II. Abdülhamid devrinde Aydın Vilayetinde sanat ve meslek okulları

Bu makale Sultan II. Abdülhamid döneminde Aydın Vilayeti’nde kurulan sanayi mektebi, çıraklık mektebi, ziraat mektebi, jandarma mektebi, lisan ve ticaret mektebi gibi sanat ve meslek okullarını incelemektedir. Ayrıca bu okulların kurulmasında karşılaşılan güçlükler, okulların öğretmen ve öğrenci yapısı ve işleyişi de ele alınmıştır.

The arts and crafts schools in Aydın province during the reign of Abdulhamid II (1876-1909)

This article examines the establishment of occupational arts and crafts schools in Aydın Province during the reign of Sultan Abdulhamid II. These occupational schools were mainly the industrial school, apprenticeship school, agricultural school, and school for gendarmerie, and school of language and commerce. Furthermore, the article analyzes the obstacles to establish these schools, their teachers, students, as well as their administrative structure.

PDF

___

I.Arşiv Belgeleri: Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.)
BOA. Babıali Evrak Odası (BEO), 1183 / 88695, lef: 1, 2, 3.
BOA. BEO., 861 / 64544.
BOA. DH. MKT. 1240 / 75
BOA. DH. MKT. 1254 / 86.
BOA. İrade. Askeri (İ.AS.), 63/1324Z-15, lef: 1, 2, 3, 4, 5,
BOA. İ.AS., 65/1325Ra.02, lef: 1, 2.
BOA. İ.AS., 66/1325Ca-2, lef: 1, 2.
BOA. MF. MKT. 487 / 27, lef: 1, 2.
BOA. MF. MKT. 500 / 44, lef: 1, 2, 3, 4, 5.
BOA. Y.MTV. 303 / 176.
BOA. Y.MTV. 47 / 74.
BOA. Y.EE. 0040 / 134, lef: 1-2.
II.Gazeteler
Ahenk, no: 121, (22 Zilkade 1313 / 5 Mayıs 1896).
Ceride-i Havadis (CH.), no: 213, 287.
Takvim-i Vekâyi, def’a: 280, 303, 884.
III.Yayınlanmış Eserler
AHMED LÛTFÎ EFENDİ, Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Cilt: 6-7-8, (Yeniz Yazıya Aktaran: Yücel Demirel), YKY, İstanbul 1999.
Aydın Vilâyet-i Celîlesinin Ahvâl-i Tabiiye, Zirâiye, Ticâriye ve İktisâdiye Vesâir Ahvâlinden Bâhis 1321 Sene-i Maliyesine Mahsûs Nevsâl-i İktisâd, (Muharrirleri: Cevad Sami ve Hüsni), Keşişyan Matbaası, İzmir 1323.
Aydın Vilâyeti Meclis-i Umûmîsinin 1325 senesi Mukarrerâtı, (y.y./t.y.).
Aydın Vilayet Salnamesi (AVS.) 1296, 1297, 1300-1301, 1302, 1304, 1306, 1308, 1313, 1314, 1317, 1320, 1323, 1326.
CEVDET PAŞA, Tezâkir 1-12, (Yayınlayan: Cavid Baysun), TTK., Ankara 1991.
CEVDET PAŞA, Tezâkir -40 Tetimme, (Yayınlayan: Cavid Baysun), TTK, Ankara 1991.
Düstûr, Cilt: II (Birinci Tertip), sene 1289.
MAHMUD CEVAT İBNÜ’İ İEYH NÂFİ, Maârif-i Umûmiye Nezâreti Târihçe-i Teşkîlât ve İcrââtı-XIX. Asır Osmanlı Maârif Tarihi, (Hazırlayan: Taceddin Kayaoğlu), Ankara 2001.
Seyahâtnâme-i Hümâyûn, (t.y./y.y.)
IV.Kitap ve Makaleler
AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Döneminde Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, İstanbul 1993.
AKYÜZ,Yahya,“Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin 160. Yılında Darülmuallimîn’in İlk Yıllarına Toplu ve Yeni Bir Bakış”, OTAM, sayı: 20, Ankara 2009, s.25.
ANTEL, Sadrettin Celâl, “Tanzimat Maarifi”, Tanzimat I, MEB, İstanbul 1999, s.446.
BİLİM, Cahit, Tanzimat Devri’nde Türk Eğitimi’nde Çağdaşlaşma (1839-1876), (Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi), Ankara 1982.
BİROL, Nurettin, Halil Rıfat Paşa Dönemi ve İcraatı (1827-1901), Cedit. Neşriyat, Ankara 2009.
ÇELİK, Mehmet, Balkanlar’da Tanzimat: Midhat Paşa’nın Tuna Vilâyeti Valiliği (1864-1868), İstanbul 2010.
DUMAN, Tayyip, “Mesleki ve Teknik Eğitimin Gelişimi”, Türkler, Cilt: 15, (Editörler: H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara 2002, s.94-114.
ENGELHARDT, Tanzimat ve Türkiye, (Türkçesi: Ali Reşad), İstanbul 1999.
ERGİN, Osman Nuri, Türkiye Maarif Tarihi, Cilt: 2, 3, 4, İstanbul 1977.
ERGÜN, Mustafa, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ankara 1996.
GELİŞLİ, Yücel, “Osmanlı İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri (Kuruluşu, Gelişimi ve Dönüşümü)”, Türkler, Cilt: 15, (Editörler: H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara 2002, s.45-63.
GİZ, Adnan, “İstanbul’da İlk Sanayi Mektebinin Kuruluşu”, İSOD, Sayı: 35, (Ocak 1969), s.20-22.
İHSANOĞLU, Ekmeleddin, “Tanzimat Öncesi ve Tanzimat Dönemi Osmanlı Bilim ve Eğitim Anlayışı”, 150. Yılında Tanzimat, TTK., Ankara 1992.
KOÇ, Bekir, “Osmanlı Islahhanelerinin İşlevlerine İlişkin Bazı Görüşler”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 2007, s.36-50.
KOÇ, Bekir, “Osmanlı Modernizasyonuna İlişkin Bazı Gözlemler, Sanayileşme Çabaları ve Islahhaneler”, Toplumsal Tarih, Sayı: 176, Ağustos 2008, s.56-64.
KODAMAN, Bayram, “Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Kadar Sanayi Mektepleri”, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920), (Birinci Uluslar arası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Tebliğleri, 11-13 Temmuz 1977), Ankara 1980, s.287-295.
KOYUNCU, Gülnaz, “İzmir Sanayi Mektebi Piyangosu”, Tarih ve Toplum, cilt: 18, sayı: 107, s.22-27.
MEHMED SELAHADDİN, Bir Türk Diplomatının Evrâk-ı Siyâsiyyesi, Alim Matbaası, İstanbul 1306.
OĞUZOĞLU, Yusuf, “Bursa Hamidiye Ziraat Mektebi ve Bir Uygulaması”, Bursa’nın Köklü Eğitim Kurumları Bursa Ziraat Mektebi, İstanbul 2010, s.5-19.
ÖNSOY, Rıfat, “Tanzimat Dönemi Sanayileşme Politikaları 1839-1876”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt. 2, sayı: 2, Ankara 1984, s.5-12.
SAKAOĞLU, Necdet, Osmanlı Eğitim Tarihi, İstanbul 1993.
SEMİZ, Yaşar-KUİ, Recai, “Osmanlıda Mesleki Teknik Eğitim, İstanbul Sanayi Mektebi (1869-1930)”, Türkiyat Araştırmalar Dergisi, Sayı: 15, Konya 2004, s.275-295.
TALAY, Aydın, Sultan II. Abdülhamid Devri Ziraat Okulları”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, sayı: 53 (1991), s.45-47.
TUNALI, Ayten Can, “Hasan Fehmi Paşa’nın Aydın Valiliği Döneminde Eğitim- Öğretimde Düzenlemeler”, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, sayı: 46, Ankara 2006, s.137-151.
UBİCİNİ, M. A., Osmanlı’da Modernleşme Sancısı, (Çeviren: Cemal Aydın), İstanbul 1998.
UNAT, Faik Reşit, “Niş Islahhânesinin Kuruluş Tarihini Aydınlatan Bir Belge”, Meslekî ve Teknik Öğretim, Sayı: 114, (Ağustos 1962), s.5-6.
YAKIN, Gülnaz (Koyuncu), İzmir Sanayi Mektebi (Mithatpaşa Endüstri Meslek Lisesi) (1868-1923), İzmir 1997.
YILDIRIM, Mehmet Ali, Tanzimat Döneminde Meslek Okulları, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih [Yakınçağ Tarihi] Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2010.
YILDIRIM, Mehmet Ali, Dersaâdet Sanayi Mektebi-İstanbul Sanayi Mektebi 1868- 1926, İstanbul 2012.
YILDIRIM, Mehmet Ali, “Osmanlı’da İlk Çağdaş Zirai Eğitim Kurumu: Ziraat Mektebi (1847-1851)”, OTAM, Sayı: 24, s.223-238.