Iraktaki İsyan Bastırıldı”, Milliyet, 24 Ağustos 1933, s. 1, 5.
“Iraktaki İsyan: Asuri Patriği Hudut Haricine Çıkarıldı”, Cumhuriyet, 19 Ağustos 1933, s. 3.
“Iraktaki İsyan: Asurilerin Bir Kısımı Suriyeye İltica Etti”, Cumhuriyet, 18 Ağustos 1933, s. 3.
“İngiliz Menbalarına Göre Asurî Katliamı!”, Milliyet, 1 Eylül 1933, s. 2.
“İskân Edilecek Asuriler”, Milliyet, 12 Kanunuevvel (Aralık) 1933, s. 2.
“Massacre of the Assyrians”, Leeds Mercury, 29 November 1933, p. 3.
“New Lands for Assyrians”, Daily Herald, 18 October 1933, p. 9.
“Patriarch of Assyrians in Iraq Deported”, Chicago Daily Tribün, 19 Aug 1933, p. 4.
“Slaughter in Villages”, Leeds Mercury, 19 August 1933, p. 7.
“The Mosul Massacres”, Clitheroe Advertiser and Times, 13 October 1933, p. 11.
“Truth About the Assyrian Massacre at Least 700 Killed”, Daily News, 28 August 1933, p. 2.
Ahmet Şükrü, “Irak, Asuriler ve Milletler Cemiyeti”, Milliyet, 29 Ağustos 1933, s. 1.
Anzerlioğlu, Yonca. Nasturîler. Ankara: Tamga Yayıncılık, 2000.
Bedar, Paul - Yıldız, Hasan. Kürdistan’da İngiliz Kampanyası ve O Gece Asur Yıkıldı. İstanbul: Doz Yayınları, 2014.
Caner Aydeyer, XX. Yüzyılın İlk Yarısında Bir İngiliz Politikası Olarak Asuriler (Hatay: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022), 64.
Cumhuriyet. “Iraktaki Harp” (11 Ağustos 1933), 1.
Dinçel, Yusuf. Nasturiler Misyonerler-İhanetler-İsyanlar. Ankara: Altınordu Yayınları, 2021.
Faik Bulut, Dar Üçgende Üç İsyan Kürdistan’da Etnik Çatışmalar (İstanbul: Belge Yayınları, 1992).
Husry, Khaldun S. “The Assyrian Affair of 1933 -I-“. International Journal of Middle East Studies 5/2 (3 Apr-Jun 1974), s. 161-176.
Husry, Khaldun S. “The Assyrian Affair of 1933 (II)”, International Journal of Middle East Studies, 5/3 (3 Jun 1974), s. 344-360.
K. P Matfiyef, Asurlar ve Modern Çağda Asur Sorunu (İstanbul: Kaynak Yayınları, 1996).
Martin van Bruineissen, Kürdistan Üzerine Yazılar (İstanbul: İletişim Yayınları, 2019).
Milliyet, 25 Ağustos 1933, s. 4.
Özdemir, Bülent. Süryanilerin Dünü Bugünü 1. Dünya Savaşında Süryaniler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2009.
Russell A. Hopkins, The Simele Massacre as a Cause Of Iraqı Nationalism: How an Ssyrıan Genocide Created Iraqı Martial Nationalism, In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Arts August, 2016.
Stafford, R. S., The Tragedy of the Assyrians, Published 1935 A.D. http://www.aina.org/books/tota.pdf, (E. T. 23 Mart 2023)
Stefan Andersson, Asurlar (İstanbul: Kaynak Yayınları, 1992), 16.
Surma Hanım. Ninova’nın Yakarışı Doğu Asur Kilise Gelenekleri ve Patrik Mar Şemun’un Katli. İstanbul: Avesta Yayınları, 1996.
Yohannan, Abraham. Mezopotamya’nın Kayıp Halkı Nasturiler. çev. Meltem Deniz. ed. Cemal Yılmaz. Ankara: Beybun Yayınları, 2006.
Yonan, Gabriele. Asur Soykırımı Unutulan Bir Holocaust, çev. Erol Sever. İstanbul: Pencere Yayınları, 1999. 7
https://military-history.fandom.com/wiki/Simele_massacre, (E. T. 23.03.2023)